وصیت در لغت به معنای نصیحت کردن و اندرز دادن است. اما در اصطلاح حقوقی به معنای تعیین تکلیف کردن فرد در مورد اموالش برای دوران پس از مرگش می باشد. وصیت در قانون به دو نوع وصیت تملیکی و وصیت عهدی قابل تقسیم بندی است. وصیت همیشه با مقوله ارث و توارث همراه است. از این رو پیشنهاد می شود برای درک بهتر موضوع، مقاله موجبات ارث را بخوانید. در زیر به موضوع وصیت در قانون و انواع آن پرداخته خواهد شد.
انواع وصیت در قانون
وصیت در قانون به دو نوع وصیت تملیکی و وصیت عهدی قابل تقسیم بندی است. منظور از وصیت تملیکی این است که شخصی عین یا منفعتی از مال خود را برای فرد دیگر وصیت کند. اما در وصیت عهدی یا وصایت، فرد، دیگری را به عنوان “وصی” برای اداره اموال و انجام برخی امور خود برای دوران پس از مرگش تعیین می کند. مواد 825 و 826 قانون مدنی در مورد وصیت چنین مقرر می کند:
وصیت بر دو قسم است: تملیکی و عهدی.
ماده 826 قانون مدنی:
وصیت تملیکی عبارت است از اینکه کسی عین یا منفعتی را از مال خود برای زمان بعد از فوتش به دیگری مجاناً تملیک کند.
وصیت عهدی عبارت است از اینکه شخصی یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری مامور مینماید.
وصیت کننده موصی، کسی که وصیت تملیکی به نفع او شده است موصی له، مورد وصیت موصی‌به و کسی که به موجب وصیت عهدی ولی بر مورد ثلث یا بر صغیر قرار داده میشود وصی نامیده میشود.
تقسیم بندی وصیت نامه در قانون
وصیت نامه خود نوشت:
وصیت خود نوشت به وصیتی اطلاق می گردد که وصیت کننده با قلم خود آن را نوشته و امضا کرده باشد و تاریخ نیز در آن زده شده باشد. البته دو نفر به عنوان گواه نیز باید وصیت را گواهی نمایند.
وصیت نامه رسمی:
این نوع وصیت نامه، وصیتی است که فرد وصیت کننده با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی و با کمک سردفتران آن را تنظیم میکند.
وصیت نامه سری:
چنین وصیت نامه به وصیتی اطلاق می شود که توسط وصیت کننده امضاء شده و لاک و مهر می شود. این وصیت نامه در اداره ثبت محل اقامت وصیت کننده یا هر محلی که وزارت دادگستری تعیین کند، حفظ و نگهداری می گردد.
موصی له در قانون
فرد وصیت کننده (موصی) ممکن است در وصیت نامه خود مالی را به دیگری تملیک کند. به کسی که وصیت به نفع او انجام شده موصی له (به فتح ل) گفته می شود. موصی له باید بعد از فوت موصی وصیت را قبول یا رد کند. بنابراین هر گونه اقدام اعم از قبول یا رد قبل از فوت موصی اثری ندارد. قانون گذار در ماده 830 قانون مدنی بیان کرده است:
نسبت به موصی‌له رد یا قبول وصیت بعد از فوت موصی معتبر است بنابراین اگر موصی‌له قبل از فوت موصی وصیت را رد کرده باشد بعد از فوت میتواند آن را قبول کند و اگر بعد از فوت آن را قبول و موصی به را قبض کرد دیگر نمیتواند آن را رد کند لیکن اگر قبل از فوت قبول کرده باشد بعد از فوت قبول ثانوی لازم نیست.
شرایط موصی له در قانون
از منظر قانونی موصی له باید داری شرایطی باشد:
- در زمان وصیت موجود باشد. البته برای جنین نیز می توان وصیت کرد. لیکن تملیک مال توسط جنین مشروط به زنده متولد شدن اوست.
- قابلیت تملک چیزی که به نفع او وصیت شده است را داشته باشد.
وصیت در زمان خودکشی
اگر کسی وصیت کند، سپس خود را مجروح کند یا مسموم سازد به گونه ای که منتج به مرگ او شود، وصیت باطل خواهد بود. اما در صورتی که اقدامات او منجر به فوتش نگردد، وصیت صحیح است. ماده 836 قانون مدنی در همین راستا بیان می کند:
هر گاه کسی به قصد خودکشی خود را مجروح یا مسموم کند یا اعمال دیگر از این قبیل که موجب هلاکت است مرتکب گردد و پس از آن وصیت نماید آن وصیت در صورت هلاکت باطل است و هر گاه اتفاقاً منتهی به موت نشد وصیت نافذ خواهد بود.
محروم کردن ورثه از ارث با وصیت
اگر فردی یک یا چند نفر از ورثه خود را بر اساس وصیت نامه از ارث محروم کند، این وصیت معتبر نخواهد بود. هر چند بارها در فیلمها و یا در زندگی شخصی شونده این جمله بوده ایم که : “تورا ارث محروم می کنم”. اما این جمله از نظر قانونی اعتباری ندارد. ماده 837 متذکر گردیده است:
اگر کسی به موجب وصیت یک یا چند نفر از ورثه خود را از ارث محروم کند وصیت مزبور نافذ نیست.
نکته: اگر کسی بخواهد ورثه خود را از ارث محروم کند تنها راه آن این است که اموال خود را در زمان حیاتش به فرد یا افرادی که تمایل دارد ارث به آنها برسد، منتقل کند.
وصی و خصوصیات آن در قانون
از نظر قانونی کسی که به موجب وصیت، به عنوان وصی تعیین می شود، باید ویژگیهایی داشته باشد:
- وصی بالغ و عاقل و رشید باشد. البته صغیر را به همراه یک نفر کبیر می توان وصی قرار داد. برای کسب اطلاعات حقوقی در مورد رشد و بلوغ، مقاله مفهوم حجر در قانون مدنی را بخوانید.
- وصی باید طبق وصایای موصی عمل کند. در غیر این صورت منعزل خواهد شد و ضامن است.
- وصی، امین اموال باقی مانده از موصی است و در صورت هر گونه تعدی و تفریط ضامن خواهد بود.
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و تلفنی در مورد مسائل ارث و وصیت با ما تماس بگیرید.