ایفای ناورا مرکب از دو واژه ایفا و ناورا است. ایفا در لغت از مصدر باب اِفعال به معنای وفا کردن به عهد است. ناروا نیز به معنای بدون دلیل و بی جهت است. در مجموع می توان این واژه را اینطور معنا کرد که ایفای ناروا زمانی محقق می شود که شخصی دینی را بپردازد که در اصل شخص گیرنده مستحق دریافت آن دین نبوده است. اما به منظور تحقق ایفای ناورا شرایطی لازم است که در این نوشتار قصد داریم شرایط تحقق ایفای ناروا را بشناسیم.
بررسی مفهوم ایفای ناروا:
از منظر حقوقی می توان ایفای ناروا را چنین معنا کرد:
هر گاه شخصی بدون وجود حق و سبب قانونی مالی را به دیگری بپردازد ایفای ناورا محقق می شود. پس می توان چنین نتیجه گرفت که ایفای ناروا در جایی مطرح می شود که دینی وجود نداشته باشد و شخص به دیگری مدیون نباشد؛ اما قدام به پرداخت کند.
همان طور که در صدر مقاله اشاره کردیم برای تحقق ایفای ناورا شرایطی لازم است که در ادامه این نوشتار به شرایط تحقق ایفای ناروا می پردازیم.
شرایط تحقق ایفای ناروا:
به این منظور که ایفای ناروا از منظر قانونی محقق شود، سه شرط باید وجود داشته باشد:
1- تسلیم مال به عنوان ایفا:
به این معنا که شخص وفای به عهد کند؛ یعنی چیزی را به دیگری بپردازد.
2- ناروایی پرداخت:
به این معنا که کسی که مالی را میدهد مدیون گیرنده مال نباشد. پس اگر دهنده مال مدیون گیرنده مال نباشد ایفای او ناوراست. مثلا الف به ب بدهکار است. ج که تصور می کند الف بدهی خود را به ب نپرداخته است، از طرف الف دین را به ب می پردازد. اما غافل از آنکه الف قبلا ایفای دین نموده است. پس در اینجا ایفای دین ج به ب ناروا است. همچنین اگر شخص قبل از مهلت تادیه، دین خود را بپرازد، ایفای ناروا محسوب می شود. تا الان سه شرط از شرایط تحقق ایفای ناورا محقق شده است. اما شرط سومی هم وجود دارد.
3- اشتباه/ اکراه/ تدلیس در پرداخت:
این شرط از سایر شروط ایفای ناورا مهمتر و کاربردی تر است. نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که به موجب ماده 265 قانون مدنی، هر پرداختی نشان از وجود دین است. بنابراین، اگر کسی مالی را به دیگری می دهد و ادعای ایفای ناورا می کند، باید آن را به اثبات برساند. مثلا باید اثبات کند که مال را در اثر اشتباه، اکراه یا تدلیس به دیگری داده است. در این صورت شرایط تحقق ایفای ناورا فراهم است و می تواند مالی را که داده، پس بگیرد. مثال بارز در این خصوص زمانی است که شما در لحظه کارت به کارت مالی به دیگری اشتباهی پول را به حساب شخص دیگری کارت به کارت کنید. در این صورت می توانید به استناد ایفای ناروا پول را از شخص گیرنده پس بگیرید. یعنی می توانید دادخواست ایفای ناروا را مطرح کنید. در ادامه مقاله می توانید یک نمونه دادخواست ایفای ناورا را مشاهده کنید. برای تنظیم دادخواست مطابق با شرح حال خود با ما تماس بگیرید.
به منظور تحقق شرایط ایفای ناورا وجود سه عنصر نیز مهم و اساسی است:
سه عنصر مهم عبارتند از:
1- پرداخت دین به غیر از داین:
ماده 301 قانون مدنی در این خصوص مقرر می کند کسی که عمدا یا اشتباها چیزی را که مستحق آن نبوده دریافت کند، ملزم است آن را به مالک تسلیم کند. پس اگر مدیون به اشتباه دین خود را به شخصی به غیر از طلبکار داین خود بپردازد، می تواند آن را پس بگیرد.
