مهریه مالی است که با وقوع عقد نکاح پرداخت آن بر ذمه ی مرد است. زن هر زمان می تواند مهریه را مطالبه کند. در این صورت مرد مکلف به پرداخت آن است. مهریه در یک تقسیم بندی به مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه تقسیم می شود. مهریه عندالمطالبه مهریه ای است که مرد باید در صورت درخواست و مطالبه زوجه آن را پرداخت کند. اما مهریه عندالاستطاعه مهریه ای است که پرداخت آن منوط به معرفی مال از جانب زوجه است. یعنی زوجه باید استطاعت مالی زوج برای پرداخت مهریه را ثابت کند. اما گاهی ممکن است زوج مالی که متعلق به دیگری است را، به عنوان مهریه قرار دهد. در چنین وضعیتی اصطلاحا گفته می شود که مهریه مستحق للغیر است. حال سوال اساسی این است که در چنین فرضی، تکلیف پرداخت مهریه چیست؟ در این مقاله به برسی مستحق للغیر بودن مهریه می پردازیم.
مستحق للغیر به چه معنا است؟
مستحق للغیر زمانی مطرح می شود که مالی که به شما انتقال داده می شود، (به هر شکل اعم از بیع، صلح، هبه، و …) متعلق به دیگری باشد. یعنی منتقل دهنده مالک واقعی مال نباشد. این موضوع در مورد مهریه هم صادق است. مستحق للغیر بودن در مورد عقد بیع بیشتر مطرح می شود. مثلا حسن خانه خود را به رضا انتقال می دهد. اما بعدا معلوم می شود حسن تنها مالک واقعی خانه نیست (در فرضی که خانه ورثه ای باشد) یا حسن اصلا مالک خانه نیست و معامله فضولی انجام گرفته است.
همین امر در مورد مهریه هم صادق است. گاهی زوج مالی را به عنوان مهریه زوجه قرار می دهد که اصلا متعلق به او نیست. مثلا حسن یک منزل مسکونی واقع در خیابان سهروردی را به عنوان مهریه مریم قرار می دهد. اما خانه متعلق به پدر اوست . در ادامه این نوشتار به موضوع مستحق للغیر بودن مهریه می پردازیم:
اگر زوج ملکی را به عنوان مهریه تعیین کند، اما بعدا معلوم شود که مستحق للغیر است، تکیلفی چیست؟
چنانچه مهریه خانمی یک ملک باشد و بعدا معلوم گردد که مستحق للغیر است، بر اساس ماده 1100 قانون مدنی، زوج ملکف به پرداخت مثل یا قیمت است.
ماده 1100 قانون مدنی چنین مقرر می کند:
در صورتی مهرالمسمی مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد یا ملک غیر باشد در صورت اول و دوم زن مستحق مهرالمثل خواهد بود و در صورت سوم مستحق مثل یا قیمت آن خواهد بود مگر اینکه صاحب مال اجازه نماید.
فرض کنید الف با ب ازدواج می کند. در سند ازدواج، ملکی به عنوان مهریه ب تعیین می شود. اما بعدا معلوم می شود که ملک متعلق به الف نیست. بلکه متعلق به ج است. یعنی الف ملک غیر را به عنوان مهریه انتخاب کرده است. در این صورت تکلیف چیست؟
در چنین فرضی، زوج مکلف است مثل یا قیمت ملک را به ب بپردازد. مگر اینکه ج که صاحب واقعی مال است، اجازه دهد که ملک به عنوان مهریه ب قرار گیرد.
در صورت فوت زوج، و مستحق للغیر بودن مهریه تکلیف چیست؟
فوت همسر هیچ تاثیری بر مستحق للغیر بودن مهریه ندارد. چرا که ورثه ی زوج مکلف هستند مثل یا قیمت مال را به عنوان مهریه به خانم بپردازند. اگر توافقی میان ورثه ی زوج و خانم در مورد پرداخت مثل یا قیمت به عمل نیامد، موضوع نیازمند ارجاع به کارشناس است. در آن صورت، کارشناس قیمت را تعیین می کند. ارزیابی کارشناس بر اساس قیمت روز خواهد بود.
موضوع را کمی پیچیده تر نماییم.
فرض کنید الف خانه ای را به عنوان مهریه ب تعیین می کند. شخص الف نیز مدتی در آن خانه سکونت می کند. اما بعدا مشخص می شود که آن خانه ملک متعلق به دیگری بوده است (مستحق للغیر است). در این فرض:
آیا خانم می تواند اجرت المثل ایام تصرف را از زوج درخواست کند؟
اجرت المثل ایام تصرف زمانی مطرح می شود که شخصی بدون اجازه مالک یا مالکین مالی را مورد استفاده قرار دهد. در این صورت باید مبلغی به عنوان اجرت المثل ایام تصرف را به مالک یا مالکین بپردازد. مثلا حسن خانه خود را به رضا به عنوان اجاره، می دهد. پس از پایان مدت اجاره، رضا همچنان به تصرف خود در خانه ادامه می دهد و این امر در حالی است که حسن راضی به تداوم رابطه استیجاری نیست. در این صورت می تواند از رضا اجرت المثل ایام تصرف را مطرح کند.
اجرت المثل ایام تصرف در جایی که ملکی ورثه ای است و یکی از ورثه بدون اجازه الباقی وراث به تصرف خود در مال ادامه می دهد، نیز مطرح است. اگر یکی از وراث در منزل ورثه سکونت داشته باشد، بقیه وراث می توانند علاوه بر خلع ید، اجرت المثل ایام تصرف را نیز ار ورثه متصرف بخواهند. اما سوال این است که اگر مهریه خانم مستحق للغیر باشد، آیا زوجه می تواند اجرت المثل ایام تصرف را از زوج مطالبه کند؟
خیر. در چنین فرضی خانم نمی تواند اجرت المثل ایام زوجیت را از مرد تقاضا کند. چرا که مشخص شده که مال مستحق للغیر است. بنابراین، مالکیتی برای خانم در خصوص مالک ایجاد نشده است. پس، خانم نمی تواند دادخواست مطالبه تجرت المثل ایام تصرف و یا اجاره بها به طرفیت آقا را اقامه نماید.
نتیجه گیری مقاله
گاهی ممکن است ملکی به عنوان مهریه زوجه قرار گیرد که متعلق به دیگری است. در اصطلاح به چنین فرضی گفته می شود که مال مستحق للغیر است. در صورتی که مهریه زوجه مستحق للغیر باشد، زوج مکلف است مثل یا قیمت آن را به زوجه بپردازد. مگر اینکه، شخصی که مالک واقعی مال است، چنین انتقالی را تنفیذ کند. همانطور که گفتیم، فوت زوج نیز تاثیری در این امر ندارد. اگر زوج فوت کند و مهریه زوجه مستحق للغیر باشد، ورثه زوج مکلف هستند که از ماترک زوج، مثل یا قیمت مال را به زوجه بدهند. از این رو، نگرانی ای در این خصوص وجود ندارد.
قبل از انجام هر کار حقوقی، حتما با وکیل متخصص در آن حوزه مشورت نمایید. گروه وکلای موسسه ترنم عدالت با سالها سابقه در امور حقوقی، کیفری، خانوادگی، ثبتی، امور حسبی، و … شما را تا زمان رسیدن به حقوقتان یاری و مساعدت می نمایند. با ما تماس بگیرید.
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و یا تلفنی به صفحه درخواست مشاوره و تماس با ما مراجعه کنید.