معاینه و تحقیق محلی یکی از روش هایی است که قاضی به کمک آنها اقدام به بررسی یک موضوع می کند. در تحقیق و معاینه محلی از اهالی محل در مورد وقوع حادثه ای پرس و جو می گردد. قانون گذار در قانون آیین دادرسی مدنی از مواد 248 الی 256 به تحلیل و شرح قرار تحقیق و معاینه محلی پرداخته است. در این مقاله با موضوع تحقیق و معاینه محلی آشنا می شویم.
چگونه می توان تحقیق محلی را از قاضی دادگاه درخواست کرد؟
هر کدام از اصحاب دعوا می توانند برای اثبات ادعای خود از قاضی دادگاه بخواهند تا دستور تحقیق و معاینه محلی را صادر کند. فرض کنید الف مبلغی را از ب طلبکار است. تمامی اهالی محل نیز در جریان این بدهی هستند. در این جا، الف می تواند از دادگاه درخواست صدور قرار تحقیق و معاینه محلی را نماید. در صورت موافقت با این امر، قاضی قرار تحقیق و معاینه محلی را صادر می کند. موضوع قرار و محل اجرای ان باید توسط قاضی صادر کننده قرار درج شود.
آیا برای تحقیق و معاینه محلی ذکر اسامی تمامی مطلعین لازم است؟
خیر. کسی که مدعی است اهالی محل از موضوعی مطلع و با خبر هستند، لازم نیست اسامی مطلعین را تک به تک ذکر کند. همین که اعلام کند اهالی محل از موضوع مطلع هستند کافیست. در این صورت دادگاه قرار تحقیق و معاینه محلی را صادر می کند.
در فرضی که قاضی به درخواست یک نفر قرار تحقیق و معاینه محلی را صادر می کند، طرف مقابل می تواند در همان لحظه مطلعین خود را در همان محل احضار کند. فرض کنید الف مدعی است که ب به او بدهکار است و ادعا می کنند که اهالی و همسایگان محل از این موضوع مطلع هستند. دادگاه قرار تحقیق و معاینه محلی را صادر می کند. الف و مطلعین به همراه متصدی تحقیقات در روز ساعت مقرر در محل حاضر می شوند. در این اثناء، اگر ب مدعی باشد که بدهی خود را به الف پرداخته است، می تواند مطلعین خود را در محل حاضر نماید تا متصدی تحقیقات، اظهارات آنان را استماع کند. ماده 249 قانون مدنی در این خصوص مقرر می کند:
در صورتي كه طرفين دعوا يا يكي از آنان به اطلاعات اهل محل استناد نمايند، اگرچه به طور كلي باشد و اسامي مطلعين را هم ذكر نكنند، دادگاه قرار تحقيق محلي صادر مي نمايد. چنانچه قرار تحقيق محلي به درخواست يكي از طرفين صادر گردد، طرف ديگر دعوا مي تواند در موقع تحقيقات، مطلعين خود را در محل حاضر نمايد كه اطلاع آنها نيز استماع شود.
آیا قاضی دادگاه می تواند به تشخیص خود قرار تحقیق و معاینه محلی را صادر کند؟
بله. علاوه بر اینکه هر یک از اصحاب دعوا می توانند درخواست قرار تحقیق و معاینه محلی نمایند، قاضی دادگاه نیز می تواند بر اساس تشخیص خود دستور تحقیق و معاینه محلی را صادر کند.
اگر محل اجرای تحقیقات، خارج حوزه قضایی دادگاه باشد، قاضی دادگاه می تواند تحقیقات محلی را به همان دادگاهی به مطلعین در حوزه قضایی آن هستند بسپارد. البته این امر یک استثناء دارد:
“اگر ادله ی دیگری موجود نباشد و تحقیق و معاینه محلی تنها مبنای صدور رای باشد قاضی شخصا باید اظهارات مطلعین را استماع کند و یا گرازشی که تهیه می شود مورد وثوق دادگاه باشد”.
