تقسیم ارث یا تقسیم ماترک به جا مانده از متوفی زمانی انجام می گیرد که متوفی به موت حقیقی یا موت فرضی فوت کرده باشد. بنابراین، موضوع تقسیم ارث یا تقسیم ماترک قبل از فوت منتفی است. در قانون مدنی مقررات ویژه ای برای تقسیم ارث میان وراث وجود ندارد. به گونه ای که اگر ترتیبات مقرر در قانون از سوی هر یک از ورثه رعایت نگردد، تقسیم ارث صحیح نیست. در این مقاله به موضوع چگونگی تقسیم ارث میان ورثه پس از موت متوفی می پردازیم.
چه زمانی مسئله تقسیم ارثیه مطرح می گردد؟ چگونگی تقسیم ارث؟
موضوع تقسیم ارث میان وراث زمانی مطرح می شود که شخص در اثر فوت حقیقی یا فرضی فوت کند. این امر به چه معنا است؟ گاهی فردی بیمار است و یا دارای کهولت سن می باشد، از این رو فوت می کند. پزشک نیز گواهی فوت او را تایید می نماید. اما گاهی شخص غایب می شود. به گونه ای که مدت مدیدی از او خبری در دست نیست و بیم این موضوع مطرح می شود که شخص فوت کرده باشد. در اینجا موضوع موت فرضی مطرح می شود. اما برای درخواست موت فرضی باید ضوابط و قواعدی که در قانون مدنی وجود دارد رعایت گردد.
شرایط صدور موت فرضی چیست؟چگونگی تقسیم ارث در موت فرضی:
ماده 1011 در مورد غایب مفقود الاثر چنین مقرر می نماید:
غایب مفقودالاثر کسی است که از غیبت او مدت بالنسبه مدیدی گذشته و از او به هیچ وجه خبری نباشد.
در چه مواردی شخص غایب زنده فرض نمی شود؟
مواد 1020 و 1021 قانون مدنی در این خصوص شایان ذکر است:
موارد ذیل از جمله مواردی محسوب است که عادتا شخص غایب زنده فرض نمی‌شود:
۱) وقتی که ده سال تمام از تاریخ آخرین خبری که از حیات غایب رسیده است گذشته و در انقضاء مدت مزبور سن غایب از۷۵سال گذشته باشد.
۲) وقتی که یک نفر به عنوانی از عناوین جزء قشون مسلح بوده و در زمان جنگ مفقود و سه سال تمام از تاریخ انعقاد صلح بگذرد بدون اینکه خبری از او برسد هرگاه جنگ منتهی به آنعقاد صلح نشده باشد مدت مزبور ۵ سال از تاریخ ختم جنگ محسوب میشود.
۳) وقتی که ۱ نفر حین سفر بحری در کشتی بوده که آن کشتی در آن مسافرت تلف شده است سه سال تمام از تاریخ تلف شدن کشتی گذشته باشد بدون اینکه از آن مسافر خبری برسد.
ماده 1021 قانون مدنی بیان می کند:
در مورد فقره اخیر ماده قبل اگر با انقضاء مدتهای ذیل که مبدا آن از روز حرکت کشتی محسوب میشود کشتی به مقصد نرسیده باشد و در صورت حرکت بدون مقصد به بندری که از آنجا حرکت کرده برنگشته و از وجود آن به هیچ وجه خبری نباشد کشتی تلف شده محسوب میشود.
الف) برای مسافرت در بحر خزر و داخل خلیج فارس یکسال
ب) برای مسافرت در بحر عمان، اقیانوس هند، بحر احمر، بحر سفید (مدیترانه)، بحر سیاه و بحر آزوف دو سال
ج) برای مسافرت در سایر بحار سه سال
همچنین برای اینکه حکم موت فرضی شخصی صادر شود، باید پس از مضی موارد مذکور، حکم فوت فرضی در روزنامه کثیرالانتشار سه دفعه متوالی آگهی شود. پس از صدور حکم موت فرضی، اموال شخص غایب مفقود الاثر میان ورثه تقسیم می شود.
