افترا یکی از جرایمی است که در قانون مجازات اسلامی برشمرده است. این جرم زمانی تحقق پیدا می کند که شخصی یک عمل مجرمانه را با سوء نیت به دیگری نسبت دهد و نتواند آن را اثبات نماید. این موضوع در ماده 697 قانون مجازات اسلامی آمده است. فرض کنید الف به ب می گوید تو دزد هستی و شکواییه ای علیه ب تنظیم می کند تا او را محکوم به جرم سرقت نماید. اما دادسرا پس از تحقیقات متوجه می شود که جرم سرقت متوجه ب نیست. از این رو، ب تبرئه می شود. حال، ب می تواند علیه الف طرح دعوا به استناد افترا و اعاده حیثیت نماید. به منظور تحقق جرم افترا حتما باید سوء نیت وجود داشته باشد. در زیر نمونه شکواییه افترا را بررسی می کنیم:
بررسی جرم افترا:
جرم افترا زمانی رخ می دهد که یک شخصی به شخص دیگر عمل مجرمانه ای را نسبت دهد. به چنین شخصی مفتری به معنای دروغ گوینده اطلاق می گردد. البته انتساب عمل مجرمانه به شخص باید از روی سوء نیت توسط مرتکب جرم انجام گرفته باشد. مثلا حسن به رضا می گوید تو کلاهبردار هستی. برای تحقق جرم افترا حسن باید سوء نیت داشته باشد و نتواند کلاهبرداری رضا را در نزد مراجع قضایی کیفری اثبات کند. در این صورت رضا می تواند اعاده حیثیت نماید و از حسن تحت عنوان افترا، شکایت کند.
ارکان تحقق جرم افترا چیست؟
برای تحقق جرم افترا وجود سه رکن قانونی، مادی و معنوی (روانی) لازم است:
1- رکن قانونی جرم افترا:
ماده 697 قانون مجازات اسلامی رکن قانونی جرم افترا است.
2- رکن مادی جرم افترا:
نسبت دادن جرم به شخص دیگر رکن مادی جرم افترا است. پس می توان گفت جرم افترا با فعل مثبت محقق می گردد نه ترک فعل. اما به منظور وقوع جرم افترا وسایلی نیز لازم است. در صدر ماده 697 قانون مجازات وسایل ارتکاب جرم بیان شده است. “…به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جرائد یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر…”. البته ذکر عبارت “هر وسایل دیگر” در ماده حاکی از آن است که وسایل مذکور در این ماده جنبه تمثیلی دارند نه حصری.
3- رکن معنوی (روانی) جرم افترا:
رکن معنوی جرم افترا عبارت است از علم و عمد مرتکب در نسبت دادن عمل مجرمانه به دیگری (سوء نیت عام) و قصد متهم کردن شخص به آن جرم (سوء نیت خاص). بابراین، اگر شخصی در حالت بیهوشی و یا به دلیل استعمال مواد مخدر و مشروبات الکلی به دیگری جرمی را نسبت دهد، به دلیل فقد رکن روانی جرم افترا، عنوان مجرمانه افترا محقق نمی گردد. در ادامه این نوشتار، به نمونه شکواییه جرم افترا اشاره می کنیم:
نمونه شکواییه افترا
ریاست محترم دادسرای ناحیه ……………… شهرستان
با سلام؛
احتراما موارد زیر را جهت تشحیذ ذهن حضرتعالی معروض می نمایم:
اینجانب مدت ها است که مورد توهین و تهمت های بی مورد مشتکی عنه قرار گرفتم. تقریبا سالهاست به دلیل مشکلات و منازعات خانوادگی میان اینجانب و مشتکی عنه، ایشان از هیچ گونه توهین و تهمتی نسبت به بنده فروگذار نکردند. چندی پیش در جمع یک مهمانی خانوادگی که تنی چند از دوستان و آشنایان نیز حضور داشتند، بحثی پیش آمد و مشتکی عنه نیز طبق معمول، شروع به فحاشی و توهین به بنده کردند. صدای ضبط شده ایشان و البته شهادت شهودی که در مهمانی حاضر بودند گواه این مدعا است.
