جرم تخریب اموال تاریخی یکی از جرایمی است که مقنن در قانون مجازات آن را جرم انگاری کرده است. این جرم علیه اموال تاریخی و فرهنگی و مذهبی کشور انجام می گیرد. در واقع، قصد مرتکب از ارتکاب این جرم، از بین بردن تمام یا قسمتی از اشیای تاریخی، فرهنگی و مذهبی است. چنانچه شخصی قصد لطمه و آسیب به اموال و اماکن تاریخی و فرهنگی کشور را داشته باشد، سازمان میراث فرهنگی باید به عنوان شاکی این جرم شکایت کند. در غیر این صورت دادسرا و دادگاه به جرم تخریب اموال تاریخی و فرهنگی رسیدگی نمی کنند. در این نوشتار قصد داریم تا با موضوع جرم تخریب اموال تاریخی و تعیین مجازات آن به طور تفصیلی آشنا شویم.
تخریب به چه معنا است؟
تخریب به معنای خراب کردن، لطمه و آسیب زدن است. در اصطلاح حقوقی نیز همین معنا را دارد. مراد از تخریب اموال تاریخی، خراب کردن و ایراد صدمه و زیان به اموال تاریخی، فرهنگی و مذهبی به طور کلی یا جزئی است. تخریب اموال تاریخی حتما باید عامدانه صورت بگیرد تا جرم محقق شود.
عناصر تحقق جرم تخریب چیست؟
برای تحقق جرم تخریب اموال فرهنگی و تاریخی کشور سه عنصر قانونی، مادی و روانی (معنوی) باید وجود داشته باشند:
1- عنصر قانونی جرم تخریب:
مواد 558 الی 569 قانون مجازات اسلامی که در ادامه این نوشتار به بررسی آن ها می پردازیم، عنصر قانونی جرم تخریب را تشکیل می دهند.
2- عنصر مادی جرم تخریب:
ایراد فعل (مثبت) به گونه ای که باعث از بین بردن و تلف کردن مال به صورت کلی یا جزئی (نقصان) شود.
3- عنصر روانی جرم تخریب:
برای تحقق جرم تخریب اموال تاریخی علاوه بر سوء نیت عام (علم و عمد مرتکب) باید قصد ایراد صدمه نیز وجود داشته باشد. در غیر این صورت جرم محقق نخواهد شد.
بررسی مواد قانونی جرم تخریب اموال تاریخی، فرهنگی و … در قانون مجازات اسلامی:
1- تخریب ابنیه و اماکن به صورت کلی یا جزئی یا تخریب ملحقات و تاسیسات و نقوش ابنیه و اماکن تاریخی و فرهنگی و مذهبی:
مجازات این تخریب جبران خسارت به اضافه حبس از یک تا ده سال است.
2- ایجاد تزلزل در بنیان اماکن تاریخی به دلیل انجام عملیات و یا خرابی و آسیب به آن ها که بدون اجازه سازمان میراث فرهنگی باشد:
پرداخت خسارت به اضافه حبس از یک تا سه سال. فرض کنید شخصی در محدوده ای که یک اثر تاریخی و فرهنگی وجود دارد، دست به عملیاتی همچون گود برداری می زند. در نتیجه این گود برداری آن شی تاریخی متزلزل یا خراب می شود. در این صورت وفق قانون شخص مجرم است و باید خسارات وارده را جبران کند. ضمنا مجازات حبس نیز برای او وجود دارد.
3- تجاوز به حریم اراضی و املاک تاریخی و فرهنگی که حدود و حریم آن توسط سازمان میراث فرهنگی تعیین شده باشد:
حبس از شش ماه تا دو سال (حبس تعزیری درجه شش).
4- تغییر در نحوه استفاده از اشیا و ابنیه تاریخی بر خلاف شئونات:
حبس از سه ماه تا یک سال. مثلا بالا رفتن از اماکن تاریخی که بعضا فیلم های آن را در تلویزیون و فضای مجازی مشاهده می کنیم می تواند در دسته این جرم قرار بگیرد و برای مرتکب مجازات به همراه داشته باشد.
بررسی موارد خاص در قانون مجازات اسلامی:
سرقت، قاچاق، خرید و فروش نمونه تقلبی اموال تاریخی و فرهنگی، نگهداری از آن اموال و حفاری به قصد به دست آوردن اموال تاریخی و … در قانون مجازات جرم است. در ادامه این نوشتار به بررسی این موارد می پردازیم:
1- سرقت از اشیای تاریخی چه حکمی دارد؟
چنانچه شخصی اشیای تاریخی را از موزه ها و نمایشگاه ها سرقت کند، حد سرقت بر او جاری می گردد. در صورتی که مشمول سرقت حدی نباشد به یک تا پنج سال و استرداد مال محکوم می شود.
پنهان کردن اشیای تاریخی و فرهنگی مسروقه نیز همین حکم را به دنبال دارد.
