تدلیس در لغت به معنای فریب دادن و پنهان کردن است. در اصطلاح حقوقی تدلیس به معنای به کارگیری عملیاتی است که موجب فریب طرف مقابل شود. منظور از تدلیس در نکاح این است که هر یک از طرفین طرف مقابل خود را به داشتن اموری از قبیل دارا بودن تحصیلات عالیه، مجرد بودن و یا داشتن تمکن مالی و … فریب دهد. چنانچه عقد نیز بر مبنای چنین اموری واقع شود، جرم تدلیس در نکاح محقق شده است.
مثلاً محمد قصد دارد با مریم ازدواج کند. مریم دانش آموخته دکتری و وکیل و حقوقدان است. محمد در صحبت های انجام گرفته فی مابین طرفین خود را دارای مدرک دکتری معرفی می کند. حال آنکه واقعیت آن است که محمد یک دانشجوی انصرافی دوره کارشناسی است. از آنجایی که مریم وکیل و حقوقدان است و داشتن تحصیلات عالیه برای همسرش بسیار مهم است، عقد محمد و مریم بر مبنای چنین خصیصه ای بنا می شود. لیکن مریم بعد از عقد متوجه می شود که محمد او را فریب داده است. مریم با استناد به تدلیس در نکاح از محمد شکایت می کند و محمد به تحمل 6 ماه حبس محکوم می شود.
تدلیس در نکاح از منظر کیفری
ماده 647 قانون مجازات اسلامی مقرر کرده است:
«چنانچه هر یک از زوجین قبل از عقد ازدواج طرف خود را به امور واهی از قبیل داشتن تحصیلات عالی، تکمن مالی، موقعیت‌اجتماعی، شغل و سمت خاص، تجرد و امثال آن فریب دهد و عقد بر مبنای هر یک از آنها واقع شود مرتکب به حبس تعزیری از شش ماه تا دو سال‌محکوم می‌گردد».
تدلیس در نکاح از منظر حقوقی
تدلیس در نکاح از باب حقوقی نیز قابل انجام است. به این معنا که طرفی که فریب داده شده می تواند عقد نکاح را فسخ کند.
ماده 1128 قانون مدنی چنین بیان نموده است:
«هر گاه در یکی از طرفین صفت خاصی شرط شده و بعد از عقد معلوم شود که طرف مذکور فاقد وصف مقصود بوده برای طرف مقابل حق فسخ خواهد بود خواه وصف مذکور در عقد تصریح شده یا عقد متباینا بر آن واقع شده باشد».
مثلاً محمد با این وصف که مریم دوشیزه است و قبلاً هیچ گونه ارتباطی نداشته با او ازدواج می کند. اما متأسفانه بعد از وقوع عقد نکاح و برقراری رابطه زناشویی مشخص می شود که مریم قبلاً مبادرت به برقراری ارتباط جنسی نموده است. اکنون محمد می تواند به استناد ماده 1128 قانون مدنی عقد نکاح را فسخ کند. البته چنانچه محمد بخواهد از حق خود مبنی بر فسخ قرارداد استفاده کند باید فوری این اقدام را انجام دهد. چرا که به موجب ماده 1131 قانون مدنی خیار فسخ فوری است. به این معنا که هر زمان که محمد متوجه شد مریم مرتکب تدلیس در نکاح شده است، با ارسال اظهارنامه ای او فسخ نکاح را مطرح کند.
ماده 1131:
«خیار فسخ فوری است و اگر طرفی که حق فسخ دارد بعد از اطلاع به علت فسخ، نکاح را فسخ نکند خیار او ساقط می‌شود به شرط این که علم به حق فسخ و فوریت آن داشته باشد تشخیص مدتی که برای امکان استفاده از خیار لازم بوده بنظر عرف و عادت است».
محمد باید به محض اطلاع از تدلیس مریم در نکاح مبنی بر دوشیزه بودن عقد نکاح را فسخ کند. البته در قانون مهلت دقیقی برای اعلام فسخ در نظر گرفته نشده است. در واقع، این مهلت عرفی است. برای اطلاعات بیشتر در مورد فسخ نکاح مقاله موارد فسخ نکاح چیست را مطالعه کنید.
رابطه مهریه و تدلیس در نکاح چگونه است؟
در صورتی که زوجه، زوج را به اموری از قبیل داشتن تحصیلات عالیه، مجرد بودن، باکره بودن و … فریب دهد و این امر صراحتاً در عقدنامه ذکر گردد یا عقد بر مبنای آن واقع شده باشد مرد می تواند نکاح را بدون پرداخت مهریه فسخ کند. در واقع، درست است که به محض وقوع عقد نکاح زن مالک تمام مهر می شود. اما تنها در فرض فسخ نکاح است که مهریه ای به زن تعلق نمی گیرد.
اگر شخص ثالثی از تدلیس در نکاح خبر داشته باشد آیا می توان علیه او نیز شکایت کرد؟
فرض کنید، پدر عروس یا پدر داماد از تدلیسی که در نکاح اعمال می شود خبر دارد. به نظر می رسد در این صورت از باب معاونت در جرم تدلیس در نکاح می توان علیه آنها نیز شکایت نمود.
مجازات تدلیس در نکاح چقدر است؟
به موجب ماده 647 قانون مدنی مجازات تدلیس در نکاح از 6 ماه تا 2 سال حبس است. البته قاضی می تواند با در نظر گرفتن جهات مخففه مانند فقدان سوء سابقه و … مجازات فرد را تخفیف فرد دهد.
چه مواردی بیشترین آمار تدلیس در نکاح را در جامعه امروزی تشکیل می دهند؟
- ابتلاء به بیماری خاص؛
- نداشتن بکارت و انجام عمل هایمنوپلاستی
- ادعای داشتن تحصیلات عالیه؛
- تظاهر به داشتن تمکن مالی؛
- ادعای مجرد بودن.
برای دریافت مشاوره حضوری و تلفنی با ما تماس بگیرید.
