عقد اجاره اشخاص در قانون مدن ذکر شده است. این نوع قرارداد اجاره، مقررات ویژه ای دارد که آن را از اجاره ی اشیاء متمایز می کند. همان طور که می دانیم اجاره عقدی است که یک طرف آن مالک یا موجر و طرف دیگر مستاجر نام دارد. مستاجر کسی است که از منافع مال یا شخص بهره مند می شود. بهایی که در عقد اجاره پرداخت می شود، مال الاجاره یا اجرت است. در این مقاله قصد داریم مقررات اجاره اشخاص و انواع آن را در قانون مدنی مورد بررسی قرار دهیم.
منظور از اجاره یک شخص چیست؟
اجاره اشخاص نوع خاصی از اجاره است که در آن یک نفر از منافع شخص دیگر منتفع می شود. طبق مقررات اجاره اشخاص کسی که اجاره می کند مستاجر و کسی که اجاره می شود اجیر یا موجر نام دارد. مال الاجاره نیز اجرت نامیده می شود. حال آنکه اگر بخواهیم این نوع قرارداد اجاره را با اجاره ی معمولی که همه ی ما با آن آشنایی داریم بشناسیم، این است که مالک ملک موجر است و کسی که ملک را از یک شخص اجاره می کند مستاجر آن است و از منافع آن بهره مند می شود. البته این موضوع در مورد تمامی اشیاء صادق است. به عنوان مثال ممکن است شخصی یک اتومبیل را از یک شخص دیگر اجاره کند. کسی که مالک اتومبیل است موجر نام دارد و طرفی که از منافع اتومبیل استفاده می کند مستاجر نام دارد.
انواع اجاره ی اشخاص در قانون مدنی کدام است؟
1- اجاره خدمه و کارگر از هر قبیل که باشد. فرض کنید الف برای خانه تکانی ب و ج را اجیر می کند تا خانه او را تمیز کنند. الف مستاجر و ب و ج اجیر یا به عبارتی موجر نام دارند.
2- اجاره متصدیان حمل و نقل اشخاص و یا مال التجاره اعم از اینکه از راه خشکی باشد یا آب و یا هوا.
آیا در عقد اجاره اشخاص ذکر مدت لازم است؟
بله. اجاره از نوع عقودی است که اگر مدت در آن ذکر نشود، باطل خواهد بود. این موضوع در مورد اجاره اشخاص نیز صادق است. در این راستا مواد 514 و 515 قانون مدنی را با یکدیگر بررسی می نماییم:
خادم یا کارگر نمی‌تواند اجیر شود مگر برای مدت معینی یا برای انجام امر معینی.
از منظر مقنن، در مقررات اجاره اشخاص علاوه بر مدت زمان، نوع کاری که اجیر باید انجام دهد، نیز لازم است که به صراحت مشخص باشد.
ماده 515 قانون مدنی بیان می کند:
اگر کسی بدون تعیین انتهاء مدت اجیر شود مدت اجاره محدود خواهد بود به مدتی که مزد از قرار آن معین شده است بنابراین اگر مزد اجیر از قرار روز یا هفته یا ماه یا سالی فلان مبلغ معین شده باشد مدت اجاره محدود به یک روز یا یک هفته یا یک ماه یا یک سال خواهد بود و پس از انقضاء مدت مزبور اجاره بر طرف میشود ولی اگر پس از انقضاء مدت اجیر به خدمت خود دوام دهد و موجر او را نگاه دارد اجیر نظر به مراضات حاصله به همان طوری که در زمان اجاره بین او و موجر مقرر بود مستحق اجرت خواهد شد.
همان طور که فوقا اشاره کردیم، مدت زمان اجاره (شروع و پایان آن) باید به صراحت مشخص گردد. در صورتی که انتهای قرارداد اجاره مشخص نباشد، مدت اجاره محدود می شود به مدتی که قرار است مزد پرداخت شود. چنانچه مدت اجاره تمام شود و موجر و مستاجر به تراضی یکدیگر اجاره را ادامه دهند، اجیر مستحق اجرت است.
نکته: قانون گذار در قسمت اخیر ماده 515 مرتکب اشتباهی شده است. توضیح آنکه، عبارت “… موجر او را نگه دارد…” صحیح نیست. بلکه قانون گذار باید می گفت: “…. مستاجر او را نگه دارد…” چرا که شخصی که منتفع می شود مستاجر نام دارد. اما قانون گذار به اشتباه و یا تسامح کلمه موجر را به جای مستاجر به کار برده است.
تعهد متصدیان حمل و نقل چه نوع تعهدی است؟
متدصیان حمل و نقل در قانون مدنی امین هستند. به این معنا که تنها در صورتی که مرتکب تعدی و تفریط شوند، مسئول خواهند بود. پس، تعهد متصدیان حمل و نقل در قانون مدنی از نوع تعهد به وسیله است نه تعهد به نتیجه. اما تعهد متصدیان حمل و نقل در قانون تجارت از نوع تعهد به نتیجه است.
همان طور که در مقاله اشاره کردیم، از انواع اجاره اشخاص می توان به اجاره خدمه و کارگر و اجاره متصدیان حمل و نقل نام برد. بارزترین مثال برای اجاره اشخاص موردی است که ما از شخصی می خواهیم تا منزل و یا هر محل دیگری را برای ما تمیز کند. در این فرض ما مستاجر و شخص کارگر، مستاجر است. اما همان طور که اشاره کردیم در باب متصدیان حمل و نقل نیز می توان از اجاره اشخاص سخن گفت. وفق مقررات قانون مدنی، کسی که وظیفه حمل و نقل اشخاص یا کالایی را بر عهده دارد، اجیر است و شخصی که کالا یا شخص را به او می سپارد مستاجر نام دارد.
نتیجه گیری مقاله
مقررات اجاره اشخاص در قانون مدنی توسط قانون گذار مورد اشاره قرار گرفته و تقریبا تمامی ابعاد آن از قبیل مدت و تعیین دستمزد تعیین شده است. در اجاره اشخاص شخصی که اجاره می کند مستاجر نام دارد چرا که او دارد از منافع شخص دیگر منتفع می شود. در مقابل شخصی که اجیر می شود موجر است. اما قانون گذار در قسمت اخیر ماده 515 دچار اشتباه شده و کلمه موجر را به جای مستاجر به کار بسته است.
در اجاره اشخاص مال الاجاره اجرت نامیده می شود. مدت نیز در قرارداد اجاره اشخصا باید حتما مشخص باشد. در غیر این صورت اجاره باطل است. اگر انتهای مدت مشخص نباشد، مدت اجاره محدود خواهد بود به مدتی که مزد از قرار آن معین شده است بنابراین اگر مزد اجیر از قرار روز یا هفته یا ماه یا سالی فلان مبلغ معین شده باشد مدت اجاره محدود به یک روز یا یک هفته یا یک ماه یا یک سال خواهد بود.
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و یا تلفنی به صفحه درخواست مشاوره و تماس با ما مراجعه کنید.