گاهی ممکن است در روند دادرسی، ایراداتی وجود داشته باشد که جلسه رسیدگی را با مشکل مواجه سازد. ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی ایرادات و موانع رسیدگی را احصاء کرده است. در صورت وجود ایرادات، خوانده دعوا می تواند ضمن پاسخ به خواهان به ایرادات نیز استناد کند. اما ایرادات و موانع رسیدگی شامل چه مواردی است؟ در این مقاله با ایرادات و موانع جلسه دادرسی آشنا می شویم.
منظور از ایرادات و موانع رسیگی چیست؟
ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی به این سوال پاسخ می دهد. ایرادات به شرح زیر قابل احصاء هستند: ایرادات و موانع رسیدگی
1- صلاحیت نداشتن دادگاه:
فرض کنید رسیدگی به دعوایی در صلاحیت دادگاه خانواده است. اما فرد آن را در دادگاه عمومی حقوقی مطرح می کند.
2- ایراد امر مطروحه:
به این معنا دعوای دیگری با همان دعوا ارتباط دارد و در همان دادگاه یا دادگاه دیگر در حال رسیدگی است. در این صورت خوانده می تواند ایراد امر مطروحه را مطرح کند تا دادگاه به همه دعاوی یکجا رسیدگی کند. فرض کنید الف به طرفیت ب دعوای فسخ معامله را اقامه می کند. اما ب علیه الف دعوای مطالبه ثمن معامله را طرح نموده است. این دو دعوا با یکدیگر مرتبط هستند. چه اینکه اگر معامله فسخ شود، موجبی برای مطالبه ثمن باقی نمی ماند.
نکته: به منظور تحقق ایراد امر مطروحه، اصحاب یا طرفین دعوا در هر دو دعوا باید یکسان باشند.
3- محجوریت خواهان:
در فرضی که خواهان صغیر، مجنون، سفیه یا ورشکسته باشد، ایراد محجوریت خواهان از سوی خوانده قابل طرح است. ایرادات و موانع رسیدگی
4- ادعا متوجه شخص خوانده نباشد:
فرض کنید در رابطه کارگر و کارفرمایی الف در شرکتی بزرگ در حال کار کردن است. اما به دلیل عدم پرداخت حقوق خود علیه ب که یکی از مدیران شرکت است اقامه دعوا می کند. حال آنکه با وجود شرکت که خود دارای شخصیت حقوقی است، جایی برای مدیر باقی نمی ماند.
5- عدم احراز سمت:
به این معنا که سمت فردی که طرح دعوا کرده (ولی، قیم، وکیل و …) محرز نباشد.
6- ایراد امر مختومه:
این ایراد برای موردی است که یک بار به دعوا در دادگاه رسیدگی شده و حکم قطعی نیز صادر گردیده است. بنابراین طرح مجدد دعوا با ایراد امر مختومه مواجه می گردد.
7- اثر قانونی بر دعوا مترتب نباشد:
فرض کنید الف به ب یک دستبند هبه می کند. اما هنوز دستبند به قبض ب در نیامده است. بنابراین، عقد هبه تحقق پیدا نکرده است (هبه عقد عینی است). پس در اینجا دعوای رجوع از هبه از منظر قانونی اثری ندارد. ایرادات و موانع رسیدگی
8- مورد دعوا نامشروع باشد:
مانند مطالبه وجه ناشی از قمار.
9- دعوا جزمی نیست (ظنی و احتمالی است):
فرض کنید خودروی الف در اثر تصادف دچار خسارت شده است. اما الف در قسمت بهای خواسته میزان خسارت را تعیین نکرده است. اینجاست که دعوا منجز یا جزمی نیست.
10- خواهان در دعوا ذینفع نباشد.
11- دعوا در خارج از مهلت اقامه شود:
فرض کنید الف می خواهد دعوای نفی نسب را اقامه کند. این در حالیست که مهلت دعوای نفی نسب 2 ماه از تاریخ تولد طفل است. اما الف پس از مضی مدت 2 ماه اقدام به طرح دعوای نفی نسب می کند. در اینجا الف خارج از مهلت قانونی اقدام کرده است.
