متاسفانه، ممکن است زمانی پیش بیاید که ما از فردی که ممکن است از نزدیکان ما باشد مدت ها خبری نداشته باشیم و ندانیم که چه بلایی بر سر او آمده است؟ آیا او زنده است؟ آیا فوت کرده است؟ در اینجاست که مفهوم غایب مفقود الاثر مطرح می شود. در این مقاله در مورد غایب مفقودالاثر و شرایط آن صحبت خواهیم کرد.
غایب مفقودالاثر کیست؟
به موجب قانون مدنی غایب مفقود الاثر به کسی اطلاق می شود که مدتی است که غیبت کرده است. از مدت غیبت او هم زمان نسبتاً زیادی گذشته باشد و از او هیچ اخباری در دسترس نباشد. ماده 1101 قانون مدنی در مورد غایب مفقود الاثر چنین مقرر کرده است:
غایب مفقودالاثر کسی است که از غیبت او مدت بالنسبه مدیدی گذشته و از او به هیچ وجه خبری نباشد.
غایب مفقود الاثر ممکن است دارای اموالی باشد، حال این سؤال پیش می آید که:
اداره اموال غایب با چه کسی است؟
در پاسخ به این سؤال باید گفت اگر غایب مفقود الاثر برای اداره اموال خود تکلیفی معین نکرده باشد و نوشته ای از او در دسترس نباشد و یا شفاهاً چیزی در مورد اداره اموال را اعلام نکرده باشد، وراث غایب مفقود الاثر می توانند از دادگاه تقاضا کنند تا یک نفر امین را برای اداره اموال غایب مشخص نماید.
آیا وراث فرد غایب می توانند به عنوان امین انتخاب شود؟
بله، وراث فرد غایب می توانند اداره اموال غایب مفقود الاثر را بر عهده داشته باشند، البته مشروط به این شرط که تضمینات کافی بدهند. چه بسا که اگر امین را از میان وراث غایب مفقود الاثر انتخاب شود، بهتر هم باشد. تا اینکه دادگاه فردی غریبه را به سمت امین منصوب نماید. البته در برخی از خانواده ها به دلیل وجود مشکلات خانوادگی و عدم اطمینان وراث به یکدیگر، آنها ترجیح می دهند که فردی غریبه که توسط دادگاه انتخاب شود.
وظایف امین اموال غایب چیست؟
وظایف امین اموال را می توان در موارد زیر خلاصه نمود:
1- مواظبت از اموال شخص غایب؛
2- تهیه صورت جامعی از داراییهای غایب و ارسال یک نسخه از آن برای دادستانی که غایب در حوز آن اقامت دارد؛
3- تعیین مبلغ مورد نیاز برای اداره اموال غایب؛
4- عدم معامله اموال غایب مفقود الاثر با خود؛
5- عدم صلح دعاوی مربوط به غایب مگر بادتصویب دادستان (مستنبط از مواد 1235 تا 1243 قانون مدنی).
منظور از حکم موت فرضی غایب چیست؟
مرگ حقیقی زمانی محقق می شود که شخص دیگر علائم حیاتی ندارد. اما گاهی اوقات غیبت غایب اینقدر طولانی می شود که بعید به نظر می رسد چنین شخصی واقعاً زنده باشد. در این صورت می توان از دادگاه تقاضای صدور حکم موت فرضی کرد. پس از صدور م موت فرضی اموال غایب میان وراث تقسیم می شود. مواد 1020، 1021 و 1022 مدت های در نظر گرفته شده برای زمانی که فرد دیگر زنده نیست را بیان کرده است:
بررسی مقررات قانون در مورد صدور حکم موت فرضی برای غایب
ماده 1020 قانو مدنی:
موارد ذیل از جمله مواردی محسوب است که عادتا شخص غایب زنده فرض نمی‌شود:
۱) وقتی که ده سال تمام از تاریخ آخرین خبری که از حیات غایب رسیده است گذشته و در انقضاء مدت مزبور سن غایب از۷۵سال گذشته باشد.
