فرزندخواندگی شرایطی است که در قانون بسیاری از کشورها به آن اشاره می شود. گاهی اشخاصی که صاحب فرزند نمی شوند حاضر می شوند فرزندی را به عنوان فرزندخوانده قبول کنند. اما باید بدانیم سرپرستی اطفال بدون سرپرست شرایطی دارد که در این نوشتار به آن اشاره می کنیم:
قوانین مربوط به سرپرستی اطفال بدون سرپرست:
قانون حمایت از کودکان بدون سرپرست مصوب 1353 شرایط و ضوابط سرپرستی از اطفال بدون سرپرست و یا بد سرپرست را به طور تفصیلی مشخص می کند. اما با تصوییب قانون حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست، قانون قبلی نسخ شد. این قانون 37 ماده و 17 تبصره دارد. در این قانون برای طفلی که به سرپرستی می گیرند، عبارت فرزند خوانده را استفاده می کند.
اگر شخصی به عنوان سرپرست بخواهد طفلی را به سرپرستی بگیرد چه شرایطی باید داشته باشد؟
اول باید شرایط سرپرست یا سرپرستان اطفال بدون سرپرست آشنا شویم:
برای سرپرستی اطفال بدون سرپرست شرایط و مقررات زیر برای شخص سرپرست ضروری است (وفق قانون سابق):
1- پنج سال باید از تاریخ ازدواج زن و مرد گذشته باشد و آن ها صاحب فرزند نشده باشند.
2- زوجین محکومیت موثر جزایی نداشته باشند.
3- زوجین تمکن مالی کافی داشته باشند.
4- زوجین بیماری صعب العلاج مثل سرطان نداشته باشند.
5- زوجین معتاد به الکل نباشند.
اما همان طور که بالاتر اشاره کردیم، یا تصویب قانون حمایت از کودکان بی سرپرست قانون قبلی فاقد اثر و اعتبار است. در این قانون شرایط سرپرستی اطفال بدون سرپرست به شرح زیر است:
سرپرستی اطفال بدون سرپرست در قانون جدید:
1- اشخاصی که متقاضی سرپرستی گرفتن یک طفل هستند حتما باید تابعیت ایران را داشته باشند. اما ممکن است مقیم ایران باشند یا نباشند. بنابراین، محل اقامت مهم نیست. اما تابعیت والدین بسیار مهم است.
2- به موجب قوانین مربوط به سرپرستی اطفال بدون سرپرست، زوجینی که قصد دارند طفلی را به سرپرستی بگیرند باید بیش از 30 سال سن داشته باشند. ممکن است اینجا این سوال پیش بیاید که هر دو باید 30 سال سن داشته باشند یا کی از آن ها؟ در پاسخ باید بگوییم یکی از آن ها بالای 30 سال سن داشته باشند کافیست. بنابراین، در صورتی که مثلا زوجه 28 سال سن داشته و زوج 35 سال سن داشته باشند، طبق قانون جدید می توانند برای یرپرستی اطفال بدون سرپرست اقدام کنند.
3- زوجین نباید محکومیت جزایی موثر داشته باشند. ماده 25 قانون مجازات اسلامی در مورد محکومیت موثر جزایی توضیح می دهد:
4- زوجین باید به انجام واجبات و ترک محرمات تقید داشته باشند. این نکته را فراموش نکنید که اقلیت های دینی باید به تقدیات دینی خود پایند باشند. البته منظور اقلیت های دینی است که در قانون اساسی به رسمیت شناخته شده باشد. بنابراین، اقلیت های دینی نیز می توانند تقاضای سرپرستی اطفال بدون سرپرست را داشته باشند.
5- زوجین نباید محجوریت داشته باشند. یعنی نباید مجنون اعم از ادواری و دائمی یا سفیه باشند.
6- زوجین نباید به داروهای روان گردان و مواد مخدر اعتیاد داشته باشند.
7- زوجین نباید بیماری واگیردار مثل ایدز، هپاتیت و … یا بیماری صعب العلاج داشته باشند.
8- داشتن صلاحیت اخلاقی برای تربیت یک طفل سالم.
