نیروهای حافظ صلح

به منظور پیشگیری و یا قطع مخاصمات مسلحانه بین المللی مجموعه ای از عملیات انجام می گیرد. این عملیات ممکن است نظامی یا غیر نظامی باشد. گاه عملیات حفظ صلح با هدف پایان دادن به یک جنگ و مخاصمه و گاه نیز به منظور پیشگیری از مخاصمات بین المللی هستند. نیروهای داوطلب سازمان ملل متحد با کسب مجوز از شورای امنیت سازمان ملل عهده دار انجام امور حفظ صلح و امنیت بین المللی هستند. در این نوشتار با مفهوم نیروهای حافظ صلح (united nation peace keeping)، مبانی شکل گیری این نیروها و ویژگ یهای عملیات حافظ صلح و اقدام آن ها برای دفاع مشروع آشنا می شویم.

تبیین مفهوم عملیات حفظ صلح:

عملیات حفظ صلح مجموعه از عملیات هستند که در قالب عملیت نظامی و غیر تظامی انجام می شوند. هدف و غرض اصلی از این عملیات، پیشگیری از مخاصمات و یا محدود کردن شکل گیری مخاصمات اعم از داخلی و بین المللی است. عملیات حفظ صلح توسط نیروهای داوطلب سازمان ملل انجام می شوند. اگر نیرو از نوع نیروهای نظامی باشد نیروی پاسدار حافظ صلح نامیده می شوند و نیروهای غیر نظامی حافظ صلح به عنوان هیئت نظارت یا گروه ناظر یا  امثال آن هستند.

نیروهای حفظ صلح به کلاه آبی ها شهرت دارند.

مبنای عملیات حفظ صلح چیست؟

مبنای عملیات حفظ صلح را می توان در زیر منشور سازمان ملل جستجو کرد:

ماده 39 و 40 منشور سازمان ملل متحد، مبنای عملیات حفظ صلح سازمان ملل است:

1- ماده 39 منشور سازمان ملل: ‌اقداماتی که در موارد تهدید بر علیه صلح یا بر هم زدن صلح و اقدام به تجاوز به عمل خواهد آمد.

2- ماده 40 منشور سازمان ملل: شورای امنیت وجود تهدید بر علیه صلح، یا بر هم زدن صلح یا اقدام به تجاوز را تشخیص داده، و توصیه‌هایی می‌کند، و یا تصمیم می‌گیرد‌که برای حفظ یا استقرار صلح و امنیت بین‌المللی چه اقداماتی باید بر طبق ماده 41 و 42 به عمل آورد.

همچنین مواد 33، 34، 36 و 37 سازمان ملل از مجموع مواد فوق می توان به تفسیر عملیات حفظ صلح پرداخت. نیروهای حافظ صلح در جنگ ایران و عراق به عنوان عملیات گروه ناظر سازمان ملل متحد بودند و اقدامات لازم را در پایان دادن به مخاصمات مسلحانه انجام دادند.

آیا نیروهای حافظ صلح از مصونیت برخودارند؟

بله، به موجب مواد 104 و 105 منشور سازمان نیروهای حافظ صلح از مصونیت برخودارند. این مصونیت برای این است که اعضا بتوانند وظایف و مقاصد خود را با استقلال انجام دهند.

• بیشتر بخوانید: اعضای هیئت دیپلماتیک

ویژگی های عملیات حفظ صلح چیست؟

1- غیر آمرانه و غیر قهرانه بودن عملیات حفظ صلح

2- توافقی بودن عملیات حفظ صلح

3- بی طرفی در انجام عملیات حفظ صلح

1- غیر آمرانه و غیر قهرانه بودن عملیات حفظ صلح:

عملیات حفظ صلح ماهیت غیر آمرانگی دارند. این عملیات به طور مسالمت آمیز انجام می شوند. بنابراین، نیروهای حافظ صلح مجاز به استفاده از قهر و جبر نیستند. البته حق توسل به دفاع مشروع برای نیروهای حافظ صلح وجود دارد. هر چند تنها نیروهای نظامی پاسدار حق توسل به دفاع مشروع را دارند. دفاع مشروع در حقوق بین الملل با حقوق داخلی تفاوتی ندارد. اما در عرصه حقوق بین الملل قاعده ای است که استثنای بر قاعده منع توسل به جنگ است. دفاع مشروع زمانی تحقق پیدا می کند که یک کشور تحت تجاوز قرار بگیرد. در این صورت کشور مورد تجاوز این حق را دارد تا با رعایت قواعد و ضوابطی به سرکوب کشور تجازوگر بپردازد.

