یکی از راه های انحلال عقد نکاح، فسخ نکاح است. اما فسخ نکاح شرایط و ضوابط دارد که در قانون مدنی آمده است. در فسخ نکاح شرایط تعلق مهریه به زوجه شاید کمی متفاوت تر از موضوع طلاق باشد. در ادامه این نوشتار به قواعد حقوقی فسخ نکاح می پردازیم:
آیا عقد ازدواج قابل فسخ است؟
بله، به موجب مقررات قانون مدنی امکان فسخ نکاح از سوی زوج یا زوجه وجود دارد. البته برای فیخ ازدواج باید قواعد حقوقی فسخ نکاح رعایت شود. اصولا فسخ نکاح در صورت بروز بیماری هایی که قانون گذار در قانون مدنی ذکر می کند، تحقق می یابد. هر چند به نظر نمی رسد که فسخ نکاح محدود به بیماری هایی باشد که مقنن ذکر می کند. شاید بیماری های سخت صعب العلاج به غیر از آنچه قانون گذار گفته است باعث فسخ نکاح شود. مثلا در یکی از نظرات مشورتی قوه قضاییه آمده است که اگر فرج زن دچار سوختگی شده باشد و زوج از ان بی خبر باشد و در شب عروسی مطلع شود، می تواند عقد نکاح را فسخ کند.
در ادامه این نوشتار به بیماری هایی که باعث فسخ نکاح می شوند، اشاره می کنیم:
چه بیماری باعث فسخ عقد ازدواج می شوند؟
جنون البته به شرطی آنکه مستقر باشد. این بیماری مشترک بین زوج و زوجه است. اما بیماری هایی وجود دارد که قانون گذار برای زوج و زوجه آن را تفکیک نموده است:
بیماری های مختص زنان:
1- روییدن استخوان در فرج زن
2- یکی شدن مجرای پیش و پس
3- زمین گیری
4- نابینایی از هر دو چشم. پس اگر تنها یک چشم زن نابینا باشد، مرد نمی تواند ازدواج را فسخ کند.
بیماری های مختص مردان:
1- مقطوع بودن آلت تناسلی مرد
2- عدم توانایی در برقراری رابطه زناشویی
3- اخته بودن مرد.
سوال مهم در باب قواعد حقوقی فسخ نکاح این است که فسخ نکاح یک عمل رضایی است یا تشریفاتی؟
همان طور که گفتیم زن یا شوهر در صورت بروز موجبات مذکور در فوق، می توانند نکاح را فسخ کنند. از قواعد حقوقی فسخ نکاح این است که فسخ به لفظ یا عملی که دلالت بر آن کند واقع می شود. بنابراین، بر خلاف طلاق، رعایت تشریفات در آن لازم نیست. حتی می توان گفت، برای تحقق فسخ نکاح، اخذ حکم دادگاه ثابت نیست. برای اعمال حق فسخ، شخصی که دارای حق فسخ است کافی است اراده خود مبنی بر فسخ را ابراز کند. بارزترین راه برای اظهار اراده، ارسال اظهارنامه برای طرف مقابل است.
آیا طبق قواعد حقوقی فسخ نکاح، فسخ ازدواج باید ثبت شود؟
بله. انحلال عقد نکاح باید به گونه در دفتر اسناد رسمی و شناسنامه ثبت شود. بنابراین، در اینجا لازم است که طرفی که خواستار فسخ نکاح است به دادگاه مراجعه کند. اما تشریفات طلاق در فسخ نکاح جاری نیست. در دادگاه شخص متقاضی فسخ نکاح، باید ادله خود را ارائه نماید. چنانچه دادگاه ادله خواهان را موجه تشخیص داد حکم به فسخ نکاح می دهد.
آیا اعمال فسخ ازدواج فوری است؟
بله. یکی دیگر از قواعد حقوقی فسخ ازدواج این است که دارنده این حق باید فورا حق خود را اعمال نماید. مثلا اگر مرد متوجه بیماری برص و پیسی در همسر خود شود، بلافاصله و در اسرع وقت باید حق خود برای فسخ ازدواج را اعمال کند. در این صورت این حق از بین می رود.