9- داشتن اعتقاد به ادیان مصرح در قانون اساسی (ادیان مصرح در قانون شامل اسلام، مسیحی، کلیمی، زردشتی).
این موارد از نکات الزامی برای سرپرستی اطفال بدون سرپرست است.
آیا زن مجرد و دختر می توانند فرزندی را به عنوان فرزندخوانده انتخاب کنند؟
بله. به موجب قانون این امکان وجود دارد که زن یا دختر مجرد بالای 30 سال اطفال بدون سرپرست را به سرپرستی بگیرند. هدف قانون گذار از در نظر گرفتن سن 30 سالگی رسیدن به پختگی کامل است. هر چند برخی بر این باورند که این کار صحیح نیست. زیرا با این عمل باز هم کودک از موهبت داشتن خانواده محروم می شود. اما عده ای معتقدند که طفل از محبت مادری برخودار خواهد شد و این کار اهمیت فوق العاده ای دارد. اما نکته مهم این جاست که زن یا دختر بالای 30 سال تنها می توانند فرزند دختر را به سرپرستی بگیرند و از گرفتن فرزند پسر به عنوان فرزندخوانده محروم هستند.
شرایطی طفلی که قرار است به سرپرستی گرفته شود چیست؟
برای سرپرستی اطفال بدون سرپرسست لازم است که خود طفل نیز شرایطی داشته باشد. در این قسمت به بررسی شرایط طفل بدون سرپرست یا بد سرپرست می پردازیم:
1- پدر و مادر یا جد پدری آن ها وجود نداشته باشند. پس اگر خویشاوندان مادری وجود داشته باشند کافی است.
2- پدر و مادر و جد پدری آن ها در قید حیات نباشند.
3- سن طفلی که به سرپرستی می گیرند از 16 سال کمتر باشد.
در قانون قبلی شرایط برای سرپرستی اطفال بدون سرپرست با قانون فعلی تفاوت داشت.
در قانون قبلی شرایط سرپرستی اطفال بدون سرپرست به شرح زیر بود:
1- سن کودک کمتر از ده سال باشد.
2- پدر و مادر و جد پدری معلوم نباشند یا در قید حیات نباشند.
3- کودک به یک موسسه عام المنفعه سپرده شده باشد.
برای سرپرستی اطفال بدون سرپرست باید به کدام مرجع قضایی مراجعه کنیم؟
دادگاه خانواده صالح به رسیدگی به این موضوع است.
روند رسیدگی برای سرپرستی اطفال بدون سرپرست چگونه است؟
افرادی که واجد شرایط سرپرستی هستند باید به سازمان بهزیستی درخواست دهند. سازمان بهزیستی پس از انجام کارشناسی موضوع را به دادگاه خانواده ارجاع می دهد و دادگاه در این خصوص رسیدگی می کند. سازمان بهزیستی مکلف است موضوع را ظرف دو ماه به دادگاه خانواده ارجاع دهد. دادگاه ابتدا سرپرستی را برای مدت شش ماه به طور آزمایشی برقرار می کند. پس از شش ماه چنانچه دادگاه تشخیص دهد سرپرستی به نفع طفل است حکم سرپرستی را صادر می کند. اما در حالتی که دادگاه سرپرستی را به صلاح طفل نداند، قرار سرپرستی کودکان بی سرپرست یا بد سرپرست را فسخ می کند. البته از تصمیم دادگاه می توان تجدیدنظر خواهی کرد. لیکن، این تصمیم قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور نیست.
آیا امکان فسخ حکم سرپرستی پس از شروع سرپرستی اطفال بدون سرپرست وجود دارد؟
بله. مثلا اگر سرپرست با طفل سوء رفتار داشته باشد حکم سرپرستی لغو می شود. همچنین اگر پدر و مادر و جد پدری و یا وصی منصوب از طرف آن ها پیدا شود باز هم حکم سرپرستی فسخ می شود. گاهی ممکن است طفل بدون سرپرست پس از رسیدن به سن 18 سال تقاضا کند که از سرپرستی خارج شود. در این فرض نیز حکم سرپرستی لغو خواهد شد. در صورت محجور شدن سرپرست و سرپرستان، عدم صلاحیت اخلاقی آن، داشتن سوء پیشینه کیفری و … نیز حکم سرپرستی لغو می شود.
