گاهی اوقات ممکن است، مجرم پس از وقوع جرم پشیمان شود و از نظر روحی توبه نماید. توبه حالت استغفار و پشیمانی نسبت به فعل حرامی و گناهی است که فرد قبلا انجام داده است. حال اگر فردی پس از ارتکاب جرم توبه نماید، آیا مجازات از او ساقط می گردد؟ به عبارت دیگر، آیا توبه تاثیری بر عدم اعمال مجازات مرتکب دارد یا خیر؟ آیا باید میان مجازات های حدی، قصاص، دیه و تعزیری قائل به تفکیک شد؟ در این مقاله به موضوع تاثیر توبه مجرم بر مجازات در قانون مجازات اسلامی و پاسخ به سوالات فوق، می پردازیم.
آیا توبه موجب سقوط مجازات مرتکب می شود؟
برای پاسخ به این سوال جرایم مستوجب حد، قصاص، دیه و تعزیر را از یکدیگر تفکیک می کنیم:
اول- تاثیر توبه مجرم بر مجازات در جرایم مستوجب حد:
در صورتی که مجرم مرتکب جرم حدی از قبیل شرب خمر، لواط، مساحقه ، سرقت حدی و … شود در فرضی که قبل از اینکه جرم نزد مقام قضایی اثبات شود، توبه کند و توبه او نزد مقام قضایی اثبات و احراز شود، حد بر او جاری نمی شود. البته، این امر دو استثناء دارد. در جرم قذف و محاربه توبه مجرم قبل از اثبات جرم تاثیری بر اعمال مجازات ندارد.
همچنین، اگر مرتکب در جرایم مستوجب حد، بعد از اثبات جرم با اقرار مرتکب، توبه کند، رئیس قوه قضاییه می تواند (این اختیار را دارد) از مقام رهبری برای او درخواست عفو خصوصی نماید. این امر نیز دارای یک استثناء است. در جرم قذف حتی پس از اثبات جرم با اقرار مرتکب، حد ساقط نمی شود و مرتکب مشمول مقررات عفو خصوصی قرار نمی گیرد.
- مطالب مرتبط: مقاله توهین و مجازات آن. همچنین مقالات سرقت و شرب خمر را نیز بخوانید.
دوم- تاثیر توبه مجرم بر مجازات در جرایم مستوجب تعزیر:
در جرایم تعزیری درجه شش تا هشت چنانچه مرتکب توبه نماید و حالت پشیمانی او در نزد مقام قضایی اثبات شود، مجازات از او ساقط می گردد. اما در جرایم تعزیری درجه یک تا شش توبه مرتکب تنها می تواند باعث تخفیف مجازات شود.
سوم- تاثیر توبه مجرم بر مجازات در جرایم مستوجب دیه:
در صورتی که فردی مرتکب جرم مستوجب دیه شود (مانند قتل شبه عمد)، توبه او موجب سقوط مجازات نیست.
چهارم: تاثیر توبه مجرم بر مجازات در جرایم مستوجب قصاص:
در صورتی که فردی مرتکب جرم مستوجب قصاص شود (مانند قتل عمد یا اسید پاشی)، توبه او موجب سقوط مجازات نیست.
نکات مربوط به توبه مجرم
1- در جرایم قذف و محاربه توبه مجرم قبل از اثبات جرم تاثیری بر سقوط حد ندارد. اما در جرم محاربه پس از اثبات جرم با اقرار مرتکب، در صورت توبه مرتکب، رئیس قوه قضاییه می تواند (مخیر است) از مقام قضایی درخواست عفو نماید.
ماده 114 قانون مجازات اسلامی بیان می کند:
در جرائم موجب حد به استثنای قذف و محاربه هرگاه متهم قبل از اثبات جرم، توبه کند و ندامت و اصلاح او برای قاضی محرز شود، حد از او ساقط می‌گردد. همچنین اگر جرائم فوق غیر از قذف با اقرار ثابت شده باشد، در صورت توبه مرتکب حتی پس از اثبات جرم، دادگاه می‌تواند عفو مجرم را توسط رئیس قوه قضائیه از مقام رهبری درخواست نماید.
2- در صورتی که محارب قبل از دستگیری توبه کند، حد از او ساقط می شود.
تبصره یک ماده 114 به این موضوع اشاره می کند:
تبصره ۱- توبه محارب قبل از دستگیری یا تسلط بر او موجب سقوط حد است.
3- اگر فردی مرتکب زنا یا لواط به عنف (زور) یا اکراه شود حتی در فرضی که توبه نماید، به حبس از شش ماه تا دو سال و یا شلاق از سی و یک تا نود و نه ضربه و یا هر دو محکوم می گردد.
تبصره دو ماده 114 به این موضوع می پردازد:
تبصره ۲- در زنا و لواط هرگاه جرم به عنف، اکراه و یا با اغفال بزه دیده انجام گیرد، مرتکب درصورت توبه و سقوط مجازات به شرح مندرج در این ماده به حبس یا شلاق تعزیری درجه شش یا هر دو آنها محکوم می‌شود.
4- توبه مجرم در جرایم مستوجب تعزیر فقط بر تعزیرات منصوص شرعی اختصاص دارد.
5- توبه امری است که حتما باید صحت آن برای مقام قضایی اثبات شود. چه اینکه بسیاری از افراد تنها برای فرار از مجازات تظاهر به توبه می کنند. بنابراین این موضوع باید نزد دادگاه احراز شود. در حالتی که مشخص شود که مرتکب برای فرار از مجازات توبه کرده است، مجازات بر او جاری خواهد شد. و اگر مجازات از نوع مجازات تعزیری باشد، فردِ مرتکب به حد اکثر مجازات محکوم می گردد.
6- توبه و مقررات آن در مورد کسانی که مرتکب تکرار جرم شده اند جایر نمی شود.
ادله اثبات کننده توبه مجرم چیست؟
پیش از هر چیز حالت روحی و روانی مرتکب جرم می تواند حاکی از صصحت توبه باشد. چه اینکه توبه امری دورنی و نه ظاهری است. اما فرد مرتکب می تواند استشهادیه ای از محل زندگی خود و همسایگان جمع آوری کند که نشان از حسن رفتار او داشته باشد. مرتکب پس از توبه، باید توبه نامه ای تنظیم و به مقام قضایی ارائه کند.
نتیجه گیری مقاله
یکی از اسباب سقوط مجازات توبه مرتکب است. توبه مرتکب نیازمند اثبات در نزد مقام قضایی است. به نحوی که از حالات روحی مرتکب توبه و اصلاح او آشمار شود. توبه مرتکب در جرایم حدی به استثنای حد قذف و محاربه اگر قبل از اثبات جرم باشد موجب سقوط مجازات می گردد. اما پس از اثبات مجازات اگر جرم با اقرارِ مرتکب ثابت شود، رئیس قوه قضاییه می تواند از مقام رهبری تقاضای عفو خصوصی برای او نماید (البته این امر برای او اختیاری است و الزامی برای رئیس قوه قضاییه وجود ندارد). هر چند این موضوع شامل قذف نمی شود.
توبه مرتکب در جرایم تعزیری درجه شش تا هشت موجب سقوط مجازات است. اما در جرایم تعزیری در یک تا شش تنها موجب تخفیف مجازات است.
همچنین توبه مرتکب در جرایم مستوجب دیه و قصاص بلا تاثیر است.
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و یا تلفنی به صفحه درخواست مشاوره و تماس با ما مراجعه کنید.
