مجازات جرم ربا

ربا علاوه بر اینکه در قرآن و احادیث و روایات عملی زشت و ناپسند شمرده شده است، در قانون نیز از سوی قانون گذار جرم انگاری شده است. قانون مجازات اسلامی در کتاب پنجم- باب تعزیرات ماده 595 مجازات اسلامی جرم ربا، مجازات ربا دهنده، ربا گیرنده و واسطه میان آنها را جرم انگاری کرده است. در این مقاله مجازات جرم ربا و شرایط و ارکان تحقق آن مورد بررسی قرار می گیرد. مجازات جرم ربا

منظور از جرم ربا چیست؟

منظور از جرم ربا این است که یک یا چند نفر با یک یا چند نفر دیگر توافق می کنند که در قبال دریافت مال یا وجهی، مبلغی زاید را پرداخت کند. در برخی دیگر از نوشته ربا را این چنین تعریف کرده اند:

• دریافت سود بر روی پول.
• نابرابری میان معامله دو کالا (ربای معاملی یا معاوضی).

ماده 595 قانون مجازات اسلامی در خصوص مجازات جرم ربا چنین مقرر کرده است:

هر نوع توافق بین دو یا چند نفر تحت هر قراردادی از قبیل بیع، قرض، صلح و امثال آن جنسی را با شرط اضافه با همان جنس مکیل و‌موزون معامله نماید و یا زائد بر مبلغ پرداختی، دریافت نماید ربا محسوب و جرم شناخته میشود مرتکبین اعم از ربادهنده، رباگیرنده و واسطه بین ‌آنها علاوه بر رد اضافه به صاحب مال به شش ماه تا سه سال حبس و تا (۷۴) ضربه شلاق و نیز معادل مال مورد ربا به عنوان جزای نقدی محکوم ‌میگردند.
تبصره ۱ – در صورت معلوم نبودن صاحب مال، مال مورد ربا از مصادیق اموال مجهول‌المالک بوده و در اختیار ولی فقیه قرار خواهد گرفت.
تبصره ۲ – هر گاه ثابت شود ربادهنده در مقام پرداخت وجه یا مال اضافی مضطر بوده از مجازات مذکور در این ماده معاف خواهد شد…

ارکان تحقق جرم ربا چیست؟

می دانیم به منظور تحقق هر جرمی وجود سه رکن لازم است: رکن قانونی، رکن مادی و رکن معنوی. در زیر به بررسی ارکان جرم ربا خوهیم پرداخت:

1- رکن قانونی جرم ربا چیست؟ مجازات جرم ربا

رکن قانونی جرم ربا ماده 595 قانون مجازات اسلامی است که عمل ربا، ربا دهنده و ربا گیرنده و واسطه میان آن ها را جرم انگاری نموده است.

2- رکن مادی جرم ربا چیست؟

رکن مادی جرم ربا عبارت است از:

دادن، گرفتن (دریافت کردن)، و واسطه گری میان ربا دهنده و رباگیرنده. بنابراین جرم ربا با فعل مثبت محقق می شود نه با ترک فعل. البته برای تحقق رکن مادی جرم ربا شرایطی نیز لازم است:

الف- توافق و تراضی میان طرفین:

ربا دهنده و ربا گیرنده  و واسطه انجام معامله باید برای انجام معامله ربوی، توافق و تراضی کنند.

ب- شرط دریافت مازاد:

ربا دهنده و ربا گیرنده باید در قرارداد شرط نمایند که مبلغی به عنوان مازاد از رباگیرنده گرفته خواهد شد.

ج- قبض و اقباض مازاد: مجازات جرم ربا

صرف انجام معامله بدون قبض و اقباض موجب تحقق جرم ربا نمی شود. باید مبلغ مازاد مورد قبض و اقباض ربا دهنده و ربا گیرنده قرار گیرد تا جرم ربا محقق شود.

در این راستا نظریه مشورتی قوه قضاییه مورخ 1382/01/11 شماره 140/7 چنین بیان کرده است:

مقررات ماده 595ق.م.ا. مخصوص مواردی است که اگر معامله جنسی مکیل و یا موزون با شرط اضافه همان جنس و یا زاید بر مبلغ پرداختی دریافت شود و یا در قرضی بدهکار بیشتر از آنچه قرض کرده است ملزم به پرداخت گردد، به عبارت دیگر نتیجه حاصله از جرم ملاک است. بنابراین صرف توافق به اینکه شخصی وجهی را در قبال اخذ وجه اضافی به دیگری بدهد جرم و مشمول آن ماده محسوب نمی‌شود.

بنابراین باید عمل قبض و اقباض اتفاق بیفتد. مجازات جرم ربا

رکن معنوی جرم ربا چیست؟ مجازات جرم ربا

رکن معنوی جرم ربا عبارت است از:

سوء نیت عام:

قصد ارتکاب جرم  (ربا دادن، ربا گرفتن و واسطه گری در جرم ربا).

سوء نیت خاص:

علم مرتکبین به حرمت عمل ربا. مجازات جرم ربا

انواع جرم ربا کدام است؟

ربا به دو نوع قابل تقسیم است:

1- ربای قرضی:

مظور از این نوع ربا این است که شخصی مبلغی را به دیگیر قرض می دهد و مازاد آن مبلغ را از قرض گیرنده، اخذ می کند.

2- ربای معاملی (معاوضی): مجازات جرم ربا

در این نوع ربا دو کالا مثل هم از نوع کیلی (پیمانه ای) و وزنی با پیش شرط دریافت اضافه در قرارداد، رد و بدل می شوند.

شروع به ربا جرم محسوب می شود؟

از آنجایی که شروع به ربا در قانون جرم انگاری نشده است، بنابراین بر اساس تفسیر مضیق و تفسیر به نفع متهم، شروع به ربا جرم نیست.

گرفتن سود از بانک ها در سپرده های سرمایه گذاری جرم ربا محسوب می شود؟ مجازات جرم ربا

خیر، از آنجایی که بانک پول را در قالب عقود اسلامی از جمله مضاربه به کار می گیرد، بنابراین گرفتن سود از بانک ربا محسوب نمی شود.

گرفتن ربا از پدر و مادر چه حکمی دارد؟

اگر قرارداد ربا بین فرزند با پدر و مادر  و زن وشوهر و یا بین مسلمان با کافر منعقد شود، ربا محسوب نمی شود. به این معنی که اگر پدر از فرزند خود مبلغی اضافه بگیرد و یا مسلمانی از فرد کافری مبلغی اضافه بگیرد، ربا محسوب نمی شود.

تبصره 3 ماده 595 ق.م.ا چنین مقرر می نماید:

… هر گاه قرارداد مذکور بین پدر و فرزند یا زن و شوهر منعقد شود یا مسلمان از کافر ربا دریافت کند مشمول مقررات این ماده نخواهد بود.

نتیجه گیری مقاله

ربا نه تنها عملی حرام است و در دسته گناهان کبیره قرار دارد، بلکه توسط قانون گذار در ماده 595 ق.م.ا جرم انگاری شده است. مجازات جرم ربا علاوه بر رد مال، 6 ماه تا 3 سال حبس، و تا 74 ضربه شلاق و معادل مال مورد ربا به جزای نقدی محکوم خواهد شد. قانون گذار در جرم ربا، علاوه بر ربادهنده و ربا گیرنده، واسطه جرم ربا را هم مورد مجازات قرار داده است.

برای دریافت وقت مشاوره حضوری و تلفنی به صفحه درخواست مشاوره مراجعه کنید.