مقام بین المللی اعماق دریا، موضوعی مربوط به حقوق دریاها است. حقوق دریاها مبحثی گسترده در حقوق بین الملل است که به بررسی تفصیلی مناطق دریایی (آبهای داخلی، دریای سرزمینی، منطقه انحصاری-اقتصادی، فلات قاره، دریای آزاد و میراث مشترک بشریت) می پردازد. مقام بین المللی اعماق دریا به اختصار “مقام” نامیده می شود. مقام در عرصه بین المللی دارای اختیارات و وظایفی است. در این نوشتار با مفهوم دقیق مقام و وظایف آن آشنا خواهیم شد.
مقام بین المللی اعماق دریا کیست؟
مقام بین المللی اعمال دریا یک سازمان بین الدولی است که دارای شخصیت حقوقی می باشد. اعضای مقام را دولت های عضو کنوانسیون حقوق دریاها مصوب 1982 (مونته گوبی، جامائیکا) تعیین می کنند.
مقر مقام بین المللی اعماق دریا کجاست؟
مقر این سازمان بین الدولی در کشور جامائیکا (شهر کیگ استون) است.
وظایف مقام بین المللی اعماق دریا چیست؟
وظایف مقام بین المللی اعماق دریا را به شرح زیر می توان نام برد:
1- ساماندهی، هدایت، مانیتورینگ و کنترل همه فعالیت های اتفاق افتاده در منطقه اعماق دریا که میراث کلی بشریت است.
2- توزیع عادلانه منابع به دست آمده از منطقه میان تمامی کشورها.
3- کمکهای اقتصادی به کشورهای در حال توسعه به دو صورت:
الف- تاسیس صندوق های ویژه کمک های اقتصادی
ب- اعطای کمک از محل صندوق به کشورهای درحال توسعه.
ارکان مقام بین المللی اعماق چیست؟
مقام بین المللی اعماق دریا از ارکانِ: مجمع، شورا، کارگزار و دبیرخانه و البته رکن قضایی به نام “شعبه فیصله اختلافات راجع به اکتشاف و بهره برداری” تشکیل شده است. در زیر به بررسی تمامی ارکان مقام می پردازیم:
مجمع:
اولین و مهمترین رکن مقام، مجمع است. مجمع رکنی است که تمامی کشورهای عضو در آن دارای نماینده می باشند.
شورا:
شورا دومین رکن مهم مقام است که از 36 عضو مقام تشکیل شده است. 36 عضو برای مدت چهار سال انتخاب می شوند.
کارگزار:
سومین رکن مقام، کارگزار است. کارگزار به عنوان بازوی عملیاتی و اجرایی مقام است. کارگزار، وظیفه کاوش در منطقه و استخراج منابع از منطقه را بر عهده دارد.
دبیرخانه:
دبیرخانه متشکل از یک دبیرکل و تعدادی کارمند است. دبیرکل برای مدت 4 سال انتخاب می شود. دبیرخانه مقام وظیفه دارد تا هر ساله گزارشی در مورد اقدامات و فعالیتهای مقام ارائه دهد.
نکته: مقام دارای شعبه فیصله اختلافات راجع به اعماق دریا است که رکن قضایی برای مقام به شمار می رود.
آشنایی با شعبه فیصله اختلافات راجع به اعماق دریا
بر اساس آنچه که گفتیم، مقام، وظیفه رسیدگی به اختلافات را نیز بر عهده دارد. اما
چه اختلافاتی در صلاحیت شعبه فیصله اختلافات مربوط به اعماق دریا هستند؟
اختلافات مربوط به اعماق دریا و اختلافات کشورها با مقام یا کارگزار و یا هر گونه اختلاف ناشی از استخراج منابع از منطقه و همچنین اختلاف بر سر تفسیر یا اجرای بخش یازدهم عهدنامه و پیوستهای آن در مورد تعهدات تحت کنوانسیون های دیگر در مورد حفاظت و حفظ محیط زیست دریایی.
نکته: شعبه فیصله اختلافات حق ارائه نظر مشورتی را نیز دارد.
موارد خارج از صلاحیت شعبه فیصله اختلافات راجع به اعماق دریا چیست؟
1- توافق اطراف دعوا مبنی بر ارجاع اختلاف به شعبه ویژه دیوان بین المللی حقوق دریاها (ITLOS).
2- توافق اطراف دعوا مبنی بر ارجاع اختلاف به شعبه خاص دیوان بین المللی حقوق دریاها.
3- توافق اطراف دعوا راجع به طرح دعوا در دادگاه داوری تجاری. آرای دادگاه داوری تجاری الزام آور است. هر چند این دادگاه اختیاری برای تفسیر کنوانسیون حقوق دریاها ندارد. در صورتی که نیاز به تفسیر کنواسیون حقوق دریاها باشد، موضوع از دادگاه داوری تجاری به شعبه فیصله اختلافات راجع به اعماق دریاها ارجاع می شود. بنابراین، شعبه می تواند اقدام به تفسیر کنواسیون حقوق دریاها نماید.
(برگرفته شده از کتاب محمدرضا ضایی بیگدلی، نوبت چاپ سی و چهارم)
این مطلب توسط شقایق گلزار کارشناس ارشد حقوق بین الملل دانشگاه تهران نگارش شده است.
