وصیت یکی از عناوین حقوقی مندرج در قانون مدنی است. شخص وصیت کننده یا موصی ممکن است به صورت تملیکی یا عهدی وصیت کند. در وصیت تملیکی فرد، وصیت می کند که مالی از اموالش (موصی به) پس از مرگش به شخص یا اشخاصی (موصی له یا موصی لهم) برسد. اما در مقابل در وصیت عهدی، فرد وصیت می کند که پس از مرگش، وصی اموری را که او وصیت کرده است را انجام دهد. بنابراین، موصی برای نیل به چنین مقصودی در وصیت عهدی، فردی را به عنوان وصی قرار می دهد. وصی دارای محدوده اختیاراتی است که موصی در وصیت تعیین می کند. در این مقاله با مفهوم وصی و آثار وصیت عهدی آشنا می شویم. اختیارات وصی
مفهوم وصیت عهدی از منظر قانونی:اختیارات وصی
وصیت عهدی یا وصایت، به وصیتی اطلاق می شود که به موجب آن موصی، یک یا چند نفر را انتخاب می کند تا اموری را پس از مرگش انجتم دهند. ماده 826 قانون مدنی وصیت عهدی را چنین تعریف می کند:
…وصیت عهدی عبارت است از اینکه شخصی یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری مامور می نماید…
بنابراین، همانطور که در ماده 826 به این موضوع اشاره شده است، وصی می تواند یک نفر و یا چند نفر باشد. فرض کنید الف به موجب وصیت عهدی خود، ب و ج را مسئول می کند تا پس از مرگش از فرزند صغیر او مراقبت نمایند. در این مثال، به موجب وصیت نامه الف، ب و ج وصی هستند و باید مجتمعا (با هم) به وصیت عمل نمایند. البته، این امر یک استثناء دارد و آن این است که الف (وصیت کننده) تصریح کرده باشد که هر کدام از اوصیاء (جمع وصی) در انجام مورد وصیت مستقل هستند. در این صورت، دیگر نیازی نیست که ب و ج مجتمعا به وصیت عمل کنند. بنابراین، اصل بر این است که در صورت تعدد اوصیاء، همه با هم و مجتمعا به وصیت عمل کنند؛ مگر آنکه موصی استقلال آن ها را تصریح کرده باشد.
ماده 854 قانون مدنی در خصوص اقدام اوصیا چنین بیان می کند:اختیارات وصی
موصی میتواند یک یا چند نفر وصی معین نماید. در صورت تعداد اوصیاء باید مجتمعاً عمل بوصیت کنند مگر در صورت تصریح به استقلال هر یک.
قبول یا رد وصیت توسط وصی:اختیارات وصی
به موجب قانون، قبول وصیت عهدی توسط وصی شرط نیست. البته وصی این حق را دارد که در زمان حیات موصی و پس از اطلاع از اینکه موصی او را به عنوان وصی قرار داده است وصیت عهدی را رد کند. اگر وصی در زمان حیات موصی وصیت را رد نکند، امکان رد وصیت پس از فوت، برای او وجود ندارد. حتی اگر به وصیت جاهل باشد. بنابراین، اگر الف، ب را وصی برای انجام امور وصیت قرار دهد و وصی در زمان حیات الف، وصیت را رد نکند، پس از فوت الف امکان رد وصیت را ندارد. حتی اگر به چنین وصیتی جاهل باشد.
قرار دادن چند نفر به عنوان وصی به صورت ترتیبی:
به موجب قانون، موصی این اختیار را دارد که چند نفر را به صورت ترتیبی مسئول انجام وصیت نماید. مثالی را در نظر بگیرید که الف، ب و ج و د را برای اجرای وصیت مسئول کند. و در وصیت نامه خود چنین ذکر کند که اگر ب فوت کرد ج و اگر ج فوت کرد د مسئول عمل به وصیت باشد. ماده 855 قانون مدنی به موضوع وصیت ترتیبی موصی اشاره می کند:
موصی میتواند چند نفر را به نحو ترتیب وصی معین کند به این طریق که اگر اولی فوت کرد دومی وصی باشد و اگر دومی فوت کرد سومی‌باشد و هکذا.