12- ایراد رد دادرس:
این ایراد در جایی مطرح می شود که دادرس نفع یا نسبتی با یکی از طرفین دعوا دارد. از این رو، ممکن است استقلال و بی طرفی قاضی دچار خدشه شود.
ماده 91 قانون آیین دادرسی مدنی در این خصوص چنین مقرر می کند: ایرادات و موانع رسیدگی
دادرس در موارد زیر باید از رسیدگی امتناع نموده و طرفین دعوا نیز می توانند او را رد کنند.
الف – قرابت نسبی یا سببی تا درجه سوم از هر طبقه بین دادرس با یکی از اصحاب دعوا وجود داشته باشد.
ب – دادرس قیم یا مخدوم یکی از طرفین باشد و یا یکی از طرفین مباشر یا متکفل امور دادرس یا همسر او باشد.
ج- دادرس یا همسر یا فرزند او، وارث یکی از اصحاب دعوا باشد.
د – دادرس سابقا در موضوع دعوای اقامه شده به عنوان دادرس یا داور یا کارشناس یا گواه اظهارنظر کرده باشد.
ه- – بین دادرس و یکی از طرفین و یا همسر یا فرزند او دعوای حقوقی یا جزایی مطرح باشد و یادر سابق مطرح بوده و از تاریخ صدور حکم قطعی دو سال نگذشته باشد.
و – دادرس یا همسر یا فرزند او دارای نفع شخصی در موضوع مطروح باشند.
مهلت استناد به ایرادات و موانع رسیدگی تا چه زمانیست؟
خوانده تا پایان جلسه اول می تواند به ایرادات و موانع دادرسی استناد کند. البته ممکن است سبب دعوا بعدا حادث شود.
آیا خواهان می تواند به خوانده ایراد کند؟
بله. اگر سمت کسی که از طرف خوانده پاسخ می دهد معلوم نباشد (وکیل، قیم، وصی، ولی قهری و …) خواهان می تواند به ایراد عدم احراز سمت استناد کند.
اگر دادگاه صالح به رسیدگی نباشد چه اتفاقی می افتد؟
در فرضی که دادگاهی صالح به رسیدگی نیست، قرار عدم صلاحیت صادر می کند و پرونده را به دادگاه صالح می فرستند.
در صورت طرح ایراد رد دادرس تکلیف پرونده چیست؟
دادرس یا قاضی قرار امتناع از رسیدگی را صادر می کند و س از صدور قرار امتناع از رسیدگی با ذکر جهت، رسیدگی نسبت به مورد را به دادرس یا دادرسان دیگر دادگاه محول می نماید. چنانچه دادگاه فاقد دادرس به تعداد کافی باشد، پرونده را برای تکمیل دادرسان یا ارجاع به شعبه دیگر نزد رئیس شعبه اول ارسال می دارد و در صورتی که دادگاه فاقد شعبه دیگر باشد، پرونده را به نزدیکترین دادگاه هم عرض ارسال می نماید. صورت مجلس قید و به امضای درخواست کننده می رسد. ایرادات و موانع رسیدگی
نتیجه گیری مقاله
خوانده می تواند تا پایان جلسه اول رسیدگی نسبت به ایرادات استناد کند. البته اگر ایرادات بعدا حادث شود (بعد از جلسه اول) اصحاب دعوا می توانند به آن استناد نمایند. در فرضی که ایرادات تا پایان جلسه اول طرح شوند، قاضی جدا از ماهیت پرونده به ایرادات و موانع رسیدگی توجه می کند. اما اگر ایرادات پس از پایان جلسه اول مطرح گردند، قاضی وظیفه و الزامی ندارد که جدا از ماهیت دعوا به ایرادات رسیدگی کند.
ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی ایرادات را چنین احصاء می کند: 1- عدم صلاحیت دادگاه 2- ایراد امر مطروحه 3- ایراد عدم احراز سمت 4- ایراد محجوریت 5- ایراد عدم توجه دعوا به خوانده 6- ایراد اعتبار امر مختومه یا قضاوت شده 7- ایراد دعوای نامشروع 8- دعوای ظنی یا احتمالی 9- ذی نفع نبودن خواهان 10- طرح دعوا در خارج از مهلت قانونی 11- ایراد رد دادرس. ایرادات و موانع رسیدگی
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و تلفنی به صفحه درخواست مشاوره مراجعه کنید.