به منظور تقسیم ترکه چه شرایطی باید رعایت شود؟ چگونگی تقسیم ارث
1- صدور حکم موت فرضی یا حقیقی متوفی
2- هزینه کفن و حقوق مربوط به اعیان ترکه مثل عینی که در رهن گذاشته شده پرداخت و تعیین تکلیف گردد.
3- ادای دیون مالی متوفی مانند پرداخت مهریه همسر متوفی.
4- رعایت وصایای متوفی تا یک سوم ترکه (زیاده بر یک سوم ترکه نیاز به تنفیذ وراث دارد).
5- وراث ابتدا باید دیون مربوط به ترکه را اداء کنند و سپس نسبت به تقسیم ترکه اقدام نمایند.
نکته: تراضی بر خلاف موارد مذکور معتبر نیست.
اگر تاریخ فوت اشخاصی که فوت می کنند مشخص نباشد، رابطه توارث میان آن ها چگونه است؟
فرض کنید الف و ب پدر و پسر هستند. هر دو در اثر سانحه ای فوت می نمایند. اما تاریخ فوت هیچ کدام از آنها مشخص نیست. در این صورت هیچ کدام از ورثه این اشخاص از یکدیگر ارث نمی برند. چرا که مشخص نیست کدام یک زود تر از دیگری فوت کرده اند. اما این موضوع یک استثناء دارد.
استثناء چیست؟
چگونگی تقسیم ارث
اگر علت فوت اشخاص غرق شدن یا ویرانی (هدم) باشد، اشخاص از یکدیگر ارث می برند. به ماده 873 قانون مدنی توجه کنید:
اگر تاریخ فوت اشخاصی که از یکدیگر ارث میبرند مجهول و تقدم و تاخر هیچ یک معلوم نباشد اشخاص مزبور از یکدیگر ارث نمیبرند مگر آنکه موت به سبب غرق یا هدم واقع شود که در این صورت از یکدیگر ارث میبرند.
اگر دو نفر فوت نمایند، اما تنها تاریخ فوت یکی معلوم باشد و تاریخ فوت دیگری مجهول باشد، رابطه ارث بری چگونه محقق می شود؟
فرض کنید الف در مورخه 1401/01/01، ساعت 8 صبح در اثر سکته قلبی فوت می کند. فرزند او نیز در همان تاریخ فوت می نماید. اما ساعت دقیق فوت فرزند مشخص نیست. در چنین حالتی فرض را بر این امر می گذاریم که فرزند پس از پدر فوت کرده و در نتیجه وراث فرزند از پدر ارث می برند.
مقنن، این مقرره را در ماده 874 قانون مدنی بیان می کند:
اگر اشخاصی که بین آنها توارث باشد بمیرند و تاریخ فوت یکی از آنها معلوم و دیگری از حیث تقدم و تاخر مجهول باشد فقط آن که تاریخ فوتش مجهول است از آن دیگری ارث میبرد.
نتیجه گیری مقاله
در نوشتار فوق در مورد چگونگی تقسیم ارث توضیح دادیم. به منظور تقسیم ترکه میان وراث لازم است تا ابتدا دیون مالی متوفی پرداخت شود. پرداخت هرینه های کفن و دفن متوفی و حقوق مربوط به اعیان ترکه نسبت به هر امر دیگری اولویت دارند. پس از آن باید سراغ وصیت نامه متوفی رفت و طبق وصایای موصی (البته تا یک سوم ترکه) عمل نمود. بعد ادای دیون و سایر هزینه ها امکان تقسیم ترکه میان وراث به جا مانده از متوفی وجود دارد. اما گاهی زمان دقیق فوت میان دو نفر که از یکدیگر ارث می برند مسخص نیست. در این صورت به موجب قانون مدنی این دو شخص از یکدیگر ارث نمی برند. مگر آنکه علت فوت غرق شدگی یا ویرانی باشد که در این صورت اشخاص از یکدیگر ارث می برند. همچنین، اگر تنها تاریخ فوت یکی از متوفیان معلوم باشد و تاریخ فوت دیگری مجهول باشد. تنها وراث شخصی که تاریخ فوتش مجهول است از دیگری ارث می برند. تراضی بر خلاف قوانین مقررات فوق باطل و بلااثر است.
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و یا تلفنی به صفحه درخواست مشاوره و تماس با ما مراجعه کنید.