قطعا تا کنون همه ی ما اسم اراضی ملی را شنیده ایم. اما معنای آن را دقیقا نمی دانیم چیست. شاید در یک تعریف ساده و مختصر بتوان گفت راضی ملی، اراضی ای هستند که در اختیار هیچ شخصی (اعم از حقیقی یا حقوقی) نیستد. اما مقررات ویژه ای بر این اراضی حاکم است. در این مقاله قصد داریم تا ابتدا به مفهوم اراضی ملی بپردازیم و سپس مقررات حاکمه بر آن ها را شرح دهیم.
مفهوم اراضی ملی چیست؟
به طور خلاصه می توان گفت که زمین هایی که در حال حاضر انسان ها هیچ دخل و تصرفی در آنها نداشتند و همچنان شکل و شمایل طبیعی خود را حفظ کرده اند مانند جنگل ها در دسته ی اراضی ملی هستند. جنگل ها از تاریخ 1341/10/27 در اختیار دولت و منابع طبیعی در آمدند. بنابراین، هر سند مالکیت پس از این تاریخ اعتبار و ارزش قانونی ندارد. همچنین؛ اگر شخصی سندی ارائه بدهد که تاریخ آن قبل از تاریخ 1341/10/27 باشد، تاثیری در این موضوع ندارد و باز هم اراضی، ملی خواهد بود. توجه کنید، زمین های ملی که در داخل شهر هستند، تحت نظر سازمان مسکن و شهرسازی می باشند.
ماده یک قانون ملی شدن جنگل های کشور چنین مقرر می کند:
از تاریخ تصویب این تصویب نامه قانونی عرصه و اعیانی کلیه جنگلها و مراتع و بیشه های طبیعی و اراضی جنگلی کشور ، جزء اموال عمومی محسوب و متعلق بدولت است ولو اینکه قبل از این تاریخ افراد آن را متصرف شده و سند مالکیت گرفته باشند.
بنابراین، صدور سند مالکیت؛ برای اراضی ملی هیچ گونه اعتباری ندارد.
تشخیص مفهوم اراضی ملی بر اساس چه معیارهایی است؟
به موجب رای وحدت رویه شماره 53 مورخ 1353/03/29 تشخیص اراضی ملی از طریق عناصری همانند وضعیت ظاهری زمین، پوشش گیاهی علوفه ای خود رو، عدم سابقه مالکیت خصوصی، نقشه های هوایی و اسناد و مدارک موجود در ادارات منابع طبیعی و تحقیقات محلی مشخص می گردد.
چگونه متوجه شویم که یک زمین ملی است یا خیر؟
بر اساس کمیسیون ماده 50 منابع طبیعی اراضی ملی مشخص می شود. اگر بر اساس نظر این کمیسیون، زمینی جزء اراضی ملی باشد حق مالکیت از فرد حقیقی گرفته می شود. البته می توان جهت اعتراض به نظر کمیسیون به واحد مستقر در اداره منابع طبیعی مراجعه کرد. سپس چنانچه اختلاف حل و فصل نشود، دادگستری مرجع حل اختلاف است. در واقع، این، کارشناسان رسمی دادگستری هستند که در این خصوص اظهار نظر می نمایند و با توجه به عناصر موجود بررسی می کنند که زمینی جزء اراضی ملی شده هست یا خیر؟
در صورتی که زمینی جزء اراضی ملی شده باشد، تکلیف سند مالکیت شخص حقیقی یا حقوقی چیست؟
چنانچه، زمینی در دسته ی اراضی ملی باشد، سند مالکیت شخص حقیقی یا حقوقی باطل می شود و زمین به دولت واگذار می شود. اما، اگر شخص حقیقی یا نماینده شخص حقوقی اعتراضی دارد باید به واحد مستقر در اداره منابع طبیعی مراجعه کند و برای بررسی بیشتر موضوع را به کارشناسان دادگستری ارجاع نماید.
توصیه می شود چنانچه با موضوع پرونده مفهوم اراضی ملی مواجه هستید، به وکیل متخصص ملکی مراجعه نمایید و مدارک خود از قبیل سند ملکی (مبایعه نامه و …) را ارائه دهید. چه اینکه بسیاری از اشخاص با موضوع اراضی ملی مواجه هستند و نمی توانند به درستی و با ارائه اسناد و مدارک صحیح از حقوق خود دفاع نمایند. طرح این دعوا سخت و نیازمند مساعدت وکیل متخصص در این حوزه است.
