قاعده مالکیت در فقه معادل قاعده تسلیط است که سه نتیجه مهم از این قاعده قابل استخراج است: 1- مطلق بودن مالکیت، 2- انحصاری بودن مالکیت، و 3- دائمی بودن مالکیت. این سه مورد از ویژگیهای مالکیت در قانون و فقه به شمار می روند. در این نوشتار برآنیم تا ویژگیهای مالکیت یعنی اطلاق، انحصار و دوام آن را به طور تفصیلی بررسی کنیم و به تمامی سوالات مهم در خصوص مالکیت پاسخ دهیم:
مالکیت چه ویژگیهایی دارد؟
همانطور که در صدر نوشتار توضیح دادیم مالکیت همان قاعده تسلیط در فقه است و سه ویژگی مهم و اساسی دارد که در این نوشتار ویژگیهای مالکیت را توضیح می دهیم و منظور فقها و حقوقدانان از این سه ویژگی را بیان می کنیم:
1- مطلق بودن مالکیت:
از جمله ویژگیهای مالکیت مطلق بودن ان است. مطلق بودن مالکیت به چه معنا است؟ منظور این است که مالک حق دارد ضمن ارتباط مستقیم با مالش از منافع آن بهره برداری کند. در واقع، می توان گفت مالک این حق را دارد که هر گونه تصرفی در مال خود بنماید. مگر در مواردی که قانون استثنا کرده باشد. مثلا در زندگی شهری و آپارتمان نشینی محدودیت های زیادی به مالکین وارد می شود. به طوری که می توان گفت مالک یک واحد مسکونی یا تجاری در یک ساختمان هر تصرفی نمی تواند در ملک خود بنماید. مخصوصا اگر تصرف همراه با ورود ضرر به دیگران باشد.
اصل چهلم قانون اساسی نیز به این مهم تاکید می کند که هیچ کس نمی تواند اعمال حق خویش را وسیله اضرار به غیر قرار دهد و به حقوق دیگران تجاوز نماید.
2- انحصاری بودن مالکیت:
یکی دیگر از ویژگیهای مالکیت این است که مالکیت یک امر انحصاری است. به این معنا که مالک حق دارد به تنهایی و به صورت کامل حقش را اجرا کن د و هیچ کس بدون اذن او حق ندارد در مالش تصرف نماید. عدم رعایت این حق می تواند عناوین مجرمانه ای همچون کلاهبرداری، سرقت، تصرف نامشروع را به همراه داشته باشد. هر چند این ویژگی نیز در پرتوی زمان و در حال حاضر تعدیل شده است. مثلا مالک یک ملک از منظر استفاده از عمق زمین و یا فضای بالاسر ملک، باید قوانین مربوط به شهرداری را رعایت نماید. در قانون تعیین وضعیت املاک واقع در طرح های شهرداری و قانون نحوه تقدیم ابنیه این محدودیت ها برای مالکین در نظر گرفته شده است که باید از سوی آن ها رعایت شود.
3- دائمی بودن مالکیت:
ویژگی دیگر مالکیت این است که مالکیت یک امر دائمی است و منحصر به زمان خاصی نیست. هر چقدر از زمان مالک بودن نسبت به چیزی بگذرد باز هم شخص مالک است. در واقع، می توان گفت گذشت زمان و عدم استفاده مالک از مال خود تاثیری از سلب حق مالکیت از او ندارد. البته در اینجا نیز مبحث مرور زمان طرح می شود. عده ای از حقوقدانان می گویند با توجه به موضوع مرور زمان ممکن است اگر مدت زیاد مدیدی از مالکیت به مالی بگذرد مشمول مرور زمان شود. اما از سوی دیگر شورای نگهبان مبحث مرور زمان را غیر شرعی تشخیص می دهد. به نظر می رسد دائمی بودن مالکیت یکی از مهمترین ویژگیهای مالکیت است که البته همانطور که گفتیم محل نزاع است.
نتیجه گیری:
مالکیت به معنای سلطه و تسلط بر یک مال است. این امر بر گرفته از حدیث نبوی «الناس مسلطون علی اموالهم» می باشد که قاعده تسلیط نیز از همین حدیث اقتباس شده است. طبق آنچه در این نوشتار بیان کردیم، ویژگیهای مالکیت در سه اصل مهم خلاصه می شود: 1- مالکیت یک امر مطلق است؛ 2- مالکیت امری انحصاری است و 3- مالکیت یک امر دائمی است. بر اساس نخستین ویژگی می توان گفت مالکیت مالک به این شرح است که مالک در عین و منفعت مال خود حق استفاده و بهره برداری دارد و هیچ کس نمی تواند مانع او شود. البته استفاده او نباید منتج به ضرر رساندن به بقیه شود.
همچینن بر اساس ویژگی دومم مالکیت یک امر انحصاری است و تنها مالک حق بهره بردای از ملک خود را دارد و هیچ کس بدون اذن و اجازه او حق تصرف ندارد. النهایه طبق ویژگی آخر مالکیت زمان ندارد و حتی اگر مالک سالها از مال خود استفاده نکند باز هم مالک است و گذشت زمان خدشه ای به مالکیت او وارد نمی آورد.
نظر شما در مورد نوشتار “ویژگیهای مالکیت” چیست؟ آیا برای شما مفید بود؟ دیدگاه های خود را با ما به اشتراک بگذارید.