سرقت در لغت به معنای دزدی و در اطلاح حقوقی به معنای ربودن مال از دیگری است. ربودن باید مخفیانه رخ دهد. به گونه ای که مالک از آن از ربودن مال مطلع نشود. جرم سرقت در قانون مجازات به دو نوع سرقت حدی و سرقت تعزیری تقسیم شده است. از این رو، مجازات این دو نوع سرقت با یکدیگر متفاوت است. در این مطلب به بررسی جرم سرقت و مجازت آن و همچنین انواع جرم سرقت خواهیم پرداخت.
بررسی جرم سرقت حدی در قانون
به منظور محقق شدن سرقت حدی شرایطی لازم است که ذیلاً به بررسی آنها می پردازیم:
1- شی باید مالیت داشته باشد.
منظور از مالیت داشتن این است که شی دارای ارزش اقتصادی باشد. البته گاهی ممکن است شی دارای ارزش اقتصادی نباشد. اما از نظر یک فرد ارزشمند تلقی شود. مثلاً یک تصویر یادگاری که در عرف ارزش اقتصادی ندارد. اما ممکن است برای فردی بسیار با ارزش باشد. بنابراین اگر فردی مرتکب دزدی شود، جرم سرقت محقق شده و فرد سارق مستحق مجازات است.
2- مال باید در مکانی به نام حرز نگهداری شود.
منظور از حرز چیست؟ حرز به محلی گفته می شود که مال در آن نگهداری می شود. مثلاً کسی گردنبند خود را در گاوصندوق نگهداری می کند. در اینجا گاوصندوق حرز محسوب می شود. بنابراین، اگر دزد مال را از گاو صندوق خارج کند به اصطلاح حقوقی هتک حرز مرتکب شده است.
3- هتک حرز و شکستن آن باید دور از چشم مالک باشد.
به گونه ای که مالک متوجه آن نشود. در این صورت جرم سرقت محقق شده و سارق شایسته مجازات است.
4- مال مسروقه معادل 4.5 نخود طلای مسکوک باشد.
از نظر قانونی برای اینکه سرقت حدی محقق شود باید ارزش مال مسروقه در زمانی که سرقت انجام می شد معادل 4.5 نخود طلای مسکوک باشد. اگر کمتر از این میزان باشد سرقت حدی نیست.
5- مال مسروقه از اموال دولتی و عمومی نباشد. بلکه ملک خصوصی افراد باشد.
6- سرقت در زمان قحطی صورت نگیرد.
7-صاحب و مالک مال برای شکایت اقدامات لازم را انجام دهد.
یعنی طرح شکایت در مراجع قضایی صورت بگیرد.
8- صاحب مال سارق را قبل از اثبات جرم سرقت نبخشد.
بنابراین اگر مالک مال، سارق را به دلیل جرم سرقت ببخشد، مجازات سرقت از نوع حدی نیست.
9- مال مسروقه قبل از اثبات جرم به صاحب مال برگردانده نشود.
بنابراین، اگر سارق مال را به صاحب مال برگرداند، مجازات سرقت از نوع حدی نیست.
10-مال مسروقه قبل از اثبات جرم سرقت در مالکیت سارق قرار نگیرد.
چطور؟ فرض کنید فرزندی گردنبندی را مادر خود سرقت می کند. پس از مدتی مادر از دنیا می رود و فرزند به عنوان وارث، مالک گردنبند خواهد شد.
11- مال مورد سرقت از اموال غصبی یا سرقتی نباشد.
مثلاً اگر کسی مالی را که قبلاً سرقت شده، سرقت نماید، عمل او سرقت حدی نخواهد بود.
ماده 268 قانون مجازات اسلامی
سرقت در صورتی که دارای تمام شرایط زیر باشد موجب حد است:
الف- شیء مسروق شرعاً مالیت داشته باشد.
ب- مال مسروق در حرز باشد.
پ- سارق هتک حرز کند.
ت- سارق مال را از حرز خارج کند.
ث- هتک حرز و سرقت مخفیانه باشد.
ج- سارق پدر یا جد پدری صاحب مال نباشد.
چ- ارزش مال مسروق در زمان اخراج از حرز، معادل چهار و نیم نخود طلای مسکوک باشد.
ح- مال مسروق از اموال دولتی یا عمومی، وقف عام و یا وقف بر جهات عامه نباشد.
خ- سرقت در زمان قحطی صورت نگیرد.
د- صاحب مال از سارق نزد مرجع قضائی شکایت کند.
ذ- صاحب مال قبل از اثبات سرقت سارق را نبخشد.
ر- مال مسروق قبل از اثبات سرقت تحت ید مالک قرار نگیرد.
ز- مال مسروق قبل از اثبات جرم به ملکیت سارق در نیاید.
ژ- مال مسروق از اموال سرقت شده یا مغصوب نباشد.
بررسی مجازات سرقت حدی در قانون
در صورت جمع بودن تمامی شرایط مذکور در بالا، جرم سرقت از نوع حدی خواهد بود. مجازات سرقت حدی چیست؟ قانون گذار در ماده 278 مجازات سرقت حدی را چنین مشخص کرده است:
حد سرقت به شرح زیر است:
الف- در مرتبه اول، قطع چهار انگشت دست راست سارق از انتهای آن است، به طوری که انگشت شست و کف دست باقی بماند.
ب- در مرتبه دوم، قطع پای چپ سارق از پایین برآمدگی است، به نحوی که نصف قدم و مقداری از محل مسح باقی بماند.