ظرف چه مدت باید حق فسخ اعمال شود؟
تشخیص اینکه فوریت حق فسخ ظرف چه مدت باید باشد با عرف است. فرض کنید زن و مردی با یکدیگر ازدواج می کنند. پس از وقوع عقد ازدواج متوجه می شوند که استخوانی در فرج زن وجود دارد. در این صورت مرد باید در اسرع وقت (شاید بتوان گفت یک هفته)، اظهارنامه ای به زوجه بفرستد و اعلام اراده خود مبنی بر فسخ نکاح را ابراز کند. چنانچه چند ماه و چند سال از این موضوع بگذردو زوج تازه بخواهد برای فسخ اقدام کند به این اقدام او ترتیب اثر داده نمی شود. شخص متقاضی فسخ نکاح باید اعلام کند چه زمان متوجه موجب فسخ شده و چه موقع اقدام به فسخ کرده است.
همچنین اگر زوج قبلا به بیماری زوجه اگاه باشد بر اساس قواعد حقوقی فسخ نکاح، حق فسخ برای او وجود ندارد. این موضوع در مورد زوجه هم صدق می کند.
خیار تخلف از شرط صفت به عنوان یکی از قواعد عمومی فسخ نکاح:
این خیار در باب عقد نکاح جاری است. مثلا اگر در یکی از طرفین صفتی درج شود و بعد معلوم شود که شخص فاقد آن صفت است، دیگری می تواند نکاح را فسخ کند. مثلا صفت تجرد در مرد درج شده است. اما بعد از عقد ازدواج، زن توجه می شود که مرد قبلا ازدواج کرده است. اینجا می تواند با استفاده از خیار تخلف از وصف حق خود را اعمال کند. البته باید به این امر توجه نمود که اعمال خیار تخلف از وصف در باب عقد نکاح فوری است. چرا که از منظر قانون گذار، بنیان خانواده نمی تواند متزلزل بماند.
آیا خیار فسخ نکاح قابل اسقاط است؟
در باب قواعد حقوقی فسخ نکاح باید ببه این نکته اشاره کنیم که هر یک از طرفین می توانند در ضمن سند ازدواج یا در سند جداگانه حق فسخ نکاح را از خود سلب و ساقط کنند. بنابراین، مشکلی از جهت اسقاط خیار فسخ ازدواج وجود ندارد. اما این امر امتیازی است که قانون گذار به هر یک از طرفین واگذار کرده است.
انتقال حق فسخ نکاح امکان پذیر است؟
بر اساس قواعد فسخ نکاح، امکان انتقال فسخ نکاح وجود ندارد. چرا که اعمال این خیار یک حق کاملا شخصی است و طرفی به جز زوج با زوجه نمی تواند این حق را اعمال کند. بنابراین، انتقال خیار فسخ ازدواج چه از باب قراردادی و چه از باب قهری (ارث) وجود ندارد.
نتیجه گیری:
فسخ نکاح، یکی از راه های انحلال عقد ازدواج است. به رغم اینکه ممکن است این واژه کمتر از طلاق به گوشمان آشنا باشد، اما باید بدانیم که با فسخ نکاح البته با رعایت قواعد حقوقی فسخ نکاح، می توان به یک ازدواج پایان داد. همان طور که در باب قواعد فسخ نکاح بیان کردیم فسخ ازدواج همچون طلاق تشریفاتی نیست. اما فوریت دارد. یعنی طرفی که متقاضی فسخ نکاح است باید پس از اطلاع از موجب فسخ اراده خود را ابراز کند. اصولا ابراز اراده از طریق ارسال اظهارنامه صورت می گیرد.
هر چند قانون گذار مهلت دقیقی برای فسخ نکاح بیان نمی کند اما تشخیص فوریت موضوع با عرف است. همچنین خیار تخلف از شرط صفت برای فسخ نکاح فوری است. چرا که از منظر قانون گذار بنیان خانواده نباید متزلزل بماند.
نظر شما در خصوص این نوشتار چیست؟ نظرات خود را در قسمت دیدگاه ها با ما به اشتراک بگذارید.