شهادت یکی از مهمترین ادله اثبات دعوا در امور کیفری است. به استناد شهادت شهود بسیاری از جرایم قابل اثبات هستند. اما برای ادای شهادت باید شرایطی وجود داشته باشند. چه اینکه اگر شرایط لازم برای ادای وجود نداشته باشد، آن شهادت معتبر نیست. در مقاله زیر به مقوله شهادت در امور کیفری می پردازیم.
شهادت به چه معنا است؟ شهادت در امور کیفری
ماده 174 قانون مجازات اسلامی در مورد شهادت و تعریف آن چنین مقرر می کند:
شهادت عبارت از اخبار شخصی غیر از طرفین دعوی به وقوع یا عدم وقوع جرم توسط متهم یا هر امر دیگری نزد مقام قضائی است.
بنابراین، بر خلاف اقرار که اخبار به حقی علیه مُقِر است. شهادت اخبار شخص ثالث غیر از طرفین دعوا به ارتکاب یا عدم ارتکاب جرم یا هر موضوع دیگر در نزد مراجع قضایی است. شهادت در امور کیفری
شرایط شهادت در امور کیفری چیست؟
برای ادای شهادت در نزد قاضی در امور کیفری شاهد باید شرایط شهادت شرعی را داشته باشد. شرایط شهادت شرعی عبارت است از:
1- بلوغ؛
2- عقل؛
3- ایمان؛
4- عدالت؛
5- طهارت مولد؛
6- ذی نفع نبودن در موضوع؛
7- نداشتن خصومت با طرفین دعوا یا یکی از آنها؛
8- عدم اشتغال به تکدی گری؛
9- ولگرد نبودن. شهادت در امور کیفری
نکته: اگر شاهد دارای شرایط شهادت شرعی نباشد، میزان تاثیر شهادت در نزد قاضی در حد یک اماره قضایی (نشانه) خواهد بود.
آیا مجنون ادواری می تواند شهادت دهد؟
بله. البته قاضی باید مطمئن باشد که مجنون ادواری در حالت افاقه به سر می برد.
آیا فرد فراموشکار می تواند شهادت دهد؟ شهادت در امور کیفری
اصولا شهادت فرد ساهی یا فراموشکار پذیرفته نمی شود. مگر اینکه قاضی علم به این موضوع داشته باشد که فرد در مورد شهادت دچار فراموشی نشده است.
اگر دو شاهد به صورت متضاد شهادت دهند، شهادت کدام قابل قبول است؟
چنانچه بین دو شاهد در مورد ادای شهادت، تعارض وجود داشته باشد هیچ کدام از شهادتها قبول نیست (قاعده اذا تعارضا تساقطا).
اگر شاهد نتواند برای ادای شهادت حاضر شود، چگونه می توان شهادت را استماع کرد؟
چنانچه شاهد قادر به ادای شهادت نباشد (فرض کنید شاهد دچار بیماری کرونا شده است و حضور او نه تنها برای خود فرد خطرآفرین است. بلکه برای دیگران به دلیل انتقال بیماری نیز خطرآفرین میباشد)، در این صورت شهادت به صورت کتبی، صوتی و تصویری زنده یا ضبط شده معتبر است.
آیا شهادت بر شهادت معتبر است؟ شهادت در امور کیفری
فرض کنید الف مشاهده کرده که ب، ج را به قتل رسانده است. الف موضوع را برای “و” تعریف می کند. پس از مدتی الف غایب می شود. حال اگر “و” در نزد دادگاه شهادت دهد که الف چنین واقعه ای را دیده است، موضوع شهادت بر شهادت مطرح است. البته، باید توجه کرد که شهادت بر شهادت دارای شرایطی است. اگر شاهد اصلی فوت کرده باشد یا غایب باشد و یا به علت بیماری نتواند برای ادای شهادت حاضر شود، شهادت شاهد فرعی مقبول خواهد بود. توجه کنید که شاهد فرعی باید شرایط شاهد شرعی (بلوغ، عقل، ایمان، عدالت، طهارت مولد، ذی نفع نبودن در دعوا، نداشتن خصومت با طرفین دعوا یا یکی از آنها، عدم اشتغال به تکدی گری، ولگرد نبودن) را دارا باشد. در غیر این صورت شهادت او معتبر نیست.
چه جرایمی با شهادت بر شهادت اثبات نمی شوند؟
شهادت بر شهادت برای مواردی است که شاهد اصلی فوت کرده یا غایب شده و یا دچار مریضی است. به موجب قانون مجازات اسلامی جرایم موجب حد و تعزیر با شهادت بر شهادت قابل اثبات نیست (مانند شرب خمر، زنا، اعمال نامشروع مادورن زنا و …). اما جرایم مستوجب قصاص،دیه و ضمان مالی با شهادت بر شهادت قابل اثبات است (مانند قتل، ضرب و جرح و …).
