احوال شخصیه، اوضاع و احوال یا اوصافی هستند که حقوق و تکالیف فرد در اجتماع را معین می کنند. در قانون مدنی در مورد احوال شخصیه مقرراتی وضع شده است. همچنین، قانون اساسی نیز به موضوع احوال شخصیه افراد پرداخته است. اما منظور از احوال شخصیه چیست؟ مصادیق احوال شخصیه کدام است؟ در این مقاله با مفهوم احوال شخصیه و مصادیق و قوانین مربوط به آن آشنا خواهیم شد.
منظور از احوال شخصیه چیست؟
احوال شخصیه مجموعه ای از اوصاف و ویژگی ها هستند که حقوق و تکالیف بار شده به فرد را در عرصه اجتماع تعیین می کنند. در واقع، احوال شخصیه با وضعیت افراد، هم بستگی زیادی دارد.
حال منظور از وضعیت چیست؟
وضعیت، دربردارنده ویژگی ها و اوصافی است که بر اساس آنها حقوق و تکالیف به فرد تعلق می گیرد. مانند: ملیت، تجرد، تاهل، اهلیت (اعم از اهلیت تمع و اهلیت استیفاء). احوال شخصیه چیست
مصادیق احوال شخصیه چیست؟
در ماده 6 قانون مدنی در مورد احوال شخصیه چنین آمده است:
قوانین مربوط به احوال شخصیه از قبیل نکاح و طلاق و اهلیت اشخاص و ارث در مورد کلیه اتباع ایران ولو اینکه مقیم در خارجه باشند مجری خواهد بود.
همچنین اصل 12 قانون اساسی چنین مقرر می کند:
دین رسمی ایران، اسلام و مذهب جعفری اثنی‌عشری است و این اصل الی الابد غیرقابل تغییر است و مذاهب دیگر اسلامی اعم از حنفی، شافعی، مالکی، حنبلی و زیدی دارای احترام کامل هستند و پیروان این مذاهب در انجام مراسم مذهبی، طبق فقه خودشان آزادند و در تعلیم و تربیت دینی و احوال شخصیه (ازدواج، طلاق، ارث و وصیت) و دعاوی مربوط به آن در دادگاه‌ها رسمیت دارند و در هر منطقه‌ای که پیروان هر یک از این مذاهب اکثریت داشته باشند، مقررات محلی در حدود اختیارات شوراها بر طبق آن مذهب خواهد بود، با حفظ حقوق پیروان سایر مذاهب.
در ماده 6 قانون مدنی، قانون گذار با ذکر کلمه “از قبیل”، مصادیق احوال شخصیه را به طور تمثیلی و از باب نمونه نام برده است. اما با نگاه به اصل 12 قانون اساسی متوجه می شویم که قانون گذار مصادیق احوال شخصیه را (ازدواج، طلاق، ارث و وصیت) دانسته است. احوال شخصیه چیست
بنابراین:
درست است که مهمترین و اصلی ترین مصادیق احوال شخصیه شامل: ازدواج، طلاق و ارث و وصیت هستند. اما هر کدام از اینها ممکن است دارای زیر شاخه هایی باشند که آنها نیز جزء احوال شخصیه فرد در نظر گرفته خواهند شد. مثلاً زمانی که از ازدواج صحبت می کنیم مسائلی از قبیل: مهریه، اجرت المثل ایام زوجیت، حضانت، نسب و … مطرح می شود که همگی آنها در دسته احوال شخصیه جای می گیرند. احوال شخصیه چیست
رسیدگی به دعاوی مربوط به احوال شخصیه در صلاحیت کجاست؟
پاسخ به این سوال در ماده 6 و 7 قانون مدنی ذکر شده است. به موجب قسمت اخیر ماده 6، اتباع ایران از حیث مسائل مربوط به احوال شخصیه تابع قانون ایران هستند. حتی اگر در خارج از کشور باشند. فرض کنید الف و ب میخواهند با یکدیگر در کشور نروژ ازدواج کنند. همانطور که گفته شد، ازدواج جزء احوال شخصیه است و به موجب ماده 6، باید بر اساس قوانین ایران انجام پذیرد. همچنین توابع ازدواج، همچون مطالبه مهریه و … نیز در صلاحیت قوانین ایران خواهد بود.
ماده 7 قانون مدنی نیز چنین بیان کرده است: احوال شخصیه چیست
اتباع خارج مقیم در خاک ایران از حیث مسائل مربوط به احوال شخصیه و اهلیت خود و همچنین از حیث حقوق ارثیه در حدود معاهدات مطیع قوانین و مقررات دولت متبوع خود خواهند بود.
بنابراین، اتباع خارجه در صورتی که مقیم ایران باشند از حیث مسائل مربوط به احوال شخصیه خود، به موجب قانون دولت متبوع خود عمل خواهند کرد نه قوانین جاریه ایران.
نتیجه گیری مقاله احوال شخصیه چیست
همانطور که گفته شد، مراد از احوال شخصیه، صفات و ویژگی هایی است که فرد بر اساس آنها دارای حقوق و تکالیفی در اجتماع می شود. متاسفانه قانون گذار ایران در مورد ذکر مصادیق احوال شخصیه رویه ثابتی در پیش نگرفته است. به نظر می رسد، با جمع اصل 12 قانون اساسی و مواد 6 و 7 قانون مدنی میتوان گفت، هر چند مهمترین مصادیق احوال شخصیه شامل ازدواج، طلاق، ارث و وصیت هستند. اما احوال شخصیه تنها و صرفا شامل این موارد نیست. موضوعاتی همچون مهریه، اجرت المثل، فرزندخواندگی، نسب، حضانت و … در دسته احوال شخصیه قرار دارند. همچنین، به موجب قانون ایران، هر فرد ایرانی از منظر احوال شخصیه، تابع قانون دولت متبوع خود است. از این رو، خارجیان مقیم ایران نیز در مسائل احوال شخصیه باید بر اساس قوانین دولت متبوع خود عمل کنند.
برای دریافت وقت و مشاوره حضوری و تلفنی به صفحه درخواست مشاوره مراجعه کنید.
