تعدد جرم یکی از عناوین مهم در مبحث حقوق کیفری است. بسیاری از افراد تعدد جرم و تکرار جرم را یکی می انگارند. در حالی که این دو از منظر تئوری و کاربردی تفاوت های چشمگیری با یکدیگر دارند. اما تعدد جرم چیست؟ تفاوت های آن با تکرار جرم چیست؟ در این مقاله به بررسی مفهوم تعدد جرم خواهیم پرداخت.
منظور از تعدد جرم جرم چیست؟
تعدد جرم زمانی مطرح می شوند که:
تعدد مادی جرم:
فرد مجرم عناوین مجرمانه متعددی را مرتکب می شود. مثلاً الف مرتکب زنا، شرب خمر، سرقت و رانندگی بدون گواهینامه شده است.
تعدد معنوی جرم:
فرد مرتکب یک جرم می شود. اما فعل واحد او بر عناوین متعدد مجرمانه حاکم است. مثلاً الف در ملأ عام اقدام به بوسیدن ب می کند. در اینجا با عمل بوسیدن جرم هتک ناموس و عمل منافی عفت توأمان تحقق یافته است.
قانون گذار در ماده 131 قانون مجازات اسلامی چنین مقرر کرده است:
در جرائم موجب تعزیر هرگاه رفتار واحد، دارای عناوین مجرمانه متعدد باشد، مرتکب به مجازات اشد محکوم می شود.
همچنین ماده 132 چنین اشاره می کند:
در جرائم موجب حد، تعدد جرم، موجب تعدد مجازات است مگر در مواردی که جرائم ارتکابی و نیز مجازات آنها یکسان باشد…
تفاوت تعدد جرم و تکرار جرم چیست؟
برای درک تفاوت تعدد جرم و تکرار جرم باید دو حالت را از یکدیگر تفکیک نمود:
1- فرض کنید الف مرتکب جرمی می شود و به دلیل ارتکاب آن جرم دستگیر و محاکمه می گرددد. همچنین ممکن است الف قبل از تحمل کیفر، در حین آن و یا پس از تحمل کیفر، مرتکب مجازات شود ← در این حالت الف مرتکب تکرار جرم شده است.
2- فرض کنید الف مرتکب چند جرم شده است و سپس به دلیل ارتکاب تمامی آنها مجازات می شود ← در این حالت الف مرتکب تعدد جرم از نوع تعدد مادی شده است. حال اگر الف مرتکب یک عمل شود. اما عمل او با عناوین مجرمانه متعدد مطابقت داشته باشد (مثال فوق الذکر) الف مرتکب تعدد معنوی جرم شده است.
آیا تعدد جرم بر روی مجازات فرد تاثیری دارد؟
بله. ناگفته پیداست که فردی که مرتکب یک جرم شده با فردی که مرتکب چندین جرم شده (تعدد مادی) و یا عمل او با چندین عنوان مجرمانه مطابقت دارد (تعدد معنوی)، دارای تفاوت است. از این روست که هنگامی که فرد مرتکب تعدد مادی یا معنوی جرم می شود مجازات او تجمیع و یا تشدید می گردد.
منظور از تعدد جرم در جرایم حدی چیست؟
در جرایم حدی باید کیان دو فرض تفکیک قائل شد:
1- فرض کنید الف چندین مرتبه مرتکب یک نوع جرم حدی می شود. مثلا الف چند مرتبه مرتکب جرم شرب خمر می شود ← در این صورت تنها یک حد بر او جاری می شود.
2- فرض کنید الف مرتکب جرایم حدی مختلف شده است. مثلا الف مرتکب جرم شرب خمر، زنا، محاربه شده است ← در این صورت چند حد بر او جاری می شود. تعدد جرم چیست
نکته: اگر فردی در نتیجه ارتکاب چند جرم حدی به اعدام و تبعید یا اعدام و حبس محکوم شود، تنها مجازات اعدام جاری می شود.
در چه صورت در تعدد جرم، قاعده تجمیع مجازات ها (جمع شدن مجازات ها) اجرا می شود؟
در سه فرض در صورت تعدد جرم، مجازات ها با یکدیگر جمع می شوند:
1- در صورتی که فرد مرتکب جرایم حدی مختلف شده باشد. مثلا الف مرتکب جرم شرب خمر، زنا و محاربه شده است. در این صورت برای هر کدام از آنها مجازات های جداگانه ای در نظر گرفته می شود. البته، اگر حکم یکی از مجازات ها اعدام باشد، اعدام مقدم خواهد بود.
