چک یکی از مهمترین اسناد تجاری در دوران حاضر است. بسیاری از مبادلات اقتصادی از طریق چک انجام می شود. اما در برخی موارد، صادر کننده چکی را صادر می کند اما به دلایل و جهاتی امکان استرداد چک برای او وجود دارد. در این مقاله، به بررسی راه های پس گرفتن چک می پردازیم و تک تک فروض آن را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهیم.
چک چیست؟
چنانچه بخواهیم از مهمترین اسناد تجاری نام ببریم در صدر آن ها چک است. امروزه چک به عنوان وسیله ای برای پرداخت است. به عبارت دیگر، مهمترین وسیله پرداخت طلب، چک است. گاهی اوقات صادر کننده برای پرداخت بدهی خود چکی صادر می کند. اما بعدا شرایطی پیش می آید که می تواند چک خود را مسترد نماید. اما ممکن است دارنده از استرداد چک خودداری کند. در این صورت، راه هایی برای پس گرفتن چک وجود دارد که در این نوشتار به این موضوع می پردازیم:
آیا پس از اصدار چک، امکان پس گرفتن چک وجود دارد؟
بله. در چهار حالت می توان چک را پس گرفت. این چهار حالت عبارتند از:
1- در حالتی که شما برای تضمین و یا ضمانت از چکی استفاده می کنید:
اگر شما چکی را بابت تضمین و ضمانت امری به شخصی می دهید، امکان استرداد چک وجود دارد. فرض کنید الف چکی بابت تضمین تخلیه مغازه پس از پایان مدت اجاره به ب می دهد. الف سر موعد مغازه را تخلیه می کند. در این فرض، با انتفاء ضمانت امکان پس گرفتن چک برای صادر کننده وجود دارد. مثال بارزتر در این خصوص چکی است که کارفرما از کارگر در ابتدای کار می خواهد. معمولا برخی از کارفرمایان به منظور تضمین حسن انجام کار از کارگر چک و یا سفته از کارگر دریافت می کنند.
این چک یا سفته ضمانتی برای حسن انجام کار است و زمانی که رابطه کاری به هر دلیلی خاتمه می یابد، کارفرما باید چک یا سفته را به کارگر پس دهد. اگر پس ندهد، کارگر می تواند شکایت خیانت در امانت مطرح کند و یا از منظر حقوقی اقدام نماید و دادخواست استرداد لاشه چک مطرح کند.
2- استرداد چک به دلیل انحلال موضوع تعهد شخص:
فرض کنید الف بابت پرداخت ثمن معامله خرید خودرو چکی را به ب می دهد. اما قرارداد خرید خودرو منحل می شود (ممکن است قرارداد از اساس باطل باشد و یا فسخ شود). در این صورت چک به الف مسترد می گردد. اگر فرشنده چک را به الف مسترد نکند، الف می تواند دادخواست استرداد لاشه چک را اقامه کند و از این طریق چک خود را پس بگیرید. پس برای پس گرفتن چک راه های گوناگونی وجود دارد.
3- در صورتی که چکی را بابت امانت به شخصی داده اید:
در فرضی که چک بابت امانت به شخصی داده می شود، شخص می تواند به امین مراجعه کند و چک را مسترد نماید. در این صورت اگر امین از استرداد چک خودداری کند صادر کننده چک، می تواند دعوای خیانت در امانت یا استرداد لاشه ی چک را علیه امین مطرح کند. فرض کنید الف چک خود را بابت امانت (در قالب عقد ودیعه)، به ب می دهد. حال اگر ب از استرداد چک خودداری کند الف می تواند عوای استرداد لاشه ی چک و یا خیانت در امانت علیه ب مطرح کند.
4- در حالتی که مبلغ مندرج در چک را پرداخت نموده اید:
فرض کنید الف چکی را در وجه شخص ب صادر می کند. چک چندین دست می چرخد و در نهایت نفر آخر به الف که صادر کننده چک است مراجعه می کند و الف نیز مبلغ چک را به صورت نقدی به شخص پرداخت می نماید. در این حالت، اگر شخص از استرداد چک خودداری کند می توان علیه او دعوای استرداد لاشه چک و در برخی مواقع دعوای خیانت در امانت را اقامه نمود. این موضوع بسیار پیش می آید. بنابراین، حتما پس از پرداخت وجه چک، دادخواست استرداد لاشه چک را مطرح کنید.
اظهارنامه یا دادخواست برای پس گرفتن چک:
بهتر است در اولین قدم قانونی، به شخصی که از استرداد چک به شما خودداری می کند اظهارنامه دهید و به صورت مسالمت آمیز از او بخواهید تا چک شما را پس دهد. در اظهارنامه مهلت معقولی به او بدهید. حتما در تنظیم اظهارنامه با یک وکیل متخصص مشورت کنید. چه اینکه ممکن است در نگارش اظهارنامه ادبیاتی به کار ببرید که بعدا به ضرر شما تمام شود. اگر در مدت زمانی که شما به دارنده چک اعطا نمودید از استرداد چک خودداری نمود، قدم بعدی ارسال دادخواست برای شخص مذکور است. در متن دادخواست حتما به اظهارنامه ای که برای شخص دارنده چک ارسال کردید اشاره کنید و اعلام نمایید که شما تلاش کردید تا از طریق مسالمت آمیز موضوع را حل و فصل نمایید.
در تنظیم دادخواست هم از یک وکیل کمک بگیرید. چرا که ممکن است اقدامی انجام دهید که بعدا به ضرر شما تمام شود. از این رو، نگارش متن اظهارنامه یا دادخواست را به یک وکیل متخصص بسپارید.
نتیجه گیری مقاله
چک به عنوان اساسی ترین سند تجاری در دنیای اقتصاد کنونی است. به گونه ای که حجم عظیمی از مبادلات اقتصادی از طریق چک انجام می شود. در برخی مواقع، زمانی که صادر کننده چکی را اصدار می نماید، امکان پاسترداد آن از دارنده چک وجود دارد. در مقاله فوق بررسی نمودیم که در چهار حالت صادر کننده چک می تواند تقاضای استرداد چک خود را نمایید: این چهار حالتِ پس گرفتن چک عباتند از:
1- چک بابت تضمین یا ضمانت باشد مثل چکی که کارفرما از کارگر به منظور حسن انجام کار دریافت می کند؛ 2- چک از باب امانت باشد؛ 3- چک برای انجام تعهد باشد اما تعهد از بین رود؛ 4- مبلغ مندرج در چک پرداخت شود. اگر هر کدام از این فروض وجود داشته باشد امکان استرداد چک برای صادر کننده وجود دارد.
قبل از انجام هر امر حقوقی و یا کیفری، با وکیل یا کارشناس متخصص در آن حوزه مشورت کنید. وکلای موسسه ترنم عدالت با سالها سابقه در امور حقوقی، کیفری، تجاری، بازرگانی، امور حسبی، خانواده و … شما را تا زمان احقاق حقوقتان یاری و مساعدت می نمایند. با ما تماس بگیرید.
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و یا تلفنی به صقحه درخواست مشاوره و تماس با ما مراجعه کنید.