حضانت حق و تکلیف ابوین است. به این معنا که زوج و زوجه باید با مساعدت و معاونت یکدیگر از فرزند یا فرزندان خود نگهداری نمایند. این نگهداری شامل نگهداری روحی و جسم از طفل است. اما، در صورتی که زوج و زوجه در اثر طلاق از یکدیگر جدا شوند و یا به دلیل تفریق جسمانی هر کدام، مسکن جدا اختیار کنند، حضانت فرزند یا فرزندان مشترک با چه کسی است؟ اگر والدی که حضانت با اوست صلاحیت کافی برای حفظ و نگهداری از طفل نداشته باشد تکلیف چیست؟ آیا طرف مقابل می تواند دادخواست لغو حضانت یا سلب حضانت از والد بی صالاحیت را مطرح کند؟ در این نوشتار به تمامی این پرسش ها پاسخ می دهیم.
دادخواست لغو حضانت
حضانت به چه معنا است؟
حضانت به معنای نگهداری روحی و جسمی از طفل است. به موجب قانون حضانت حق و تکلیف پدر و مادر است. اصولا در یک خانواده متعارف، پدر و مادر هر دو برای حضانت و نگهداری از طفل می کوشند. اما زمانی که پدر و مادر جدا از یکدیگر زندگی می کنند (دچار تفریق جسمانی هستند) و یا طلاق گرفتند، حضانت طفل با یکی از آن ها است و طرف دیگر حق ملاقات با طفل را خواهد داشت.
مسئله حضانت با ولایت متفاوت است. همانطور که اشاره کردیم حضانت به معنای نگهداری جسمی و روحی از طفل است. اما ولایت قهری به موضوع اداره اموال طفل اشاره دارد. ولایت قهری حق پدر و یا جد پدری است و تا زمانی که شخص به سن هجده سال که سن رشد است، برسد، ولایت قهری به منظور اداره اموال فرزند ادامه دارد.
سن حضانت فرزند دختر و پسر:
به موجب قانون، حضانت فرزند اعم از اینکه دختر باشد یا پسر تا سن هفت سالگی با مادر است. چرا که طفل تا سن هفت سالگی بیش از هر چیز به مراقبت و نگهداری از سوی مادر احتیاج دارد. پس از آن، حضانت فرزند دختر تا سن نه سالگی با پدر و حضانت فرزند پسر تا سن پانزده سالگی با پدر است.
پس از رسیدن به سنین 9 و 15 تکلیف چیست؟
بعد از اینکه فرزند دختر به سن 9 سالگی و فرزند پسر به سن 15 سالگی رسید، دیگر حضانت معنایی ندارد. به عبارت بهتر، فرزند پس از رسیدن به سن 9 و 15 سالگی، از حضانت خارج می شود. در این صورت، خودش تعیین می کند که با پدر زندگی کند یا مادر.
اما، در سنی که حضانت طفل با یکی از ابوین است، ممکن است در اثر حدوث عواملی از او سلب حضانت گردد. به عبارت دیگر، دختر یا پسر در سنی که حضانت طفل با اوست، ممکن است مشمول یکی از مصادیق ماده 1173 قانون مدنی گردد و در اینجاست که طرف مقابل می تواند درخواست لغو حضانت نماید.
مصادیق ماده 1173 قانون مدنی که موجبات طرح دادخواست لغو حضانت را فراهم می آورند:
هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می‌تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضائی هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند.
موارد ذیل از مصادیق عدم مواظبت و یا انحطاط اخلاقی هر یک از والدین است:
۱) اعتیاد زیان آور به الکل، مواد مخدر و قمار.
۲) اشتهار به فساد اخلاق و فحشاء.
۳) ابتلا به بیماریهای روانی با تشخیص پزشکی قانونی.
۴) سوء استفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشاء، تکدی گری و قاچاق.
۵) تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف.
