زمانی که عقد ازدواج منعقد می شود زن و شوهر تکالیفی در مقابل یکدیگر دارند که باید آن را انجام دهند. مقنن این تکالیف را در قانون ذکر می کند. البته برخی نی از نکالیف و وظایف از منظر اخلاقی باید میان زوجین رعایت شود و ذکر آن در قانون لازم نیست. در مقابل تکالیف مشترک زوجین، وظایفی وجود دارد که مختص زوج یا زوجه است. مثل ریاست خانواده که طبق قانون از آنِ شوهر است و یا تمکین زوجه از زوج که مختص زن است. در این نوشتار به بررسی تکالیفی که میان زوج و زوجه مشترک هستند می پردازیم.
تکالیف مشترک زوجین در برابر یکدیگر وفق قانون کدام است؟
قانون گذار سه تکلیف، را در دسته تکالیف مشترک زوجین دانسته که در ادامه مقاله به آن به طور تفصیلی اشاره می کنیم:
1- حسن معاشرت میان زوجین:
اولین تکلیف از تکالیف مشترک زوجین در برابر یکدیگر، حسن معاشرت است. حتی قانون گذار در ماده 1103 قانون مدنی به این امر اشاره می کند. اما منظور از حسن معاشرت میان زوجین دقیقا چیست؟
حسن معاشرت همان خوش رفتاری زن و شوهر با یکدیگر است که مربوط به عرف و عادات و رسوم اجتماعی است. البته مقتضای آن بر حسب زمان و مکان نیز تغییر می کند. به طور کلی، می توان گفت، حسن معاشرت میان زوجین ایجاب می کند که زن و شوهر با مسالمت، صمیمیت و احترام با یکدیگر برخورد کنند. زندگی مشترک را می توان از لوازم حسن معاشرت دانست. بنابراین، مرد مکلف است زنش را در خانه خود بپذیرد و زن نیز اصولا مکلف است در خانه ای زندگی کند که مرد در آنجاست. مگر اینکه بودن زن با مرد در یک منزل برای زن خطر جانی، مالی، آبرویی و … داشته باشد. در این صورت می تواند با اجازه دادگاه مسکن علیحده اختیار کند.
همچنین داشتن روابط جنسی به طور متعارف از لوازم حسن معاشرت است و گاهی زن و یا شوهر از آن امتناع می کنند. در این صورت آن ها بر خلاف وظیفه خود عمل کردند. اگر مانعی مشورعی برای زوج یا زوجه به منظور برقراری روابط جنسی وجود نداشته باشد، چنانچه زن از برقراری رابطه جنسی خودداری کند، ناشزه است و به او نفقه تعلق نمی گیرد و مرد نیز می تواند برای ازدواج مجدد اقدام کند. چنانچه مرد بدون عذر موجه از برقراری اربطه جنسی امتناع کند، زوجه می تواند از باب عسر و حرج تقاضای طلاق نماید.
آیا امکان الزام مرد به حسن معاشرت وجود دارد؟
بله. همان طور که فوقا اشاره کردیم، در صورتی که ادامه زندگی زناشویی برای زن سخت باشدزن می تواند از طریق دادگاه زوج را ملزم به حسن معاشرت نماید و یا برای طلاق اقدام کند.
2- معاضدت میان زوجین:
از تکالیف مشترک زجین با یکدیگر می توان به معاضدت اشاره نمود. این موضوع نیز در ماده 1104 قانون مدنی مورد اشاره قرار گرفته است. هدف اصلی ازدواج، همکاری در زندگی و تشریک مساعی زن و شوهر است. این همکاری و تشریک مساعی رفاه و سلامت خانواده را تامین می کند. بنابراین، زن و شوهر نباید از معاضدت نسبت به یکدیگر در امور خانواده از یک سو و تربیت فرزند یا فرزندان از سوی دیگر دریغ نمایند.
پس می توان گفت منظور از معاضدت به عنوان یکی از تکالیف مشترک زوجین، تشریک مساعی زن و شوهر در تداوم زندگی است. این مفهوم کمی عرفی است و مانند حسن معاشرت بر اساس مقتضیان زمان و مکان تغییر می کند. مثلا ممکن است بر اساس مقتضیات زمان و مکان خرید لوازم منزل بر عهده زن یا مرد باشد. تکلیف معاضدت به عنوان یکی از تکالیف مشترک زوجین اقتضا می کند که هیچ یک از زن یا شوهر برای کارهایی که در مقام ایفای وظیفه انجام می دهد نتوان طلب مزد نماید. چرا که مرد یا زن برای تامین رفاه و تشیید مبانی خانواده کاری را انجام می دهد. شاید به همین دلیل است که امروزه مراجع قضایی خانواده برای مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت از سوی زن سخت گیری زیادی انجام می دهند. چرا که قضات اصولا فرض را بر این امر می گذارند که زنان برای تشیید مبانی خانواده و تامین رفاه و سلامت آن اقدام به انجام امور منزل می نمایند. بنابراین، مطالبه اجرت محلی از اعراب ندارد.
3- وفاداری میان زوجین:
وفاداری میان زوجین تکلیف دیگری از میان تکالیف مشترک زوجین است. به این معنا که زن و یا شوهر باید از برقراری رابطه نامشروع با دیگری خودداری کنند. برقراری رابطه نامشروع جز اینکه از تکالیف مشترک زوجین است، از منظر کیفری نیز قابل پیگیری است. هر چند قانون تحت شرایطی ازدواج مجدد برای مرد را می پذیرد.
نتیجه گیری:
به موجب قانون و البته از منظر اخلاقی زوجین تکالیف مشترکی میان زوجین وجود دارد که در این نوشتار به آن اشاره کردیم. حسن معاشرت، خوش رویی، معاضدت و وفاداری میان زوجین از تکایف مشترک زوجین است. همان طور که گفتیم، معاضدت میان زوجین و مساعدت میان آن ها برای تامین رفاه و سلامت خانواده است. همچنین، زوجین در زندگی مشترک باید با وفاداری با یکدیگر عمل نمایند. چنانچه هر یک از زوجین به تکالیف خود عمل نکند، طرف دیگر می تواند الزام او را از دادگاه بخواهد.