2- اقدام برای خارج کردن اموال تاریخی و فرهنگی از کشور چه حکمی دارد؟
چنانچه شخصی قصد خارج کردن اموال تاریخی و فرهنگی را از کشور داشته باشد هر چند خارج کردن آن مال از کشور به نتیجه نرسد، مجازات قاچاق را به همراه دارد و شخص به حبس از یک تا سه سال و پرداخت جریمه دو برابر قیمت اموال قاچاق شده محکوم می شود.
3- حفاری به قصد کاوش و به دست آوردن اشیای تاریخی چه حکمی دارد؟
فرض اول: اگر حفاری در محدوده بقاع متبرکه و محوطه اموال تاریخی باشد: سه سال حبس و ضبط اشیای به دست آمده.
فرض دوم: اگر حفاری خارج از محوطه تاریخی و بقاع متبرکه باشد: حبس از شش ماه تا سه سال و ضبط اشیا.
4- آیا خرید و فروش حاصله از حفاری اشیای تاریخی جرم است؟
بله. تبصره دو ماده 562 قانون مجازات اسلامی، این عمل را جرم انگاری می کند. اگر فروش اشیای تاریخی، فرهنگی به اتباع ایرانی باشد، حبس از شش ماه تا سه سال و اگر فروش به اتباع خارجی باشد، سه سال حبس برای مرتکب به دنبال دارد.
5- آیا مرمت اشیای تاریخی و فرهنگی جرم است؟
بله. در صورتی که مرمت بر خلاف ضوابط سازمان میراث فرهنگی باشد، جرم است. و مجازات آن حبس از شش ماه تا یک سال و پرداخت خسارت است.
6-خرید و فروش نمونه تقلبی آثار فرهنگی چه حکمی دارد؟
منظور از نمونه تقلبی نمونه ای است که متعلق به دوره معاصر است. ولی از حیث نقش و وزن و حجم و سایر مشخصات شبیه نمونه است. بعضا ممکن است شخصی بدون اینکه اصلا نمونه اصلی ای وجود داشته باشد، نمونه تقلبی را به عنوان یک شی ارزشمند تاریخی و فرهنگی به دیگران بفروشد. این عمل نیز در قانون مجازات اسلامی جرم انگاری شده است. هر گونه خرید و فروش نمونه تقلبی اشیای تاریخی و فرهنگی حبس از نود و یک روز تا شش ماه و جزای نقدی به همراه دارد.
لازم به ذکر است که اشیایی که به عنوان نمونه تقلبی یک اثر تاریخی و فرهنگی ارائه می شوند، توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و یا گردشگری ضبط می گردند.
7- آیا نقل و انتقال اشیای تاریخی جرم است؟
بالاتر در مورد خرید و فروش اشیای تاریخی حاصل از حفاری صحبت کردیم. اما اگر بدون حفاری هر گونه نقل و انتقالی نسبت به اموال و اشیای تاریخی کشور تحت هر عنوان اعم از بیع، صلح، هبه، معاوضه انجام شود جرم است و مجازات آن سه ماه تا یک سال حبس است.
نکات مهم جرم تخریب اموال تاریخی:
1- شاکی جرم تخریب اموال تاریخی، سازمان میراث فرهنگی کشور است.
2- جرم تخریب اموال تاریخی یک جرم قابل گذشت است. بنابراین، اگر سازمان میراث فرهنگی به هر دلیلی شکایت نکند، دادگاه نمی تواند به این موضوع رسیدگی کند. همچنین یک شخص عادی و معمولی نمی تواند بابت تخریب اموال تاریخی و فرهنگی شکایت کند. تنها سازمان میراث فرهنگی حق شکایت بابت تخریب اشیا و ابنیه تاریخی و فرهنگی کشور را دارد.
3- چنانچه شخصی ملک خود را تخریب کند و نداند که ملک او در دسته املاک تاریخی و فرهنگی است از مجازات هایی که در این نوشتار به آن ها اشاره کردیم معاف است. مثلا اگر فردی ملک قدیمی داشته باشد که در دسته اموال تاریخی قرار بگیرد اما خود شخص نسبت به این موضوع جاهل باشد، و ملک خود را تخریب کند، از حیث تخریب نمی توان او را مشمول مجازات مندرج در این نوشتار دانست. چرا که گفتیم برای تحقق جرم تخریب حتما باید علم و عمد (سوء نیت عام) و قصد مرتکب برای ایراد ضرر (سوء نیت خاص) وجود داشته باشد. حال آنکه در چنین فرضی شخص جاهل به موضوع است. اما اثبات این موضوع کمی دشوار است.
4- تشخیص اینکه مالی جزء اموال تاریخی، فرهنگی یک کشور است بر عهده سازمان میراث فرهنگی می باشد.
5- جرم تخریب اموال تاریخی و فرهنگی مشمول مرور زمان می شود.
نظر شما در مورد این نوشته چیست؟ لطفا نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
کامل و خوب توضیح دادید و تمامی مواد رو بررسی کردید
مرسی از نگاهتون