عقد معلق و منجز دو عنوان حقوقی هستند که قانون گذار در قانون مدنی به آن ها اشاره می کند. اما معنای عقد معلق و عقد منجر چیست؟ فایده تشخیص این دو عقد از یکدیگر چیست؟ در این نوشتار ابتدا به مفهوم عقد منجز و آثار آن می پردازیم و سپس به سراغ عقد معلق می رویم. النهایه فرق عقد منجز و معلق را روشن می سازیم.
عقد منجز چیست؟
بر اساس تعریف قانون گذار قانون مدنی عقد منجز عقدی است که تاثیر آن بر حسب انشا موقوف به امر دیگری نباشد. در غیر این صورت عقد معلق خواهد بود. پس بر اساس تعریف قانون مدنی عقد منجز به عقدی اطلاق می شود که تحقق آن منوط به امر دیگری نیست. این امر فرق عقد منجر و معلق را مشخص می سازد. در ادامه برای تشخیص بهتر فرق عقد منجز و معلق مثالی ذکر می کنیم:
مثال به منظور شفاف سازی فرق عقد منجز و معلق:
مثلا الف به ب می گوید خانه ام را به تو فروختم. در این مثال عقد بیع بدون چون و چرا محقق شده است. اثر عقد بیع نیز منوط به امر دیگر نمی باشد. بنابراین، به محض وقوع عقد، آثار آن مترتب می شود. یعنی الف مالک ثمن و ب مالک مبیع خواهد شد.
عقد معلق چیست؟
بر خلاف تعریف عقد منجز، عقد معلق عقدی است که اثر آن به امر دیگری منوط باشد. همان طور که گفتیم این جمله دقیقا فرق عقد منجز و معلق را روشن می کند. به عبارت دیگر عقد معلق عقدی است که با اراده منجز طرفین واقع می شود و رابطه واقعی حقوقی میان آنها شکل می گیرد. لیکن تا قوع امر دیگر که در عقد پیش بینی می شود تاثیر کامل آن به تاخیر می افتد.
مثالی برای درک بهتر فرق عقد منجر و معلق (این بار از نگاه عقد معلق):
1- مردی به زنی می گوید این خانه را به تو فروختم به شرط اینکه با من ازدواج کنی.
2- پدری به پسرش می گوید این اتومبیل را به تو هبه کردم به شرط آنکه در امتحانات خود توقیف یابی.
3- شخصی اسبی را از دیگری می خرد به شرط آنکه در مسابقه برنده شناخته شود.
در تمام مثال های فوق، عقد بیع و هبه واقع شده است. اما اثر آن یعنی انتقال خانه به زن، انتقال اتومبیل به خریدار و انتقال اسب به خریدار موقوف به نکاح، پذیرفته شدن در امتحانات و برنده شدن اسب در مسابقه است. بنابراین آنچه در عقا معلق، منوط به امر دیگر شده است در حقیقت خود عقد و انشای آن نیست. بلکه اثر یا تعهدی است که از آن حاصل می شود. این نقطه دقیقا فرق عقد منجز و معلق است.
فرق عقد منجز و معلق طبق قانون ایران:
در فقه اسلامی صحت عقد معلق محل اختلاف است. اما در حقوق جدید می توان قائل به صحت آن شد. چه طور؟
1- قانون مدنی صراحتا عقد معلق را به عنوان یکی از انواع عقود بر می شمرد.
2- طبق ماده 10 قانون مدنی افراد از آزادی اراده برخودارند که هر عقدی را منعقد نمایند. البته به جز مواردی که تعلیق در آن ممنوع است مانند عقد نکاح و ضمان.
3- همان طور که گفتیم در عقد معلق، انشای عقد معلق نیست. یعنی عقد واقع می شود. اما تعهد ناشی از آن معلق است. شاید بتوان عقد معلق را در ایران تعهد مشروط دانست.
اثر عقد معلق در قانون ما چیست؟
طبق مقررات قانونی عقود معلق دارای دو حالت می باشند:
1- عقد واقع می شود و نمی توان آن را فسخ کرد. اما یک حق مشروط به وجود آمده است که قابل نقل و انتقال است. اما چون معلق علیه هنوز حادث نشده است نمی توان اجرای آن را خواست.
2- زمانی که معلق عیله یا شرط حاصل می شود، متعهد له می تواند اجرای آن را بخواهد.
پس از ذکر فرق میان عقد منجز و معلق نوبت به این سوال می رسد که آیا تحقق شرط در عقد معلق اثر قهقرایی دارد یا خیر؟
به نظر می رسد از لحظه وقوع شرط یا معلق عیله عقد اثر کامل خود را به دست می آورد. بنابراین، تحقق شرط اثر قهقرایی ندارد. البته این حق و اختیار برای متعاملین وجود دارد که اثر قهقرایی برای عقد قائل شوند.
اثر عقد معلق در قوانین دیگر چیست؟
طبق قانون کشور فرانسه شرط اثر قهقرایی داشت اما بعدا این قانون اصلاح و لغو گردید. مگر اینکه طرفین بخواهند بر خلاف آن توافق کنند. در قانون کشور آلمان و سوئیس عدم تاثیر شرط به گذشته (عدم اثر قهقرایی شرط) پیش بینی شده است.
نتیجه گیری:
قانون گذار در قانون مدنی عقد را در یک دسته بندی به عقد منجز و معلق تفسیم می کند. عقد منجز عقدی است که از لحظه انشا محقق می شود و اثر آن منوط به امر دیگری نیست. مثلا الف خودروی خود را بدون هیچ شرط یا معلق علیهی به ب می فروشد. اما در عقد معلق هر چند عقد به لحاظ انشا حاصل می شود. اما اثر آن منوط به امر دیگری می شود. مثلا پدری به فرزندش می گوید ماشین را به هبه کردم به شرط آنکه در امتحانات توقیف یابی. در قانون ما اصل بر صحت عقد معلق است. مگر در مواردی که قانون گذار صراحتا اعلام کند مثل عقد نکاح و ضمان که ذاتا تعلیق در این عقود امکان پذیر نیست. عقد معلق پس از تحقق شرط یا معلق عیه کامل می شود.
نظر شما در خصوص نوشتار فرق عقد منجز و معلق چیست؟ در قسمت دیدگاه ها نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.