اراضی ملی متعلق به چه نهادی است؟
برای اینکه بفهمیم اراضی ملی متعلق به کدام نهاد کشور است باید میان اراضی داخل شهر و خارج از شهر تفکیک قائل شویم:
1- اراضی ملی که داخل شهر قرار دارند متعلق به نهاد مسکن و شهرسازی هستند و
2- اگر اراضی ملی خارج از شهر قرار داشته باشند متعلق به نهاد اداره منابع طبیعی هستند.
برخی از اراضی ملی احیاء شدند؛ به این معنا که روی آن ها فعالیت هایی صورت گرفته است.
حال سوال این است مفهوم اراضی ملی احیاء شده را چگونه می توان تشخیص داد؟
1- وجود چشمه و قنات در زمین
2- انجام امور کشاورزی بر روی زمین
3- زمین هایی که قابل کشت هستند
4- زمین هایی که دارای جوی آب هستند
5- زمین هایی که در بخش های روستایی هستند
6- زمین هایی که خاک آن ها احیاء را نشان می دهد
7- زمین هایی که دارای باغ هستند
8- زمین هایی که پوشش گیاهی آن ها دستکاری شده است
9- زمین هایی که کارشناس تشخصی دهد که احیاء شدند
10- زمین هایی که نقشه های هوایی احیاء آن ها را نشان دهد
و …
برای درک مفهوم اراضی ملی لازم است تا ماده 3 قانون ملی شدن جنگا ها و مراتع مورد بررسی قرار گیرد:
آیا به اشخاصی که دارای سند مالکیت در جنگل هستند وجهی پرداخت می شود؟
بله. بر اساس ماده 3 قانون ملی شدن جنگل ها و مراتع:
به اشخاصي که داراي سند مالکيت به نام جنگل هستند و يا از مراجع قضايي حکم قطعي دال بر مالکيت آنها به نام جنگل صادر شده و يا داراي حکم قطعي از هيأت‌هاي رسيدگي املاک واگذاري به نام جنگل باشند وجوه زير پرداخت مي‌شود:
الف: مورد جنگل‌هاي شمال که از حوزه آستارا شروع و به حوزه گليداغي ختم مي‌شود براي هر هکتار پانصدريال.
ب:در مورد ساير جنگلها و بيشه‌هاي کشور براي هر هکتار يک صد ريال.
ج: به اشخاصي که جنگل در محدوده اسناد مالکيت آنها يا در محدوده املاکي که به موجب احکام قطعي قضايي يا هيأت‌هاي رسيدگي املاک واگذاري به آنها تعلق گرفته قراردارد براي هر هکتار يک صد ريال.
نتیجه گیری مقاله
برای درک مفهوم اراضی ملی باید گفت، اراضی ملی به اراضی اطلاق می شود که در مالکیت دولت است. بنابراین، هیچ شخص حقیقی یا حقوقی نمی تواند نسبت به این اراضی ادعای مالکیت نماید. تشخیص اینکه اینکه، آیا زمینی جزء اراضی ملی است یا خیر از طریق عناصری همانند وضعیت ظاهری زمین، پوشش گیاهی علوفه ای خودرو، عدم سابقه مالکیت خصوصی، نقشه های هوایی و اسناد و مدارک موجود در ادارات منابع طبیعی و تحقیقات محلی مشخص می گردد. در نهایت کمیسیون ماده 50 منابع طبیعی، بر اساس دلایل و مدارک لازم، نسبت به این موضوع تصمیم گیری می کند. چنانچه اشخاص حقیقی یا حقوقی نسبت به اراضی ملی ادعایی دارند، می توانند به واحد مستقر در اداره منابع طبیعی مراجعه کنند و اعتراض نمایند. همچنین، برای ادامه شکایت، می توانند به دادگستری مراجعه نمایند تا کارشناسان دادگستری در این خصوص تعیین تکلیف کنند.
قبل از انجام هر امر حقوقی، با وکیل متخصص در آن حوزه مشورت نمایید. گروه وکلای موسسه ترنم عدالت با سالها سابقه در امور حقوقی، کیفری، خانوادگیف ثبتی، ملکی و … شما را تا زمان رسیدن به حقوقتان یاری و مساعدت می نماید. با ما تماس بگیرد.
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و یا تلفنی به صفحه درخواست مشاوره و تماس با ما مراجعه کنید.