آثار سرپرستی طفل بدون سرپرست چیست؟
1- اولین اثر نگهداری و تربیت طفل است.
2- نفقه طفل: پدر و مادر مکلف به پرداخت نفقه به طفل هستند. اما بر عکس آن وجود ندارد. یعنی طفل مکلف به پرداخت نفقه به پدر و مادر نیست.
3- اداره اموال طفل بر عهده سرپرست یا سرپرستان است.
4- اجازه خروج طفل از کشور با موافقت دادستان است. مگر برای موارد ضروری مثل سفر حج و …
همچنین برای خروج طفل از کشور در دوره آزمایشی باید تضمین مناسب به دادستان اعطا نمود.
5- گرفتن شناسنامه به نام سرپرست. برای سرپرستی طفل بدون سرپرست، سرپرست باید به نام خود برای طفل شناسنامه بگیرد. البته در مورد اطفال بد سرپرست اگر پدر و مادر آن ها معلوم باشند، نام پدر و مادر نیز ذکر می شود که این امر از نقاط ضعف قانون است.
6- برخوداری از مستمری نظام وظیفه: طفلی که تحت سرپرستی است، حق برخوداری از مستمری نظام وظیفه را دارد. چنانچه فرزند دختر باشد تا زمانی اشتغال یا ازدواج از مستمری بهره مند می شود. ولی اگر فرزند پسر باشد تا سن 20 سالگی از مستمری استفاده می کند. مگر در صورت ادامه تحصیل یا داشتن معلولیت.
7- برخوداری از مزایای حق اولاد: سرپرست یا سرپرستان از مزایای حق اولاد برخودار می شوند. همچنین برای کودکان زیر 3 سال امکان استفاده از مرخصی دوره مراقبت وجود دارد.
8- ازدواج با طفل: در لایحه قبلی این قانون امکان ازدواج با طفل وجود نداشت. اما به دلیل نظر شورای نگهبان مبنی بر غیر شرعی بودن این عمل، امکان ازدواج طفل با سرپرست در صورت رعایت صلاحدید و مصلحت طفل و با نظر دادگاه وجود دارد. این نکته جای بررسی و تامل دارد.
9- ارث: امکان برقرای رابطه توارث در سرپرستی اطفال بدون سرپرست وجود ندارد.
نقاط قوت و ضعف قانون حمایت از کودکان بی سرپرست وبد سرپرست چیست؟
نقاط قوت این قانون:
1- افزایش سن سرپرستی طفل به 16 سال و یا کمتر.
2- نظارت سازمان بهزیستی بر این گونه اطفال که واقعا جالب و دارای اهمیت است.
نقاط ضعف این قانون:
1- امکان ازدواج طفل با سرپرست که راهی برای هوس رانی است.
2- اضافه شدن نام پدر و مادر اطفال بد سرپرست در شناسنامه طفل که موجبات شرمندگی و خجالت طفل را برقرار می کند.
نتیجه گیری:
همان طور که در نوشتار فوق اشاره کردیم، امکان سرپرستی اطفال بدون سرپرست و یا بد سرپرست در قانون جدید وجود دارد. قبلا نیز در این خصوص قانون وجود داشت که با وضع قانون جدید، قانون قبلی نسخ شد. در این قانون نظارت و اهمیت سازمان بهزیستی زمانی که طفلی را به خانواده ای واگذار می کند واقعا درخور توجه است. اما از سوی دیگر، متاسفانه طبق قانون جدید امکان ازدواج با طفل پس از رسیدن به سن نکاح وجود دارد که همان طور که فوقا نیز اشاره کردیم، این امر راهی برای هوس رانی خواهد بود. بنابراین، بهتر است شورای نگهبان در خصوص وضع این مقرره تجدید نظر نماید.
در صورت داشتن مشکل حقوقی می توانید به صفحه درخواست مشاوره و تماس با ما مراجعه کنید و مسئله حقوقی خود را شرح دهید. کارشناسان ما در اسرع وقت با شما تماس می گیرند. برای رفتن به صفحه درخواست مشاوره اینجا را کلیک کنید.
