اکراه در نکاح

عقد نکاح یا به اصطلاح عوام، ازدواج، یکی از عقود معین در قانون مدنی است. همچون سایر عقود، نکاح نیز از مقررات ویژه ای برخودار است. یکی از مهمترین شرایط در عقد نکاح این است که زوج و زوجه باید رضایت به عقد داشته باشند. بنابراین، نکاح از روی اکراه، مورد قبول نیست. اما سوال اینجا است: اگر شخصی از روی اکراه با دیگری ازدواج نماید، چنین عقدی باطل است یا صحیح است؟ در این مقاله در مورد اکراه در عقد نکاح و تاثیر آن بر صحت عقد می پردازیم.

اکراه در قانون مدنی

اکراه به حالتی اطلاق می شود که شخص فاقد رضا به انجام کاری است. یعنی قصد دارد. اما رضایت شخص مخدوش است. اگر شخصی قصد نداشته باشد آن عمل حقوقی باطل است. اما اگر رضا وجود نداشته باشد، عمل حقوقی غیر نافذ است. بنابراین، اگر کسی در حالت اکراه عملی انجام دهد، آن عمل از نظر قانونی غیرنافذ است و باید منتظر ماند تا حالت اکراهی از بین رود و شخص مکره آن عمل را تایید یا رد کند. 

همین امر در مورد اکراه در نکاح نیز جایز است. اگر کسی در حالت اکراهی ازدواج کند، آن نکاح غیر نافذ است. حالا اگر فرزندانی از این نکاح حاصل شوند باز هم تکلیف نکاح نامشخص است. تا زمانی که شخصی که حالت اکراهی داشته بعد از زوال اکراه اعلام تایید یا رد کند. اگر تایید کند نکاح صحیح و فرزندان مشروع هستند. اما اگر نکاح را رد کند فرزندان نیز نامشروع هستند. البته نگه داشتن نکاح در این حالت صحیح نیست. نظر شما در این خصوص چیست؟

بررسی شرایط صحت عقد نکاح در قانون مدنی: اکراه در نکاح!

یکی از شرایط صحت عقد نکاح را می توان تحت عنوان “رضایت” مورد بررسی قرار داد. بنابراین، نقطه مقابل رضایت در عقد ازدواج، اکراه است. اکراه عبارت است از فشار مادی یا معنوی که فرد را مجبور به انجام عملی نماید. پس، می توان گفت اگر شخصی به یکی از زوجین برای عقد نکاح، فشار وارد کند، این عمل را می توان مصداق بارز اکراه در نکاح دانست.

فشار هم باید موثر در شخص باشد هم از منظر قانونی واقعا فشار به حساب آید. یعنی ملاک برای ایجاد حالت اکراهی ملاک نوعی و شخصی است. 

مثال برای اکراه در نکاح

الف می داند که دخترش وابسته ب شده و تمایل به ازدواج با او دارد. اما ب به هیچ وجه قصد ازدواج با دختر الف را ندارد. در این وضعیت، الف که از نفوذ زیادی در سطح جامعه برخوردار است، به ب می گوید یا با دختر من ازدواج می کنی یا خانه ات را آتش می زنم. ب نیز از سر ناچاری با دختر الف ازدواج می کند. این حالت اکراه در نکاح نام دارد.

مثال برای اضطرار در نکاح:

الف در اوضاع مالی نابه سامانی به سر می برد. او مطلع است که دانشگاه به متاهلین وام خوبی اعطا می کند. اما او مجرد است. برای رفع این وضعیت با ب آشنا می شود که او نیز احتیاج به وام دانشجویی متاهلین دارد. در این شرایط آنها به دلیل موقعیت اضطراری خود با یکدیگر ازدواج می کنند. این ازدواج، از نوع اکراهی نیست؛ بلکه اضطرار است. چنین نکاحی صحیح و بلااشکال است. 