ماده 51 منشور سازمان ملل متحد به موضوع دفاع مشروع می پردازد. وفق این ماده در صورت وقوع حمله به یکی از اعضای سازمان ملل متحد، تا زمانی که شورای امنیت اقدامات لازم را انجام دهد، اعضا می توانند از خود دفاع نمایند. البته هر اقدامی که اعضای سازمان ملل متحد انجام می دهند، باید با کسب مجوز از سازمان ملل متحد باشد. البته در دفاع مشروع حمله حتما باید مسلحانه باشند. دفاع نیز متناسب با حمله ای که صورت می گیرد باید انجام شود. همچنین، اعضا باید گزارش خود را به سورای امنیت ارائه دهند.

2- توافقی بودن عملیات حفظ صلح:

شورای امنیت از کشورهای عضو سازمان ملل می خواهد تا نیروهای نظامی و غیر نظامی خود را در اختیار سازمان قرار دهد. البته توجه کنید که کشورهایی که در آنها عملیات حفظ صلح انجام می شود باید با ورود این نیروها به خاک خود موافقت کنند. بنابراین، می توان چنین گفت: همه چیز، در انجام امور توسط نیروهای حافظ صلح بر مبنای رضایت و توافق انجام می شود.

3- بی طرف بودن عملیات:

نیروهای حافظ صلح در انجام عملیات حفظ صلح باید بی طرفی و استقلال خود را حفظ نمایند. به گونه ای که در مخاصمات بین المللی یا غیر بین المللی هیچ گونه دخالتی نکنند. چه اینکه در صورت دخالت خودشان به عنوان یکی از طرفین مخاصمه بدل می شوند. به عبارت دیگر، اگر در نیروهای حافظ صلح به عنوان یکی از نیروهای حافظ صلح دخالت کنند، دیگر انجام عملیات حفظ صلح میان طرفین جنگ و مخاصمه معنایی پیدا نمی کند. همچنین به موجب منشور سازمان ملل متحد کشورها از مداخله در امور داخلی کشورها منع شده اند. بنابراین، اگر نیروهای حافظ صلح جانبداری از یکی از طرفین درگیر در مخاصمه نمایند، در امور داخلی کشورها دخالت کرده اند. عدم دخالت در امور داخلی کشورها در بند 7 ماده 2 منشور سازمان ملل متحد درج شده است.

وظایف نیروهای حافظ صلح چیست؟

1- کنترل مرزها

2- نظارت و کنترل بر آتش بر میان کشورها

3- متارکه جنگ  و ترک مخاصمه اعم از داخلی و بین المللی

4- عملیات پیش گیرانه

5- جدا کردن نیروهای نظامی و ایجاد مانع میان آن ها

6- رعایت موازین حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه

7- حفظ نظم و امنیت بین المللی

8- توزیع کمک های انسان دوستانه و نظارت بر آن ها

رعایت موازین حقوق بشر و حقوق بشردوستانه:

هیچ چیز مهمتر از موازین حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه در صحنه بین المللی نیست. نیروهای حافظ صلح نیز ملزم هستند موازین حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه را تمام و کمال حفظ نمایند. در وصرت نقض این موازین تمامی مصونیت های اعطایی به ان ها لغو می شود.

حقوق بشر مربوط به بنیادی ترین و اصلی ترین حقوق متعلق به انسان است. حقوق بشر رفتار اخلاقی و انسانی با ابنای بشر را تعیین می کند. اعلامیه جهانی حقوق بشر و سایر اسناد بین المللی به این مهم اختصاص دارند. در مقابل حقوق بشردوستانه به مباحث مربوط به حقوق جنگ و حمایت از اشخاص غیر نظامی که حضوری در جنگ ندارند، می پردازد. بنابراین، رعایت موازین حقوق بشر و حقوق بشردوستانه برای نیروهای حافظ صلح حیاتی ترین امر ممکن است.

کلام آخر:

حفظ صلح سازمان ملل متحد یک مشارکت جهانی منحصر به فرد است. مجمع عمومی، شورای امنیت، دبیرخانه، نیروهای نظامی و پلیس و دولت های میزبان را در یک تلاش مشترک برای حفظ صلح و امنیت بین المللی گرد هم می آورد. قدرت آن در مشروعیت منشور ملل متحد و در طیف وسیعی از کشورهای مشارکت کننده است که مشارکت دارند و منابع گرانبهایی را فراهم می کنند.

شما در مورد نیروهای حافظ صلح و عملیات حفظ صلح به منظور جلوگیری از شروع از مخاصمه چه اطلاعی دارید به ما دهید؟ برای ما کامنت بگذارید.