2- پرداخت دین از سوی شخصی غیر از مدیون:
یعنی شخصی اشتباه و بدون اینکه مدیون باشد مالی را به دیگری بدهد که در این صورت می تواند آن را پس بگیرد.
3- اثبات ناروا بودن ایفا:
هر کس مالش را به دیگری بدهد ظاهر در عدم تبرع است. بنابراین، طبق قسمت دوم ماده 265 قانون مدنی اگر کسی چیزی به دیگری بدهد بدون اینکه مقروض باشد می تواند آن را مسترد دارد. پس طبق قانون و رویه دادگاه ها پرداخت کننده باید عدم استحقاق خود را اثبات کند.
در صورت جمع شرایط تحقق ایفای ناروا وظیفه گیرنده مال چیست؟
گیرنده مال در ایفای ناورا سه تعهد دارد:
1- الزام به استرداد مال:
گیرنده مال طبق ماده 301 قانون مدنی باید مال را به مالک برگرداند. در صوذتی که مال تلف گرددف ضامن مثل یا قیمت آن است.
2- الزام به جبران منافع مال:
علاوه بر استرداد اصل مال، گیرنده ضامن منافع مال نیز هست. مثلا شخصی تصور می کند که به دیگری مدیون است و خودروی خود را به او می دهد. بعدا مشخص می شود که او مدیون نبوده است. اینجا گیرنده ضامن اصل و منافع مال است و اگر ضرری به صاحب مال وارد شود باید آن را جبران کند. همچنین اگر گیرنده نسبت به مال معامله ای نماید، این معاملات فضولی و غیر نافذ خواهد بود.
نمونه دادخواست ایفای ناروا:
ریاست محترم شعبه ………………….. دادگاه …………………….. شهرستان ………………………
با سلام؛
احتراما موارد زیر را جهت تشحیذ ذهن حضرتعالی عرض می دارم:
اینجانب در مورخه ……………….. قصد داشتم مبلغ ………………. ریال معادل …………………….. تومان را به حساب آقا/ خانم ………………………. جهت خرید …………………………….. واریز کنم. اما به دلیل عجله و عدم دقت کافی شماره کارت مشارالیه را به اشتباه وارد کردم و در نتیجه پول به حساب شخص دیگری که خوانده محترم دعوا است، واریز گردید. از بانک اطلاعات شخص را خواستم تا با او ارتباط برقرار کنم و از وی بخواهم تا به دلیل ناروا بودن ایفای وجه، مبلغ را به بنده مسترد کند؛ مع الاسف ایشان هر بار به بهانه های واهی از استرداد وجه خودداری می کنند و اخیرا شماره بنده را در تلفن مسدود کردند. حالیه با عنایت به تمامی جهات معنونه و با توجه به ماده 301 قانون مدنی تقاضای رسیدگی و صدور حکم مقتضی از محضر شما عالیجانب مورد استدعا است.
با تقدیم احترامات فراوان
نتیجه گیری:
ایفای ناورا به معنای ایفای دین به دیگری است بدون اینکه شخص واقعا مدیون باشد و طرف مقابل داین. در این شرایط گیرنده مال مکلف است مال را به دهنده باز گرداند در غیر این صورت ضامن اصل و منافع مال است. در صورتی که مال در نزد او تلف شود باید مثل یا قیمت آن را بدهد. همان طور که در متن نوشتار اشاره کردیم شرایط تحقق ایفای ناورا عبارتند از:
1- تسلیم مال به عنوان ایفا
2- ناروایی پرداخت و
3- اشتباه/ اکراه و تدلیس در پرداخت.
اما با توجه به متن ماده 265 قانون مدنی، دهنده مال باید ناورایی پرداخت را در نزد مراجع قضایی اثبات نماید.