اعدام و قصاص نفس هر دو مجازات های سالب حیات هستند. هر چند در قصاص عضو جان بزهکار در معرض خدشه نیست. بلکه صرفا قصاص محدود به همان عضوی است که مورد آسیب جانی قرار می گیرد. اما در قصاص نفس که مجازات قتل عمدی است، قاتل از منظر قانونی قصاص یا همان کشته خواهد شد. به عبارتی می توان گفت نتیجه اعمال هر دو مجازات از بین رفتن حیات فرد است. در میان عوام نیز گاها این دو اصطلاح به جای یکدیگر به کار می روند. اما از منظر حقوقی و از نظر شیوه اعمال هر یک از این دو مجازات تفاوت های قابل توجهی میان اعدام و قصاص وجود دارد. در این مقاله به این سوال پاسخ می دهیم که تفاوت اعدام با قصاص چیست و شرایط اعمال هر کدام از این دو مجازات سالب حیات چگونه است؟
نگاه کلی به اعدام و قصاص:تفاوت اعدام با قصاص چیست؟
دسته ای از مجازات ها هستند که حیات فرد مرتکب جرم را از او سلب می کنند. رجم یا سنگسار، اعدام و قصاص نفس از این دسته مجازات هستند. البته اگر قصاص از نوع قصاص عضو باشد سالب حیات نیست. در فرضی که قصاص برای وقوع جرم قتل عمد بر مرتکب اعمال شود، نتیجه این کار سلب حیات او خواهد بود. هر چند در قصاص باید عین عملی که مرتکب نسبت به مجنی علیه انجام داده، اعمال شود، اما در عمل در قصاص نفس شاهد چنین چیزی نیستیم. هر چند در قصاص عضو این موضوع رعایت می شود.
قصاص در لغت به معنای کوتاه حرف زدن است. اما در قانون مجازات به معنای این است که شخص باید به اندازه جرمی که مرتکب شده است مجازات شود. بنابراین اگر کسی مرتکب قتل عمدی یک نفس شود باید جان او گرفته شود. در قصاص عضو نیز همین است. اگر کسی با اسید پاشی روی صورت شخص دیگر باعث کوری چشم او شود، پزشکان با رعایت ضوابط و مقررات قانونی و البته در نظر گرفتن حد و اندازه جراحت، جشم جانی را نابینا می کنند. اینجاست که تفاوت اعدام با قصاص آشکار می شود.
در قصاص دقیقا همان کاری را می کنیم که جانی با مجنی علیه یا قربانی کرده است. اما اعدام یک مجازات سالب حیات است. در ادامه این نوشتار برای درک بهتر و پاسخ به این پرسش که تفاوت اعدام با قصاص چیست مثالی را بیان می کنیم:
دو مثال: تفاوت اعدام با قصاص چیست؟
1- الف مرتکب قتل عمدی می شود و ب را می کشد. اولیای دم ب تقاضای قصاص نفس می کنند. الف به دار آویخته شده و قصاص می شود. هر چند ممکن است اشخاص در اینجا کلمه اعدام را به جای قصاص به کار برند.
2- الف با ورود ضربه به چشم ب موجب نابینایی یک چشم او می شود. در اینجا ب تقاضای قصاص عضو می کند. برای قصاص عضو نسبت به الف تیم مجربی از پزشکان تشکیل می شوند و اقدام به اعمال قصاص چشم در حق الف می کنند. پزشکان در اعمال قصاص باید دقت نمایند که فراتر از آنچه که برای مجنی علیه اتفاق افتاده، بر مرتکب اعمال نشود.
تفاوت قصاص با اعدام را می توان به شرح زیر بیان نمود:
1- اعدام مجازاتی است که سالب حیات است اما قصاص ممکن است سالب حیات باشد یا نباشد (قصاص عضو). همان طور که گفتیم در قصاص عضو، تنها عضوری که مورد صدمه و آسیب قرار می گیرد، قصاص می شود. مثلا اگر در اثر یک نزاع و درگیری چشم الف نابینا شود. او می تواند تقاضای قصاص کند و چشم بزهکار را از باب مجازات قصاص نابینا سازد.
2- قصاص نفس مجازاتی است که یک مصداق بیشتر ندارد و فقط برای ارتکاب جرم قتل عمدی وضع و مقرر می گردد. اولیای دم مقتول هستند که می توانند اجرای آن را مطالبه کنند. اما اعدام حالت کلی تر و مصادیق بیشتری دارد. اعدام در جرم زنای به عنف، زنای با محارم، برخی از جرایم مربوط به مواد مخدر و محاربه، بغی و افساد فی الارض و … اعمال می شود.
3- در قصاص نحوه اجرا به نحوه اجرای جرم بستگی دارد. اما در اعدام این طور نیست.
4- قصاص تنها در جرایم مستوجب قصاص قابل انجام است. اما منشا اعدام ممکن است حد و یا تعزیر باشد.
5- اجرای قصاص منوط به درخواست مقتصی منه است. اما اعدام صرفا با اقامه دعوا از جانب مدعی العموم (دادستان) واقع می شود.
6- قصاص حد شرعی است. اما اعدام هم می تواند در دسته مجازات های حدی باشد و هم می تواند برای تعزیرات باشد.
شباهت اعدام و قصاص:
چنانچه قصاص از نوع قصاص نفس باشد، حیات فرد را سلب می کند. اعدام نیز در دسته مجازات های سالب حیات است.
نتیجه گیری مقاله
قصاص نفس و اعدام هر دو از مجازات های سالب حیات هستند. اما قصاص نفس تنها در مجازات های مستوجب قصاص اعمال می شود مثل قتل عمد. در واقع، با قصاص، همان اقدامی را علیه جانی انجام می دهیم که او با قربانی کرده است. مثلا در قصاص نفس، چون جنایتکار نفس و جان قربانی را می گیرد، به موجب قانون باید نفس او گرفته شود. در قصاص عضو نیز هر عضوری که از قربانی آسیب ببیند یا دچار جراحت شود، همان عضو بزهکار نیز باید مورد قصاص قرار گیرد. همان چیزی که در عرف به آن می گوییم: چشم در مقابل چشم.
اما اعدام گاهی در مجازات های حدی، گاهی در مجازات های تعزیری اعمال می گردد. در نحوه اجرای قصاص، باید نحوه وقوع جرم رعایت شود. اما دراعدام چنین شرطی لازم نیست. اما با وجود تمامی این تفاسیر، در میان عرف رایج در کشور این دو کلمه گاها به جای یکدیگر استفاده می شوند. حتما شما هم به گوشتان خورده است که وقتی شخصی مرتکبب جرم قتل عمدی می شود، همه در جامعه می گویند که او اعدام خواهد شد. اما کلمه صحیح قصاص است نه اعدام.
قبل از اقدام برای هر امر حقوقی و کیفری، با وکیل متخصص در آن زمینه مشورت کنید. وکلای موسسه ترنم عدالت با سالها سابقه شما را در احقاق حقوقتان یاری و مساعدت می نمایند. با ما تماس بگیرید.
نظر شما در خصوص این نوشتار چیست؟ نطرات خود را در قسمت دیدگاه ها با ما به اشتراک بگذارید.
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و یا تلفنی به صفحه درخواست مشاوره و تماس با ما مراجعه کنید.