آثار اکراه در نکاح در قانون مدنی چیست؟

ماده 1070 قانون مدنی در خصوص رضایت زوجین برای انعقاد نکاح چنین مقرر می کند:

رضای زوجین شرط نفوذ عقد است و هر گاه مکره بعد از زوال کُره عقد را اجازه کند نافذ است مگر اینکه اکراه به درجه ای بوده که عاقد‌ فاقد قصد باشد.

بنابراین، بر اساس مقرره فوق، اگر شخصی در حالت اکراه ازدواج کند، در این صورت چنین ازدواجی، غیر نافذ است و نیازمند تنفیذ شخص مکرَه است. البته باید به این نکته توجه داشت که درجه اکراه با اکراه متفاوت است. در حالت اجبار فرد هیچ قصدی ندارد. به این معنا که فرد برای انجام عمل نکاح فاقد قصد است. در حالت اجبار عقد نکاح باطل است. چه اینکه فرد باید برای انعقاد هر عقدی از جمله عقد نکاح قصد داشته باشد. فرض کنید شخصی دست دیگری را می گیرد و به زور او را مجبور به امضای عقد نکاح می کند و یا تحت شکنجه و کتک از او می خواهد که نکاح را قبول کند. در این صورت عقد نکاح باطل است.

ماده 191 قانون مدنی در خصوص قصد در عقد چنین اشعار می دارد:

عقد محقق می‌شود به قصد انشاء به شرط مقرون بودن به چیزی که دلالت بر قصد کند.

نکات مربوط به اکراه در قانون مدنی

1- به موجب ماده 202 قانون مدنی اکراه به اعمالی حاصل می شود که موثر در شخص باشعوری باشد.

2- اکراه باید به گونه ای باشد که شخص را نسبت به جان، مال، آبروی خود یا اطرافیان او تهدید کند.

3- شخص مکرَه باید بداند که تهدید کننده می تواند تهدید خود را عملی کند. اگر مکرَه بداند که تهدید کننده نمی تواند تهدید خود را عملی کند، اکراه محقق نمی شود.

4- صرف ترسیدن از کسی اکراه نیست.

5- ملاک تحقق اکراه هم نوعی (عرفی) و هم شخصی است.

• بیشتر بخوانید: اکراه در جنایت

تاثیر تنفیذ شخص مکرَه در عقد نکاح چیست؟ اکراه در نکاح!

چنانچه شخص مکرَه عقد نکاح را تنفیذ کند، آثار نکاح از همان ابتدای عقد جاری می شود. اما در صورتی که پس از زوال حالت اکراهی شخص مکرَه عقد نکاح را رد کند، نکتح باطل است. 

نمونه دادخواست اکراه در نکاح

ریاست محترم شعبه …………. دادگاه خانواده مجتمع قضایی ……………… شهرستان ……………………

با سلام؛

احتراما به استحضار می رساند:

اینجانب در مورخه ……………….. به دلیل تهدید از جانب پدرم ناگزیر به ازدواج با خوانده شده ام. پس از جاری شدن عقد نکاح نیز مراتب نارضایتی خود نسبت به انعقاد عقد نکاح با خوانده را بارها به صورت کتبی و شفاهی به خانواده و خوانده اعلام داشتم. حالیه، با عنایت به شرح ما وقع فوق، و با توجه به اینکه بنده هیچ گونه رضایتی به عقد نکاح با خوانده ندارم و با توسل به مقرره 1070 قانون مدنی از جناب عالی استدعا دارم تا نسبت به صدور حکم مقتضی در این خصوص اقدامات لازم را به عمل آورید.

                                                                            با تقدیم احترامات فراوان

نظر شما در خصوص اکراه در نکاح چیست؟ در قسمت دیدگاه ها نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید. 

برای دریافت وقت مشاوره حضوری و یا تلفنی به صفحه درخواست مشاوره و تماس با ما مراجعه کنید.