آثار قرابت سببی

در میان اقارب سببی تنها زن و شوهر هستند که از یکدیگر ارث می برند. البته به شرطی که نکاح میان آنها دائمی باشد. همان طور که می دانیم به جز مبحث ارث، زن حق مطالبه مهریه و نفقه را از شوهر دارد. اما در مقابل میان زن و مادر شوهر و پدر شوهر و یا مرد و مادر زن و پدر زن هیچ گونه ای رابطه (چه رابطه توارث باشد یا غیر آن) وجود ندارد. البته باید گفت به واسطه رابطه مصاهرت یک سری احکام غیر مالی و معنوی وجود دارد که در این نوشتار قصد داریم به آثار قرابت سببی بپردازیم.

آثار قرابت سببی چیست؟

آثار قرابت سببی را می توان به چند دسته تقسیم کرد:

1- حرمت ازدواج

2- ممنوعیت قضاوت

3- داوری

4- شهادت

5- ابلاغ و اجرای حکم.

اول- ازدواج به عنوان یکی از آثار قرابت سببی:

در زمینه حرمت نکاح با اقارب سببی می توان اقارب سببی را به چهار گروه تقسیم بندی کرد:

1- گروه اول: کسانی که هم زمان با ایجاد علقه زوجیت، حرمت نکاح به طور دائم میان آن ها به وجود می آید. این امر به چه معنا است؟مثل نکاح مادر و جدات زن و عروس (زن پسر) با احفاد (نوادگان و فزرندان). در این حالت حتی اگر نکاح به دلیل طلاق، فسخ یا فوت منحل شود، امکان ازدواج وجود ندارد.

2- گروه دوم: کسانی هستند که وجود علقه زوجیت به تنهایی سبب حرمت نکاح با آن ها نیست و این حرمت وقتی ایجاد می شود که علاوه بر نکاح نزدیکی میان زوجین برقرار شود. پس اگر نکاح قبل از مواقعه منحل شود نکاح با این اشخاص مشکلی ندارد. مثل اوناث از اولاد زن یعنی دختر و نوه که اگر نزدیکی میان زن و مرد محقق نشود می توانند پس از انحلال نکاح ازدواج نمایند.

3- گروه سوم: کسانی هستند که اگر نکاح منحل شود؛ اعم از اینکه مواقعه صورت گرفته باشد یا خیر مرد می تواند با آنها ازدواج کند مثل ازدواج با خواهر زن.

4- گروه چهارم: کسانی هستند که ازدواج با آنها مقید به اذن زوجه است. پس اگر مرد بدون اذن روجه با آنها ازدواج کند نکاح غیر نافذ است. مثل ازدواج با خواهر زاده و برادر زاده که منوط به اذن خاله یا عمه آنها است. نکاح با نوه خواهر با برادر زن نیز همین حکم را دارد.

دوم- قضاوت به عنوان آثار قرابت سببی:

در قضاوت بی طرفی و استقلال قاضی شرط است. اضولا اشخاص نسبت به قرابت نسبی و سببی خود وابستگی عاطفی دارند. ماده 91 قانون آیین دادرسی مدنی به این موضوع اشاره می کند که دادرس باید در موارد زیر از رسیدگی امتناع کند و اطراف دعوا نیز می توانند ایراد رد دادرس را مطرح کنند:… قرابت نسبی و سببی تا درجه سوم از هر طبقه بین دادرس و یکی از اصحاب دعوا. قانون گذار کارشناسی را نیز مثل قضاوت دانسته است.

• بیشتر بخوانید: ایراد رد دادرس چیست؟

سوم- داوری به عنوان آثار قرابت سببی:

در خصوص داوری یا حکمیت محدودیت های آثار قرابت سببی اعمال می شود. ماده 469 قانون آیین دادرسی مدنی بیان می کند اشخاص زیر نمی توانند به سمت داور انتخاب شوند؛ مگر به تراضی طرفین:… 3- کسانی که با یکی از اصحاب دعوا قرابت سببی و نسبی تا درجه دوم از طبقه سوم را داشته باشند. …5- کسانی که خود یا همسرشان وارث یکی از اصحاب دعوا باشند. 6- کسانی که با یکی از اصحاب دعوا یا اشخاصی که قرابت نسبی یا سببی تا درجه دوم از طبقه سوم با یکی از اصحاب دعوا دارند در گذشته یا حال دعوای کیفری داشته باشند. 7- کسانی که خود یا همسرانشان یا یکی از اقربای نسبی و سببی تا درجه دوم از طبقه سوم با یکی از اصحاب دعوا یا زوجه یا یکی از اقربای نسبی و سببی تا درجه دوم از طبقه سوم دادرسی مدنی دارند.

چهارم- اجرای احکام به عنوان یکی دیگر از اثار قرابت سببی:

در حوزه اجرای احکام نیز محدودیت هایی در صورت احراز قرابت سببی وجود دارد که به شرح زیر است:

دادورز یا مامور اجرا در موارد زیر نمی تواند ماموریت را قبول کند:

1- امر اجرا راجع به همسر آن ها باشد

2- امر اجرا راجع بع اشخاصی باشد که مدیر یا دادورز با آن ها قرابت نسبی و سببی تا درجه سوم را دارد

3- زمانی که امر اجرا راجع به کسانی است که بین آن ها و مدیر یا داورز یا همسر آن ها دعوای مدنی یا کیفری مطرح باشد.

نتیجه گیری:

قرابت نسبی و سببی زوج و زوجه آثار همچون مطالبه مهریه، نفقه و ارث به دنبال دارد. البته رابطه توارث در صورتی برقرار می شود که نکاح دائمی باشد. اما در سایر موارد قرابت سببی مثل رابطه میان عروس و پدر شوهر و مادر شوهر و داماد و پدر زن و مادر زن، رابطه مالی وجود ندارد؛ مگر چند مورد رابطه معنوی که در متن مقاله به آنها اشاره کردیم:

آثار قرابت سببی شامل موارد زیر است:

ازدواج، قضاوت، شهادت و اجرای احکام. مثلا به واسطه قرابت سببی ازدواج با برخی از اشخاص ممنوع است. همچنین به دلیل موضع بی طرفی قاضی، دادرس نمی تواند با اطراف دعوا رابطه نسبی و سببی تا درجه سوم از هر طبقه داشته باشد. در مورد کارشناسی نیز همین طور است. در داوری نیز داشتن رابطه نسبی و سببی ممنوع است؛ مگر با تراضی طرفین. النهایه نیز در اجرای احکام نیز دادورز یا مدیر اجرای احکام نمی تواند با اصحاب دعوا رابطه نسبی و سببی داشته باشد. همه ی این محدودیت ها از این جهت است که اشخاص اصولا با خویشاوندان خود رابطه عاطفی دارد و ممکن است این رابطه عاطفی بر روند کار آن ها خلل وارد آورد.

نظر شما در خصوص نوشته “آثار قرابت سببی” چیست؟ نظرات و دیدگاه های خود را با ما به اشتراک بگذارید. 

حتما برای انجام امور حقوقی از یک کارشناس مشورت بگیرید و یا کار تخصصی خود را به وکیل متخصص دادگستری بسپارید. در بسیاری از موارد می توان موضوع را با طرح یک ایراد شکلی که تنها وکیل از آن مطلع است به وقفه انداخت. در حالی که بسیاری از عوام از وجود چنین قوانینی مطلع نیستند. مجموعه ترنم عدالت با سالها سابقه در تمامی زمینه های حقوقی امکان مشاوره رایگان و وکالت اقساطی را برای شما فراهم ساخته است. با ما تماس بگیرید.