گاهی اوقات مورد یا مواردی باعث می شود که مجازات مجرم تقلیل یابد. در اصطلاح حقوقی به این عمل تخفیف مجازات گفته می شود. برای نیل به هدف تخفیف در مجازات فرد مجرم، نیاز است تا قاضی شرایط تخفیف یا جهات تخفیف مجازات را احراز کند. تخفیف و مقررات و جهات مربوط به آن از ماده 37 تا 39 قانون مجازات اسلامی ذکر شده است. در این مقاله به بررسی جهات تخفیف مجازات و شرایط اعمال آن توسط قاضی کیفری می پردازیم.
منظور از جهات تخفیف مجازات چیست؟
جهات تخفیف مجازات شرایطی است که در صورت احراز، قاضی می تواند با تمسک به آنها از مجازات فرد مجرم بکاهد. جهات تخفیف مجازات در ماده 38 قانون مجازات اسلامی به شرح زیر ذکر شده است:
ماده 38 قانون مجازات اسلامی
جهات تخفیف عبارتند از:
الف- گذشت شاکی یا مدعی خصوصی
ب- همکاری موثر متهم در شناسایی شرکا یا معاونان، تحصیل ادله یا کشف اموال و اشیاء حاصله از جرم یا به کار رفته برای ارتکاب آن
پ- اوضاع و احوال خاص موثر در ارتکاب جرم، از قبیل رفتار یا گفتار تحریک آمیز بزه دیده یا وجود انگیزه شرافتمندانه در ارتکاب جرم
ت- اعلام متهم قبل از تعقیب یا اقرار موثر وی درحین تحقیق و رسیدگی
ث- ندامت، حسن سابقه و یا وضع خاص متهم از قبیل کهولت یا بیماری
ج- کوشش متهم بهمنظور تخفیف آثار جرم یا اقدام وی برای جبران زیان ناشی از آن
چ- خفیف بودن زیان وارده به بزه دیده یا نتایج زیانبار جرم
ح- مداخله ضعیف شریک یا معاون در وقوع جرم
تبصره ۱- دادگاه مکلف است جهات تخفیف مجازات را در حکم خود قید کند.
تبصره ۲- هرگاه نظیر جهات مندرج در این ماده در مواد خاصی پیشبینی شده باشد، دادگاه نمی تواند به موجب همان جهات، مجازات را دوباره تخفیف دهد.
نکته: اگر دادگاه مجرم را به جهت همکاری موثر در شناسایی معاونین و شرکای جرم و یا داشتن حسن سابقه مورد تخفیف قرار دهد، حتما باید جهت تخفیف را در حکم خود قید کند.
فرض کنید الف مرتکب جرم سرقت تعزیری شده است. سپس شاکی گذشت می نماید. در این صورت قاضی این اختیار را دارد که مجازات او را تخفیف دهد. حال، پس از قطعی شدن حکم، به موجب ماده 483 قانون آیین دادرسی کیفری، شاکی از شکایت خود صرف نظر می کند. در اینجا قاضی نمی تواند مجدد به همان جهت، مجازات الف را تقلیل دهد. به عبارت دیگر، به یک جهت، نمی توان دو مرتبه به مرتکب تخفیف داد.
در صورت تخفیف دادگاه چه اقدامی می تواند انجام دهد؟
به موجب ماده 37 قانون مجازات اسلامی قاضی الزامی به دادن تخفیف ندارد. بلکه می تواند با در نظر گرفتن جهات تخفیف مجازات مرتکب را کاهش دهد.
ماده 37 چنین مقرر کرده است:
درصورت وجود یک یا چند جهت از جهات تخفیف، دادگاه می تواند مجازات تعزیری را به نحوی که به حال متهم مناسب‌تر باشد به شرح ذیل تقلیل دهد یا تبدیل کند:
الف – تقلیل حبس به میزان یک تا سه درجه
ب – تبدیل مصادره اموال به جزای نقدی درجه یک تا چهار
پ – تبدیل انفصال دائم به انفصال موقت به میزان پنج تا پانزده سال
ت – تقلیل سایر مجازاتهای تعزیری به میزان یک یا دو درجه از همان نوع یا انواع دیگر
برای اطلاع از درجات مجازات های تعزیری اینجا را کلیک کنید. جهات تخفیف مجازات
آیا امکان عدم مجازات در صورت وجود جهات تخفیف مجازات وجود دارد؟
بله. در جرایم تعزیری در جه 7 و 8 این امکان میسر می باشد.
مجازت های تعزیری درجه 7:
– حبس از نود و یک روز تا شش ماه
– جزای نقدی بیش از ده میلیون (۱۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا بیست میلیون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال
– شلاق از یازده تا سی ضربه
– محرومیت از حقوق اجتماعی تا شش ماه.
مجازات های تعزیری درجه 8:
– حبس تا سه ماه
– جزای نقدی تا ده میلیون (۱۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال
– شلاق تا ده ضربه. جهات تخفیف مجازات
در این دو مورد، در صورتی که دادگاه مجرمیت فرد را احراز کند. اما تشخیص دهد که با عدم اجرای مجازات فرد اصلاح می شود. چنانچه فرد سابقه کیفری موثر نداشته باشد و شاکی نیز گذشت کرده باشد. همچنین برای جبران ضرر و زیان تدابیری اندیشیده شده باشد، حکم معافیت از کیفر صادر خواهد شد.
نتیجه گیری مقاله
چنانچه مرتکب جرم از جهات مخففه مانند: گذشت شاکی یا مدعی خصوصی، همکاری موثر در شناسایی شرکا و معاونین، حسن شهرت و … برخوردار باشد، دادگاه این اختیار را دارد که در مجازات او تخفیف قائل شود. در متن ماده 37، قانون گذار از کلمه “می تواند” استفاده کرده است. این بدان معنا است که قاضی در استفاده یا عدم استفاده از جهات تخفیف مجازات مخیر است. در جرایم تعزیری درجه 7 و 8 چنانچه شاکی گذشت نماید و ضرر و زیان وارد شده به او نیز به نوعی جبران شود. همچنین مرتکب سابقه محکومیت کیفری نداشته باشد حکم به معافیت از مجازات برای مرتکب صادر خواهد شد.
نکته مهم در مورد جهات تخفیف مجازات این است که دادگاه نمی تواند به یک جهت (مثلاً عدم سابقه کیفری یا گذشت شاکی) دو مرتبه برای مرتکب تخفیف قائل شود. اما از دو جهت مختلف (مانند حسن شهرت و کهولت سن) می تواند مجازات مرتکب را تخفیف و تقلیل دهد.
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و تلفنی به صفحه درخواست مشاوره مراجعه کنید.
