وصیت نوشته ای است که به موجب آن شخصی برای اموال پس از مرگش تعیین تکلیف می کند و یا ممکن است شخصی را به عنوان وصی برای اداره امور مالی خود تعیین کند. به موجب قانون وصی – همان شخصی که عهده دار امور متوفی برای دوران پس از مرگش می شود- باید شرایطی که موصی در وصیت نامه بیان می کند را جزء به جزء رعایت کند. چنانچه موصی باب میل خود عمل کند و وصایای موصی را انجام ندهد طبق قانون منعزل می شود. در این نوشتار ابتدا در مورد موصی و اعمالی که باید انجام دهد بحث می کنیم و سپس به یک نمونه دادخواست عزل وصی در صورت امتناع وصی از عمل کردن به وصایای موصی اشاره می کنیم:
بر اساس ماده 854 قانون مدنی موصی (وصیت کننده) این اختیار را دارد که یک یا چند نفر را برای اداره اموالش برای زمان پس از مرگش انتخاب کند. این شخص یا اشخاص وصی نام دارند. این امکان وجود دارد که وصی تنها یک نفر را به عنوان موصی انتخاب کند و یا چند نفر را به عنوان وصی تعیین نماید. در صورتی که چند نفر به عنوان وصی باشند، این سوال پیش می آید که اوصیا چگونه باید عمل کنند؟
فرض کنید رضا وصیت می کند که برای دوران پس از مرگش، حسن، حجت و مهدی به عنوان وصی انتخاب شوند. آیا برای هر کدام از اوصیا آزادی عمل وجود دارد؟ آیا اوصیا باید با یکدیگر هماهنگ عمل کنند؟
ماده 854 پاسخ این سوال را می دهد. اصل بر این است که همه اوصیا مجتمعا با هم عمل کنند. مگر اینکه موصی در وصیت نامه گفته باشد که هر کدام جداگانه عمل نمایند. پس در مثال صدر الاشاره اگر رضا وصیت کرده باشد که حسن، حجت و مهدی اداره امور فرزند صغیر او به نام مریم را انجام دهند؛ اصل بر این است که اوصیا باید مجتمعا عمل کنند. مگر اینکه موصی تصریح به استقلال آن ها نماید. البته در فرض استقلال اوصیا ممکن است در اداره امور هرج و مرج و مشکل پیش بیاید. در این صورت ذینفعان می توانند دادخواست عزل وصی را اقامه کنند.
توجه کنید: برای تعیین وصی موصی باید وصیت خود را به صورت وصیت عهدی یا وصایت بنویسد نه وصیت تملیکی.
نوع دیگری از انتخاب وصی وجود دارد که به موجب ان وصی اعلام می کند در درجه اول وصیت نخست، به وصیت عمل کند. در صورت بروز ناتوانی در وصی اول یا فوت او، وصی دوم به وصیت عمل می کند. چنانچه وصی دوم نیز ناتوان از انجام مورد وصایت شود و یا فوت کند، وصی سوم مورد وصایت را انجام خواهد داد.
فرض کنید حسن، حجت و مهدی همگی به عنوان وصی از سوی رضا انتخاب شدند. موصی (رضا) قید می کند که اول از همه حسن اداره امور فرزند صغیر او را انجام دهد. در صورت عجر و ناتوانی او و یا فوت وصی اول، حجت به عنوان وصی دوم وارد عمل می شود. همچنین در صورتی که حجت نیز ناتوان شد و یا فوت کرد، مهدی انجام مورد وصایت را بر عهده می گیرد. به این نوع وصیت، وصیت ترتیبی می گویند. در وصیت ترتیبی در صورتی که هر کدام از اوصیا وفق وصیت عمل نکنند، می توان دادخواست عزل وصی را طرح کرد.
فرض کنید پدری فوت می کند، او دارای دو فرزند دو ساله و هفت ساله است. آیا او می تواند فرزند هفت ساله را وصی برای انجام امور مربوط به فرزند دو ساله قرار دهد؟
بله. به موجب ماده 856 قانون مدنی چنین امکانی وجود دارد. منتها قانون گذار برای اعمال این امر، شرطی قرار می دهد. صغیر را با یک نفر کبیر می توان به عنوان وصی قرار داد. در مثال فوق، فرزند هفت ساله به همراه عموی خود که مثلا هجده سال سن دارد می تواند وصی فرزند دو ساله باشد. در چنین حالتی، اجرای وصایای موصی تا زمان به بلوغ و رشد رسیدن (یعنی سن 18 سال تمام) بر عهده کبیر خواهد بود.
بله. ماده 857 قانون مدنی این امکان را به موصی می دهد که یک نفر را به عنوان ناظر انتخاب کند تا به اعمال وصی نظارت کند. البته الزامی برای موصی به منظور تعیین ناظر بر عملکرد وصی وجود ندارد. موصی کاملا مخیر است. حدود اختیارات ناظر را وصی در وصیت نامه مشخص می کند. چنانچه موصی حدود اختیارات ناظر را مشخص نکند، از قراین و امارات می توان اختیارات ناظر را تعیین نمود. چنانچه ناظر گزارش دهد که وصی خلاف وصیت موصی عمل می کند امکان طرح دادخواست عزل وصی وجود دارد.
بله، وصیت نسبت به وصایای موصی حکم امین را دارد. بنابراین، در صورتی که در اعمال مورد وصیت تعدی و تفریط کند مسئول و ضامن جبران خسارت است. چنانچه وصی تخلف نماید ذینفع می تواند دادخواست عزل وصی را اقامه کند.
خیر. تنها پدر و جد پدری این اختیار را دارند که برای طفل وصی تعیین کنند. بنابراین مادر نمی تواند برای فرزند صغیرش وصی معین نماید.
به موبج قانون، پدر و جد پدری و وصی منصوب از جانب آنها ولی خاص طفل هستند.
همان طور که فوقا اشاره کردیم، وصی حکم امین را دارد. در صورت تعدی و تفریط در اعمال وصیت مسئول است و می توان دادخواست عزل وصی را به طرفیت او طرح کرد. فرض کنید رضا به عنوان موصی، حسن را وصی برای اداره امور کارخانه اش انتخاب می کند. اما وصی به هیچ وجه طبق .صیت موصی عمل نمی کند و باعث حیف و میل شدن اموال موصی می شود. در این صورت وراث و ذینفعان می توانند دادخواست عزل وصی را مطرح کنند.
بله. هر شخصی می تواند به عنوان وصی انتخاب شود. ممکن است وصی از بین وراث موصی باشد و یا شخصی باشد که هیچ ربطی به ورثه ندارد. به هر حال باید توجه داشت که وصی نسبت به اداره اموال موصی امین است و باید از تعدی و تفریط خودداری کند.
در ادامه این نوشتار به یک نمونه دادخواست عزل وصی اشاره می کنیم. این دادخواست توسط وکلای مجموعه ترنم عدالت نوشته و تنظیم شده است.
هنوز هیچ دیدگاهی وجود ندارد.