خیار غبن یکی از خیارات مندرج در قانون مدنی است. طرفین یک قرارداد می توانند به استناد خیار غبن قرارداد را فسخ کنند. اما مفهوم خیار غبن چیست؟ بسیاری از اشخاص هنگام نوشتن قرارداد خیار غبن و تدلیس را با یکدیگر اشتباه می گیرند. در حالی که این دو تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند. قبلا در مورد خیار تدلیس توضیح دادیم. در حال حاضر خیار غبن و مفهوم آن را در این مقاله بررسی می کنیم:
مفهوم حیار غبن چیست؟
غبن در لغت به معنای گول زدن و فریب دادن است و خیار غبن در واقع اصطلاح حقوقی است که قانون گذار برای فسخ قرارداد در صورت عدم تعادل ناشی از عوضین به یکی از طرفین داده است. این موضوع در ماده 416 قانون مدنی ذکر می شود که در صورت وقوع غبن فاحش هر یک از متعاملین می توانند قرارداد را فسخ کنند.
شرایط لازم برای تحقق خیار غبن:
برای اینکه یکی از طرفین بتوانند به استناد خیار غبن قرارداد را فسخ کند وجود دو شرط لازم و ضروری است. این دو شرط عبارتند از:
1- معامله کننده باید هنگام انعقاد قرارداد علم به قیمت عادلانه نداشته باشد. پس اگر کسی در اثر اضطرار و شتاب قصد خرید و فروش و انجام معامله ای را بگیرد بعدا نمی تواند به استناد خیار غبن آن را فسخ کند. این موضوع در ماده 418 قانون مدنی ذکر شده است. قانون گذار می گوید اگر شخصی که مغبون شده است علم به قیمت عادله داشته باشد، خیار فسخ ندارد. پس در صورت علم مفهم خیار غبن تحقق نمی یابد.
2- غبن باید فاحش باشد؛ یعنی بیش از اندازه ای که عرفا قابل تحمل است. مثلا اگر شخصی مالی را که صد هزار تومان است به قیمت صد و بیست هزار تومان بخرد خیار غبن محقق نمی شود. چرا که این مقدار در عرفا قابل مسامحه است. اما اگر شخصی مالی را که صد هزار تومان است، به قیمت پانصد هزار تومان بخرد غبن عرفا قابل مسامحه نیست و اینجا طرف حق فسخ قراراد را دارد.
مفهوم خیار غبن در قانون پیشین:
قانون گذار در قانون پیشین بیان می کرد اگر غبن به مقدار خمس یا بیشتر بود فاحش به شمار می آید. اما در حال حاضر این ماده حذف شده است و ملاک تشخیص غبن به عرف واگذار شده است.
اثر خیار غبن چیست؟
اگر خیار غبن تحقق پیدا کند، شخص مغبون می تواند معامله را فسخ کند. اما این فسخ فوری است. یعنی به محض اینکه طرف مغوبن از غبن در معامله مطلع شد باید معامله را فسخ کند و این موضوع را طی ارسال یک اظهارنامه به طرف دیگر اعلام دارد. در غیر این صورت حق اعمال خیار از او ساقط می شود. چنانچه در مورد تاریخ اطلاع از غبن، میان غابن و مغبون اختلاف باشد در این صورت اصل بر عدم علم است. مثلا اگر غابن بگوید مغبون از مدت ها قبل از قیمت آگاهی داشته است و مغبون بر خلاف آن را بگوید، قول مغبون پذیرفته می شود. این موضوع در رای شماره 587-1372/12/15 شعبه 8 دیوان عالی کشور اشاره شده است. اما جهل به وجود خیار اصولا پذیرفته نمی شود.
نکات مهم به منظور تحقق مفهوم خیار غبن:
1- خیار غبن قابل اسقاط است. بنابراین، اگر طرفین در قرارداد این خیار را از خود سلب و ساقط کرده باشند دیگر امکان تمسک به خیار غبن برای فسخ معامله وجود ندارد.
2- ممکن است پس از تحقق غبن در قرارداد، غابن تفاوت قیمت را به مغبون بپردازد. اما این به معنی اسقاط خیار غبن نیست. چرا که خیار غبن هنوز به قوت خود باقی است. مگر اینکه شخص مغبون راضی شود.
نتیجه گیری:
خیار غبن یکی از خیارات مندرج در قانون مدنی است. این خیار زمانی تحقق می یابد که شخصی مالی را به قیمت زیادتری نسبت به آنچه در عرف است بخرد. بنابراین، در این حالت مغبون می تواند به استناد خیار غبن قرارداد را فسخ کند. استفاده از خیار غبن فوری است. در غیر این صورت دیگر مغبون حق استناد به این خیار را ندارد. همچنین طرفین می توانند این خیار را از خود سلب و ساقط کنند. چنانچه طرفین خیار غبن را از خود سلب و ساقط کنند، دیگر حق استناد به این خیار را ندارند. نکته مهم اینکه اگر غابن تفاوت قیمت را به مغبون دهد، همچنان حق فسخ پا برجاست. مگر اینکه مغبون به تفاوت قیمت راضی شود.
نظر شما در خصوص نوشتار ” مفهوم خیار غبن” چیست؟ نظرات خود را برای ما به اشتراک بگذارید.