نکات مهم قرار تحقیق و معاینه محلی:
1- می دانیم که شاهد برای ادای شهادت باید شرایطی داشته باشد. از جمله: بلوغ، عقل، ایمان، طهارت مولد، نداشتن نفع شخصی در دعوا، عدم اشتغال به تکدی گری و ولگری و …چنانچه شهود هر کدام از این شرایط ذکر شده را نداشته باشند، می توان آن ها را جرح نمود. قضیه جرح شاهد در مورد مطلعین محل نیز صادق است. بنابراین، اگر یکی از مطلعین محل ولگرد باشد و یا نفعی در دادگاه داشته باشد و … می توان او را مورد جرح قرار داد.
2- کسی که مسئول تحقیق از اهالی محل است، باید اسامی مطلعین را در صورت جلسه ای بنویسد و به امضای مطلعین و اصحاب دعوا برساند.
3- عدم حضور یکی از طرفین دعوا، مانع اجرای قرار تحقیق و معاینه محلی نیست.
4- اطلاعاتی که در تحقیق و معاینه محلی به دست می آید رد حد اماره قضایی است.
5- اگر وسایل اجرای قرار تحقیق و معاینه محلی حاضر نباشد، مانند عدم پرداخت هزینه و یا بردن متصدی تحقیقات به محل تحقیق توسط اصحاب دعوا، قرار تحقیق و معاینه محلی از اعداد دلایل خارج می گردد. بنابراین، اگر دادخواست در مرحله بدوی باشد قرار ابطال دادخواست و اگر دادخواست در مرحله تجدیدنظر باشد، قرار توقف تجدیدنظر خواهی صادر می شود. اما این امر مانع از اجرای حکم دادگاه بدوی نیست.
6- تهیه وسایل اجرای قرار در مرحله بدوی با خواهان و در مرحله تجدیدنظر با تجدیدنظر خواه است.
ماده 256 قانون آیین دادرسی مدنی چنین بیان می کند:
عدم تهيه وسيله اجراي قرار معاينه محل يا تحقيق محلي توسط متقاضي، موجب خروج آن از عداد دلايل وي مي باشد. و اگر اجراي قرار مذكور را دادگاه لازم بداند، تهيه وسائل اجراء در مرحله بدوي با خواهان دعوا و در مرحله تجديدنظر با تجديدنظرخواه مي باشد. در صورتي كه به‌علت عدم تهيه وسيله، اجراي قرار مقدور نباشد و دادگاه بدون آن نتواند انشاء رأي نمايد دادخواست بدوي ابطال و در مرحله تجديدنظر، تجديدنظر‌خواهي متوقف، ولي مانع اجراي حكم بدوي نخواهد بود.
نتیجه گیری مقاله
تحقیق و معاینه محلی در حد یک اماره برای قاضی است که ذهن او را نسبت به وقوع امری در عالم خارج راهنمایی می کند. در صورتی که قاضی با تحقیق و یا معاینه محلی موافق باشد قرار تحقیق و معاینه محالی را صادر می کند. در این صورت متصدی تحقیقات با اصحاب دعوا به محل می رود و از مطلعین پرس و جو می نماید. پرداخت هزینه قرار تحقیق و معاینه محلی در مرحله بدوی با خواهان و در مرحله تجدیدنظر یا تجدید نظر خواه است. اگر وسایل اجرای قرار تحقیق و معاینه محلی فراهم نشود، در مرحله بدوی دادخواست ابطال می شود و در مرحله تجدیدنظر دادرسی متوقف می شود.
پس از تحقیق و معاینه محلی باید صورت جلسه ای تنظیم شود و به امضای مطلعین و اصحاب دعوا برسد تا مورد اعتماد قاضی باشد.
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و تلفنی به صفحه درخواست مشاوره و تماس با ما مراجعه کنید.