2- تعدد مادی در جرم قذف با موضوعات مختلف. مثلا الف نسبت به ب و ج مرتکب جرم قذف شده است. در این صورت به تعداد مقذوفین حد، بر او جاری می شود.
3- تعدد جرایم حدی و غیر حدی. در اینجا اصل بر اجرای مجازات حدی و غیر حدی است. مثلا الف مرتکب جرم محاربه و قتل می شود. در این جا تبعید به دلیل محاربه و قصاص به دلیل قتل جاری خواهد شد. البته، گاهی نیز قانون گذار مجازات قصاص را مقدم دانسته است. آن در جایی است که با اجرای مجازات حدی (مثل اعدام) قصاص منتفی شود. تعدد مادی جرم چیست
در چه صورت در تعدد جرم، قاعده مجازات جرم اشد اجرا می شود؟
در اینجا نیز باید دو فرض را از یکدیگر تفکیک نمود:
1- فردی که مرتکب حداکثر سه جرم تعزیری (نه بیشتر) شده است ← در این صورت دادگاه برای هر کدام از جرایم حداکثر مجازات را در نظر می گیرد.
2- فردی که مرتکب بیش از سه جرم تعزیری شده است ← در این صورت حداکثر مجازات برای او در نظر گرفته می شود. مشروط بر آنکه از حداکثر به اضافه نصف تجاوز نکند. تعدد جرم چیست
نکته: در موقع اجرای حکم، تنها شدیدترین مجازات اجرا خواهد شد.
نکته: اگر مجازات دارای حداقل و حداکثر نباشد در این صورت:
1- اگر جرایم ارتکابی حداکثر سه جرم باشند، تا یک چهارم به اصل مجازات اضافه می شود.
2- اگر جرایم ارتکابی بیش از سه جرم باشند، تا یک دوم به اصل مجازات اضافه می شود.
در صورت تعدد جرایم حدی و تعزیری و یا قصاص و تعزیرات چگونه عمل می شود؟
در این حالت به موجب ماده 135 قانون مجازات اسلامی، ابتدا حد یا قصاص اجرا می شود چنانچه حد یا قصاص سالب حیات باشند (مانند حد محاربه که ممکن است اعدام باشد و یا قصاص نفس در صورتی که قتل عمدی باشد) ابتدا تعزیر اجرا می شود.
همچنین، اگر تعزیر از نوع تعزیرات منصوص شرعی باشد که در شرع مقدس برای آن کیفر معینی تعیین شده باشد، در این حالت نیز ابتدا تعزیر اجرا می شود.
ماده 135 قانون مجازات اسلامی چنین مقرر کرده است: تعدد جرم چیست
در تعدد جرائم موجب حد و تعزیر و نیز جرائم موجب قصاص و تعزیر مجازاتها جمع و ابتداء حد یا قصاص اجرا می شود مگر حد یا قصاص، سالب حیات و تعزیر، حق الناس یا تعزیر معین شرعی باشد و موجب تاخیر اجرای حد نیز نشود که در این صورت ابتداء تعزیر اجراء می گردد…
اگر جرم حدی و تعزیری از یک نوع باشند، کدام اجرا می شود؟
می دانیم که سرقت می تواند در دسته سرقت حدی (با شرایط ویژه ذکر شده در قانون) و سرقت تعزیری قرار بگیرد. در فرضی که فردی مرتکب سرقت حدی و سرقت تعزیری شده باشد، حد اجرا خواهد شد. البته، این امر یک استثناء دارد و آن هم در مورد قذف است. اگر کسی دیگری را قذف کند و نسبت به فرد دگیر دشنام دهد، به هر دو مجازات محکوم می شود. تعدد جرم چیست
نتیجه گیری مقاله
تعدد جرم، یکی از عناوین پیچیده در حقوق کیفری است. بسیاری از افراد تعدد و تکرار جرم را یکی می دانند. در حالی که آنها دارای تفاوتهای چشم گیری هستند. تعدد در یک تقسیم بندی کلی به تعدد مادی و تعدد معنوی تقسیم می شود. تعدد مادی برای زمانیست که فرد مرتکب چندین جرم شده است. حال آنکه تعدد معنوی زمانیست که فرد مرتکب یک فعل شده، اما فعل او با عناوین متعدد مجرمانه مطابقت دارد. قانون گذار گاهی در تعدد جرم قاعده تجمیع مجازات ها و گاهی قاعده اعمال اشدّ مجارات را در نظر گرفته است. تعدد جرم چیست
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و تلفنی به صفحه درخواست مشاوره مراجعه کنید.