قرار دادن فرد صغیر به عنوان وصی:
صغیر در یک تقسیم بندی به صغیر ممیز و صغیر غیر ممیز تقسیم می شود. منظور از صغیر غیر ممیز طفلی است که زیر هفت سال سن دارد. در مقابل منظور از صغیر ممیز طفلی است که بالای هفت سال سن دارد. به موجب قانون، این امکان وجود دارد که صغیر بتواند وصی قرار گیرد. البته، شرط قانون گذار برای وصی قرار دادن صغیر این است که یک نفر کبیر همراه او باشد. بنابراین، صغیر به تنهایی نمی تواند وصی برای انجام وصییت عهدی قرار بگیرد. مگر اینکه به همراه یک نفر کبیر باشد. ماده 856 در این خصوص چنین مقرر می نماید:
صغیر را میتوان به اتفاق یک نفر کبیر وصی قرار داد. در این صورت اجراء وصایا با کبیر خواهد بود تا موقع بلوغ و رشد صغیر.
قرار دادن ناظر برای وصی:اختیارات وصی
ممکن است فرد وصیت کننده همواره دلهره و نگرانی عدم انجام امور وصیت عهدی توسط وصی را داشته باشد. در چنین حالتی، او می تواند یک نفر را به عنوان ناظر انتخاب کند تا بر اعمال وصی نظارت کند. موصی می تواند محدوده اختیارات ناظر را نیز در وصیت تعیین کند.
ماده 857 نیز به این امر پرداخته است:
موصی میتواند یک نفر را برای نظارت در عملیات وصی معین نماید. حدود اختیارات ناظر به طریقی خواهد بود که موصی مقرر داشته است یا از قرائن معلوم شود.
نکته: این تکلیف بر ذمه وصی قرار دارد که بر اساس وصیت موصی عمل کند. در غیر این صورت منعزل می شود و مسئول خساراتی است که از ناحیه او به وراث وارد شده است.
نکته: تنها پدر و پدر بزرگ (جد پدری) حق انتخاب وصی برای طفل صغیر خود را دارند. بنابراین، مادر نمی تواند برای زمان پس از مرگش وصی برای طفل صغیر خود انتخاب کند.
ماده 860 قانون مدنی چنین مقرر نموده است:
غیر از پدر و جد پدری کس دیگر حق ندارد بر صغیر وصی معین کند.
وصی امین اموال موصی است:اختیارات وصی
فردِ وصی حکم امین را دارد و تا زمانی که تعدی و تفریطی از او سر نزده است مسئول نیست. اما در صورتی که مرتکب تعدی و تفریط شود باید از عهده خسارات وارده برآید.
نتیجه گیری مقاله اختیارات وصی
موصی (وصیت کننده) می تواند در وصیت نامه خود یک یا چند نفر را به عنوان وصی انتخاب کند تا پس از مرگ او عهده دار انجام مورد وصیت شوند. علی الاصول چنانچه چند نفر به عنوان وصی انتخاب شوند، باید مجتمعا به امور وصیت عمل کنند. مگر انکه موصی، استقلال هر کدام از اوصیاء را ذکر کرده باشد. همچنین وصی می تواند صغیر باشد البته به شرطی که یک نفر کبیر تا زمان بلوغ و رشد او عهده دار انجام مورد وصیت شود.
قانون گذار این حق را برای موصی در نظر گرفته است که برای نظارت بر اعمال وصی ناظر انتخاب و محدوده اختیارات او را نیز تعیین کند. البته وصی نسبت به انجام مورد وصیت ضامن است و اگر بر طبق وصیت موصی عما نکند منعزل خواهد شد.
در وصیت عهدی قبول توسط وصی شرط نیست. هر چند وصی این اختیار را دارد که در صورت عدم تمایل نسبت به سمت وصی بودن تا زمان زمان موصی رد خود را اعلام کند. اما اگر وصی در زمان حیات موصی رد وصیت را اعلام نکند بعد از فوت او نمی تواند وصیت را رد کند. هر چند به وصیت جاهل بوده باشد.
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و تلفنی به صفحه درخواست مشاوره مراجعه کنید.