آیا شهود قابل جرح و تعدیل هستند؟
بله. امکان حرح و تعدیل توسط شهود وجود دارد. به این معنا که اگر هر یک از اصحاب دعوا مدعی این امر شوند که شاهد دارای شرایط شهادت شرعی نیست، می توانند شاهد را جرح و تعدیل کنند. مگر اینکه سبب جرح و تعدیل پس از ادای شهادت رخ دهد. فرض کنید در دعوای میان الف و ب، ج حاضر به ادای شهادت می شود. اما بعدا ب متوجه می شود که ج به شغل تکدی گری اشتغال دارد. این امر از جهات جرح و تعدیل شاهد است.
نصاب شهادت چقدر است؟ شهادت در امور کیفری
ماده 199 قانون مجازات اسلامی به این موضوع می پردازد:
نصاب شهادت در کلیه جرائم، دو شاهد مرد است مگر در زنا، لواط، تفخیذ و مساحقه که با چهار شاهد مرد اثبات می گردد. برای اثبات زنای موجب حد جلد، تراشیدن و یا تبعید، شهادت دو مرد و چهار زن عادل نیز کافی است. زمانی که مجازات غیر از موارد مذکور است، حداقل شهادت سه مرد و دو زن عادل لازم است. در این مورد هرگاه دومرد و چهار زن عادل به آن شهادت دهند تنها حد شلاق، ثابت می شود. جنایات موجب دیه با شهادت یک شاهد مرد و دو شاهد زن نیز قابل اثبات است.
نکته مهم: در صورتی که مردی محصن (دارای همسر دائم) قبل از دخول و نزدیکی با همسر خود با دیگری زنا کند، با شهادت دو مرد و چهار زن قابل اثبات است. چرا که مجازات چنین زنایی حد جلد، تراشیدن و یا تبعید است.
سایر نکات مربوط به شهادت در امور کیفری
1- شاهد فرعی کسی است که به شهادت شاهد اصلی شهادت می دهد.
2- اگر شاهد در زمان مشاهده جرم، صغیر ممیز باشد، اما در زمان ادای شهادت به سن بلوغ رسیده باشد شهادت او معتبر است. فرض کنید یکی از شاهدین جرم زنا دختر 7 ساله ای بوده است. اما در زمان ادای شهادت او به سن 9 سال رسیده است.
3- یکی از شرایط شهادت شرعی عادل بودن شاهد است. عادل کسی است که اهل معصیت نباشد.
4- شهادت کسی که اشتهار به فساد دارد و شهادت شاهدی که مرتکب گناه کبیره می شود یا بر گناهان صغیره اصرار دارد، پذیرفته نیست.
5- رجوع از شهادت موجب سلب اعتبار شهادت می شود.
6- انکار پس از شهادت قابل استماع نیست.
7- شاهد یا شاهدین برای ادای شهادت باید شرایط شهادت شرعی را داشته باشند. بنابراین، اگر شرایط شهادت فرعی را نداشته باشد شهادت آنها قابل قبول نیست. اگر دادگاه نیاز داشته باشد که به موضوع شرعی بودن شهادت شاهدین رسیدگی کند و در این باره تحقیق کند باید حداکثر ظرف مدت 10 روز این کار را انجام دهد.
8- در مورد زنا یا لواط شاهد یا شاهدین باید عمل زنا یا لواط را دیده باشند. بنابراین اگر عمل زنا یا لواط را ندیده باشند و یا نصاب شهادت به تعداد لازم نرسد در این صورت عمل آنها قذف محسوب شده و حد قذف بر آنحا جاری می شود. شهادت در امور کیفری
نتیجه گیری مقاله
شهادت یکی از مهمترین ادله اثبات جرم در امور کیفری است. به گونه ای که قانون گذار برای شهادت در امور کیفری اعتباری زیادی قائل است. البته باید شرایط شهادت شرعی همچون (بلوغ، عقل، ایمان، عدالت، طهارت مولد، ذی نفع نبودن در دعوا، نداشتن خصومت با طرفین دعوا یا یکی از آنها، عدم اشتغال به تکدی گری، ولگرد نبودن) وجود داشته باشد و قاضی باید شرایط شهادت شرعی را اثبات کند. اگر شاهدین شرایط شهادت شرعی را نداشته باشند، شهادت آنها در حد یک اماره یا قرینه در نزد قاضی اعتبار دارد. همچنین، این امکان وجود دارد که شاهد اصلی نتواند ادای شهادت نماید (به دلیل فوت، غیبت، بیماری و …) در این صورت شهادت شاهد فرعی معتبر است. همچنین اگر شاهد اصلی نتواند برای ادای شهادت حاضر شود،شاهد می تواند به صورت مکتوب، صدا یا فیلم زنده یا ضبط شده شهادت دهد. شهادت در امور کیفری
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و تلفنی به صفحه درخواست مشاوره مراجعه کنید.