پ- در مرتبه سوم، حبس ابد است.
ت- در مرتبه چهارم، اعدام است هر چند سرقت در زندان باشد.
تبصره ۱- هرگاه سارق، فاقد عضو متعلق قطع باشد، حسب مورد مشمول یکی از سرقتهای تعزیری می شود.
تبصره ۲- درمورد بند(پ) این ماده و سایر حبسهایی که مشمول عنوان تعزیر نیست هرگاه مرتکب حین اجرای مجازات توبه نماید و مقام رهبری آزادی او را مصلحت بداند با عفو ایشان از حبس آزاد می شود. همچنین مقام رهبری می تواند مجازات او را به مجازات تعزیری دیگری تبدیل نماید.
بررسی جرم سرقت تعزیری در قانون
اکنون که سرقت حدی مشخص گردید، می توان به ارائه تعریفی از سرقت تعزیری پرداخت. منظور از سرقت تعزیری سرقتی است که دارای شرایط سرقت حدی نباشد. مثلاً سارق مال را از حرز خارج نکند. یا سرقت در زمان قحطی صورت بگیرد و ….
انواع سرقت تعزیری در قانون مجازات اسلامی
سرقت تعزیری در قانون مجازات اسلامی به دو نوع سرقت ساده و سرقت مشدد تقسیم بندی می شود.
الف- سرقت تعزیری ساده
1- دایره شمول سرقت ساده تعزیری
اگر سرقت تعزیری دارای شرایط زیر نباشد، سرقت ساده محسوب می شود:
- سرقت در شب واقع نشود.
- سارق یک نفر باشد.
- سارق از اسلحه سر و یا گرم استفاده نکند.
- از دیوار بالا نرود، حرز را نشکند و یا کلید ساختگی به کار بنرد.
- لباس مستخدمین دولتی را نپوشد.
- در جایی که محل سکنی است، سرقت انجام نشده باشد
- در حین سرقت کسی را آزار نداده باشد.
- سارق اموال مخدوم خود را ندزدیده باشد.
- سرقت توسط مسئولین هتل انجام نگرفته باشد.
- سارق مرتکب کیف زنی و جیب بری نشده باشد
- سرقت در منازل سیل زده و قحطی زده اتفاق نیفتاده باشد.
- سارق تأسیسات عمومی را سرقت نکرده باشد.
- سارق مرتکب استفاده غیرمجاز از انشعابات آب و برق و تلفن نشده باشد.
- سارقین مرتکب راه زنی نشده باشند.
2- مجازات سرقت تعزیری ساده
به موجب ماده 661 قانون مجازات اسلامی، مجازات سرقت تعزیری ساده 3 ماه و یک روز تا دو سال و تا 74 ضربه شلاق است.
ب- سرقت تعزیری مشدد
1- دایره شمول سرقت تعزیری مشدد
سرقت تعزیری مشدد در موار زیر محقق می شود:
- سرقت در شب واقع شود.
- سارقین دو نفر یا بیشتر باشند.
- دزدان یا سارقین اسلحه گرم یا سرد داشته باشند.
- سارقین از دیوار بالا رفته و یا حرز را بشکنند.
- دزدان کلید ساخته باشند.
- سارقین لباس مأمور به تن کرده باشند.
- سرقت هماره با آزار و اذیت باشد.
- سرقت در محلی که مهیا برای سکنی است مثل مساجد صورت گرفته باشد.
- مرتکب از اموال مخدوم خود دزدیه باشند.
- مرتکب از مسئولین هتل یا مهمانداری باشند.
- سارق مرتکب کیف زنی یا جیب بری شده باشد.
- سرقت در مناطق سیل زده یا زلزله زده باشد.
- دزدی یا سرقت از انعشاب آب و برق و گاز باشد.
- سرقت از اموال عمومی و دولتی باشد.
- سارقین مرتکب راه زنی ده باشند.
2- مجازات سرقت تعزیری مشدد
اگر سرقت در شب واقع شود، سارقین نیز 2 نفر یا بیشتر باشند و دارای اسحله گرم یا سرد باشند و کلید داشته یا حرز را شکسته و یا از دیوار بالا روند، به 5 تا 20 سال حبس و تا 74 ضربه شلاق محکوم می شوند.
اگر سارقین در حین سرقت مرتکب آزار و اذیت شده باشند به 3 ماه تا 10 سال و تا 74 ضربه شلاق محکوم می شوند.
چنانچه مرتکب، راهزنی کرده باشند به 3 ماه تا 15 سال و تا 74 ضربه شلاق محکوم می شوند.
اگر فرد مرتکب کیف زنی و جیب بری شود به حبس از 1 تا 5 سال و تا 74 ضربه شلاق محکوم می شوند.
چنانچه فردی در مناطق سیل زده و جنگی سرقت انجام دهد، مرتکب به مجازات حبس از یک تا 5 سال و تا 74 ضربه شلاق محکوم می شود.
چنانچه وسایل و متعلقات مربوط به استفاده عمومی یا دولتی مورد سرقت واقع شود، مرتکب به حبس از 1 تا 5 سال محکوم می شود.
در صورتی که کسی بدون پرداخت از انشعاب آب و برق و گاز استفاده کند به پرداخت جزای نقدی از یک تا دو برابر خسارت وارده محکوم می شود.
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و تلفنی با وکیل متخصص امور کیفری با ما تماس بگیرید.