فراموش نکنیم که مصادیق مذکور در ماده 1173 قانون مدنی همگی جنبه تمثیلی دارند. بنابراین، مصادیق سلب حضانت شامل هر عنوان دیگری به غیر از موارد مذکور در ماده 1173 می شود که تشخیص این موضوع با قاضی دادگاه است. در زیر دو نمونه دادخواست لغو حضانت را مشاهده می کنید:
دادخواست لغو حضانت
آیا ازدواج مادر باعث سلب حضانت از او می شود؟
فرض کنید مریم و رضا از یکدیگر جدا شدند، آن ها فرزند مشترکی به نام لیلا دارند. لیلا سه ساله است و وفق مقررات قانونی حضانت لیلا با مادر است. مریم در دوره ای که حضانت با اوست مجددا ازدواج می کند. به موجب مقرره مندرج در قانون مدنی، اگر مادر شوهر کند حضانت از او سلب می شود. اما این مقرره در قانون حمایت خانواده تلطیف و تعدیل شده است. به گونه ای که اگر ازدواج مادر آسیبی به طفل نزند و از سوی دیگر سپردن طفل به پدر به صلاح طفل نباشد، از مادر سلب حضانت نخواهد شد. بنابراین، می توان گفت در صورت حدوث چنین امری، قاضی تا حد زیادی به مصلحت طفل توجه می کند.
1- نمونه دادخواست لغو حضانت از طرف زوج:
ریاست محترم شعبه ………… دادگاه خانواده شهرستان …………………..
با سلام؛
احتراما موارد زیر را خدمت محضر حضرت عالی معروض می دارم:
اینجانب به موجب سند نکاح شماره …………….. مورخ …………………… با زوجه عقد نکاح دائم منعقد نمودم. حاصل و ثمره ی این ازدواج ………………. فرزند دختر/ پسر به نام (های)………………………………. است. متأسفانه، در مورخه ………………….. به دلیل مشاجرات مکرر و عدم تفاهم تصمیم به جدایی گرفتیم. سند طلاق نیز به پیوست می باشد. فرزند دختر/ پسر ……………………… ساله ام با مادر است. اما مدتی است که مطلع شدم همسر سابقم به دلیل بیماری اعصاب و روان به روان پزشک مراجعه می کند و تحت درمان است. مدارک پزشکی ایشان نیز به پیوست دادخواست تقدیم دادگاه محترم شده است. لذا با عنایت به ماده 1173 قانون مدنی درخواست رسیدگی و صدور حکم مورد استدعا است.
با تقدیم احترامات فراوان
2- نمونه دادخواست لغو حضانت از طرف زوجه:
ریاست محترم شعبه ………… دادگاه خانواده شهرستان …………………..
با سلام؛
احتراما موارد زیر را خدمت محضر حضرت عالی معروض می دارم:
اینجانب به موجب سند نکاحیه شماره ………………… مورخ …………………….. با زوج عقد نکاح دائم منعقد نمودم. حاصل این ازدواج …………….. فرزند دختر/ پسر به نام (های) ……………………………… است. در مورخه ………………………… به دلیل خیانت های مکرر زوج نسبت به بنده و اختلافات شدید خانوادگی از یکدیگر جدا شدیم که سند طلاق به پیوست می باشد. حضانت فرزند (فرزندان) با پدر است. اما مدتی بود که در زمان ملاقات با طفل (اطفال)، کبودی های متعددی روی بدن فرزند (فرزندان) مشاهده نمودم. از او (آنها) پرسیدم و مطلع شدم که بر سر هر مسئله ای فرزند (فرزندان) مشترک را به شدت کتک می زند. بنده نیز به پزشکی قانونی مراجعه کردم که نامه پزشکی قانونی به پیوست می باشد. مضاف بر اینکه، زوج دائما در حال مصرف مشروبات الکلی است و می توان گفت اعتیاد به مصرف مشروبات الکلی پیدا کرده است. لذا نظر به جهات معنونه، درخواست لغو حضانت به موجب ماده 1173 قانون مدنی از محضر شما عالیجناب مورد استدعا است.
با تقدیم احترامات شایسته
قبل از انجام هر امر حقوقی حتما با وکیل متخصص در آن حوزه مشورت نمایید. گروه وکلای ترنم عدالت با سالها سابقه در امور حقوقی، کیفری، خانوادگی، ثبتی، ملکی و … شما را در رسیدن به حقوقتان یاری و مساعدت می نمایند. با ما تماس بگیرید.
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و یا تلفنی به صفحه درخواست مشاوره و تماس با ما مراجعه کنید.