مشتکی عنه، این بار پا را فراتر از توهین و فحاشی گذاشتند و بارها در جمع دوستان بنده را یک کلاهبردار خطاب کردند. بنده نیز از ایشان خواستم تا در اولین فرصت با ادله و مدارکی که از اینجانب دارد، شکایت کلاهبرداری را علیه بنده مطرح کند.
در مورخه …………………….. مشتکی عنه علیه بنده شکایت کلاهبرداری را مطرح کرد. دادسرا بنده را در مورخه ………………………. احضار نمود و تحقیقات لازم را به عمل آورد و النهایه تصمیم خود مبنی بر عدم تحقق جرم کلاهبرداری را اعلام نمود. قرار منع تعقیب به پیوست می باشد. هر چند مشتکی عنه به رای اصداری اعتراض نمودند. اما، دادگاه کیفری همان قرار صادر شده را تایید نمود.
حالیه، با عنایت به موارد فوق، و با توجه به ماده 697 قانون مجازات اسلامی تقاضای رسیگی صدور حکم مقتضی نسبت به مشتکی عنه به جرم افترا از محضر شما عالیجناب مورد استدعا است.
با تقدیم احترامات فراوان
ادله اثبات جرم افترا چیست؟
اگر نسبت دادن عمل مجرمانه به دیگری، به صورت کتبی باشد، ارائه سند و یا اگر در فضای مجازی باشد پرینت چت ها می تواند به عنوان ادله اثبات جرم به کار رود. همچنین استناد به گواهی شهود نیز می تواند از ادله کاربردی برای تحقق جرم افترا باشد. همچنین وفق آنچه که در نمونه شکواییه افترا فوقا بیان کردیم، اشاره به رای صادره از مراجع قضایی که حکایت از عدم تحقق عنوان مجرمانه از سوی شخص دارد نیز در اثبات جرم افترا بسیار کمک کننده است.
ماده 697 قانون مجازات اسلامی:نمونه شکواییه افترا
[اصلاحی ۱۳۹۹/۰۲/۲۳]- هر کس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جرائد یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را صریحاً نسبت دهد یا آن‌ها را منتشر نماید که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید جز در مواردی که موجب حد است به جزای نقدی درجه شش محکوم خواهد شد.
تبصره – در مواردی که نشر آن امر اشاعه فحشا محسوب گردد هر چند بتواند صحت اسناد را ثابت نماید مرتکب به مجازات مذکور محکوم خواهد شد.
نکات جرم افترا:
1- تا قبل از قانون کاهش حبس تعزیری، مجازات جرم افترا یک ماه تا یک سال حبس و تا 74 ضربه شلاق بود. اما با وضع قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مجزات جرم افترا جزای تقدی درجه شش است.
2- مجازات جزای نقدی درجه شش، بیش از بیست میلیون تا هشتاد میلیون ریال است.
3- جرم افترا در دسته ی جرایم قابل گذشت است.
4- یکی از انواع اعاده حیثیت، در جرم افترا محقق می شود. در واقع، چنانچه شخصی به دیگری عمل مجرمانه ای را نسبت دهد و در اثبات آن ناتوان بماند، طرف مقابل می تواند با طرح شکایت افترا، از خود اعاده حیثیت کند.
5- یکی دیگر از انواع اعاده حیثیت در بحث مجازات تبعی مطرح می شود. توضیح آنکه شخصی که به مجازات تبعی محکوم شده، و از حقوق اجتماعی محروم شده است، پس از مضی مدتی می تواند اعاده حیثیت نماید.
قبل از انجام هر کار حقوقی، حتما با وکیل متخصص در آن حوزه مشورت نمایید. گروه وکلای موسسه ترنم عدالت با سالها سابقه در امور حقوقی، کیفری، ثبتی، خانوادگی، امور حسبی، ملکی و … شما را در رسیدن به حقوقتان یاری و مساعدت می نمایند. با ما تماس بگیرید.
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و یا تلفنی به صفحه درخواست مشاوره و تماس با ما مراجعه کنید.