هر قراردادی که میان طرفین منعقد می شود ممکن است روزی به هم بخورد. البته راه های به هم خوردن قرارداد گسترده است و شامل: فسخ، انفساخ و تفاسخ (اقاله) می شود. بنابراین فسخ، انفساخ و تفاسخ هر کدام عناوینی برای بر هم خودرن قرارداد هستند. باید توجه داشت که آثار فسخ، انفساخ و تفاسخ با یکدیگر متفاوت است. در این مقاله به بررسی راه های انحلال قرارداد و انواع آن خواهیم پرداخت. راه های انحلال قرارداد
منظور از راه های انحلال قرارداد چیست؟ راه های انحلال قرارداد
راه های انحلال قرارداد، طرقی هستند که طرفین قرارداد از آن به عنوان مبنایی برای بر هم زدن قرارداد استفاده می کنند. در واقع طرفین با استفاده از راه هایی که قانون گذار در قانون ذکر کرده است، تصمیم به انحلال قرارداد می گیرند. باید توجه داشت برای انحلال قرارداد صرفاً باید به طرقی که در قانون تعیین شده تمسک جست. در ابتدا به بررسی فسخ، سپس انفساخ و در نهایت به مطالعه اقاله یا تفاسخ می پردازیم.
فسخ قرارداد چگونه است؟
بر هم زدن قرارداد می تواند یک جانبه باشد که در این صورت به آن فسخ گفته می شود. فسخ با استفاده از خیارات (اختیار بر هم زدن معامله) مندرج در قانون مدنی امکان پذیر است. انواع خیارات در قانون مدنی عبارتند از: راه های انحلال قرارداد
- خیار مجلس.
- خیار حیوان.
- خیار شرط.
- خیار تاخیر ثمن.
- خیار رؤیت و تخلف از رؤیت.
- خیار غبن.
- خیار عیب.
- خیار تدلیس.
- خیار تبعض صفقه.
- خیار تخلف از شرط.
آثار فسخ قرارداد چیست؟
اثر فسخ قرارداد نسبت به آینده است. به این معنا که اثر قرارداد نسبت به گذشته اثری ندارد و از لحظه ای که طرفین قرارداد را فسخ می کنند، آثار فسخ بر قرارداد بار می شود. مثلاً فرض کنید مبایعه نامه ای میان الف و ب منعقد شده است. ب به دلیل معیوب بودن مورد معامله قرارداد را فسخ می کند. اثر فسخ قرارداد به گذشته بازنمی گردد. بلکه از تاریخ فسخ قرارداد بی اثر می شود.
انفساخ قرارداد چگونه است؟ راه های انحلال قرارداد
انفساخ یکی دیگر از راه های بر هم زدن قرارداد است. انفساخ نوعی از انحلال قرارداد است که به دو نوع: انحلال قهری و انحلال قراردادی قابل تقسیم است.
1- انفساخ قهری:
انفساخ قهری، انفساخی است که خود به خود و بدون اراده ی طرفین قرارداد رخ می دهد. به این معنا که اراده ی طرفین هیج دخالتی در انفساخ قرارداد ندارد. مانند تلف مبیع قبل از قبض به خریدار که سبب انفساخ عقد بیع می شود. ماده 387 قانون مدنی چنین مقرر کرده است:
اگر مبیع قبل از تسلیم بدون تقصیر و اهمال از طرف بایع تلف شود بیع منفسخ و ثمن باید به مشتری مسترد گردد مگر این که بایع برای تسلیم به حاکم یا قائم مقام او رجوع نموده باشد که در این صورت تلف از مال مشتری خواهد بود.
2- شرط فاسخ: راه های انحلال قرارداد
گاهی اوقات طرفین در قرارداد، شرطی را قرار می دهند که در صورت تحقق آن شرط، معامله خود به خود منفسخ می شود. مانند اینکه در قرارداد مشارکت شرط شود، در صورتی فروشنده نتواند در مدت معین در قرارداد سازنده نتواند جواز ساختمان را کسب نماید، قرارداد منفسخ خواهد شد. قرار دادن چنین شرطی اختیاری و ارادی است، اما تحقق انفساخ عملی قهری و غیرارادی است.
آثار انفساخ قرارداد چیست؟ راه های انحلال قرارداد
انفساخ قرارداد اثر قهقرایی دارد. یعنی به گذشته سرایت می کند و از ابتدا قرارداد را بی اعتبار می سازد. به عبارت دیگر، اگر قرارداد منفسخ شود، گویی از ابتدا چنین قراردادی نبوده است.
اقاله قرارداد چگونه است؟
اقاله قرارداد در صورتی رخ می دهد که طرفین با رضای یکدیگر به قرارداد خاتمه دهند. اقاله قرارداد نوعی عقد محسوب می شود. چرا که با رضایت طرفین رخ می دهد. در واقع، دو طرف تصمیم میگیرند که به قرارداد خاتمه دهند. مثلاً در قرارداد بیع، بایع (فروشنده) و مشتری تصمیم می گیرند که به قرارداد خاتمه دهند. در این صورت قرارداد اقاله یا تفاسخ شده است. بنابراین، در اقاله بر خلاف فسخ رضایت دو طرف لازم است.
در صورتی که قرارداد اقاله شود، تکلیف نمائات و منافع حاصل از مورد معامله چیست؟
در این صورت دو فرض پیش بیاید:
1- نمائات متصله:
فرض کنید الف گوسفندی را به ب می فروشد. پس از مدتی نصمیم می گیرند، قرارداد را اقاله کنند. در زمان اقاله قرارداد، گوسفند نسبت به زمان ماقبل، چاق شده است. در این صورت چاقی گوسفند نمائات متصل محسوب می شود، و بعد از اقاله متعلق به فروشنده است. راه های انحلال قرارداد
2- نمائات منفصله:
فرض کنید الف خانه ای را به ب فروخته است. پس از مدتی تصمیم می گیرند که قرارداد را اقاله کنند. در زمان اقاله قرارداد، ب لوستری به خانه آویزان کرده است. این لوستر، جزء نمائات منفصله است و پس از اقاله متعلق به خریدار است. راه های انحلال قرارداد
آثار اقاله قرارداد چیست؟
اقله نیز همچون فسخ قرارداد، اثر قهقرایی ندارد. اثر اقاله قرارداد ناظر به آینده است و به گذشته سرایت نمی کند.
نتیجه گیری مقاله
با توجه به آنچه ذکر شد، راه های انحلال قرارداد عبارتند از: فسخ، انفساخ و تفاسخ (اقاله). فسخ اقدام یک جانبه ای است و از سوی یکی از طرفین قرارداد انجام می شود. همچنین فسخ قرارداد اثر قهقرایی ندارد. انفساخ ممکن است قهری یا ارادی (شرط فاسخ) باشد. انفساخ اثر قهقرایی دارد و از ابتدا قرارداد را باطل می سازد. اقاله یا تفاسخ نیز بر هم زدن ارادی قرارداد است و اثر قهقرایی ندارد.
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و تلفنی به صفحه درخواست مشاوره مراجعه کنید.