۲) وقتی که یک نفر به عنوانی از عناوین جزء قشون مسلح بوده و در زمان جنگ مفقود و سه سال تمام از تاریخ انعقاد صلح بگذرد بدون اینکه خبری از او برسد هرگاه جنگ منتهی به آنعقاد صلح نشده باشد مدت مزبور ۵ سال از تاریخ ختم جنگ محسوب میشود.
۳) وقتی که ۱ نفر حین سفر بحری در کشتی بوده که آن کشتی در آن مسافرت تلف شده است سه سال تمام از تاریخ تلف شدن کشتی گذشته باشد بدون اینکه از آن مسافر خبری برسد.
ماده 1021 قانون مدنی:
در مورد فقره اخیر ماده قبل اگر با انقضاء مدتهای ذیل که مبدء آن از روز حرکت کشتی محسوب میشود کشتی به مقصد نرسیده باشد و در صورت حرکت بدون مقصد به بندری که از آنجا حرکت کرده بر نگشته و از وجود آن به هیچ وجه خبری نباشد کشتی تلف شده محسوب میشود.
الف) برای مسافرت در بحر خزر و داخل خلیج فارس یکسال
ب) برای مسافرت در بحر عمان، اقیانوس هند، بحر احمر، بحر سفید (مدیترانه)، بحر سیاه و بحر آزوف دو سال
ج) برای مسافرت در سایر بحار سه سال.
ماده 1022 قانون مدنی:
اگر کسی در نتیجه واقعه‌ای به غیر آنچه در فقره ۲ و۳ ماده ۱۰۲۰ مذکور است دچار خطر مرگ گشته و مفقود شده و یا در طیاره بوده و طیاره مفقود شده باشد وقتی میتوان حکم موت فرضی او را صادر نمود که پنج سال از تاریخ دچار شدن به خطر مرگ بگذرد بدون اینکه خبری از حیات مفقود، رسیده باشد.
آیا قبل از صدور حکم موت فرضی برای غایب مفقود الاثر می توان در دارای او تصرف کرد؟
پاسخ به این سؤال مثبت است؛ البته مشروط به وجود 2 شرط:
1- غایب کسی را برای اداره اموال د تعیین نکرده باشد؛
2- مدت 2 سال از تاریخ آخرین خبری که از غایب رسیده، گذشته باشد.
صدور حکم موت فرضی چه تشریفاتی دارد؟
برای صدور حکم موت فرضی باید تصویری از غایب در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار 3 دفعه متوالی به فاصله یک ماه منتشر شود. در این انتشار، از بقیه دعوت شود چنانچه خبری از او دارند اطلاع دهند. هر گاه یک سال از تاریخ اولین آگهی منشر شده (به موجب قانون مدنی) بگذرد و خبری از غایب نباشد، حکم موت فرضی صادر می شود.
تکلیف زوجه غایب چیست؟
چنانچه 4 سال از تاریخ غیبت غایب بگذرد و خبری از او نشود، زن می تواند تقاضای طلاق کند. در این صورت دادگاه حکم طلاق او را صادر می کند. در این صورت زن باید عده وفات نگه دارد.
اگر غایب مفقود الاثر پس از طلاق زوجه خود بازگشت، تکلیف چیست؟
در اینجا باید میان دو حالت قائل به تفکیک شد:
1- اگر غایب مفقود الاثر پس از انقضای عده بازگردد، دیگر حق رجوع ندارد؛
2- اگر غایب مفقود الاثر قبل از انقضای مدت عده بازگردد، برای او حق رجوع وجود خواهد داشت.
نتیجه گیری مقاله
غایب مفقودالاثر به فردی اطلاق می شود که مدت مدیدی از غیبت او گذشته و هیچ کس از او خبری ندارد. در اینجا ممکن است غایب دارای اموالی باشد یا دارایی داشته باشد که نیاز به اداره کردن داشته باشد. در این صورت دادگاه برای اداره اموال او امینی مشخص می کند. امینِ غایب مفقودالاثر ممکن است از میان اقوام او انتخاب شود یا هیچ نسبتی با او نداشته باشد. در صورتی که مدت زیادی از غیبت غایب مفقودالاثر بگذرد، می توان حکم موت فرضی او را به موجب مقرراتی که در قانون آمده، صادر کرد.