ضم امین یکی از نهادهایی است که در قانون پیش بینی شده است. اما کاربرد این نهاد چیست؟ ضم امین زمانی مطرح می شود که ولی قهری توانایی توانایی اداره امور مولی علیه را نداشته باشد. پس باید گفت، چنانچه ولی قهری صلاحیت لازم برای انجام کارهای محجور را نداشته باشد می توان دادخواست ضم امین را مطرح کرد تا یک امین در کنار ولی قهری قرار بگیرد و به امور محجور رسیدگی کند. در این نوشتار برآنیم تا به موضوع اضافه کردن امین به به ولی قهری و چگونگی طرح این دادخواست بپردازیم.
ضم امین به چه معنا است؟
ضم در لغت به معنای اضافه کردن اضافه کردن است. امین نیز در این اصطلاح شخص مورد اعتمادی است که در اداره امور مولی علیه به ولی قهری کمک می کند. امین باید نهایت همکاری را با شخص مولی علیه داشته باشد.
اضافه کردن امین به ولی قهری در قانون مدنی:
قانون مدنی در ماده 1184 (پیشین) از ضم امین سخن می گفت و ماده 15 قانون حمایت خانواده نیز آن را تایید می کرد. ماده 1184 در این باب چنین می گفت: در صورتی که ولی قهری لیاقت اداره امور مولی علیه را نداشته باشد و یا اموال مولی علیه را حیف و میل کند در صورتی که خویشاوندان طفل یا دادستان تقاضا کنند بعد از ثبوت عدم لیاقت یا خیانت ولی قهری دادگاه یک نفر را به عنوان امین تعیین می کند.
آیا دادخواست ضم امین در صورت کبر سن قابلیت طرح را دارد؟
بله. در صورتی که ولی قهری به واسطه کبر سن یا بیماری نتواند امور مولی علیه را انجام دهد محکمه یک امین در کنار او قرار می دهد تا به اداره امور مولی علیه بپردازد.
در مجموع با توجه به ماده 1184 پیشین قانون مدنی می توان موارد طرح دادخواست ضم امین را شامل موارد زیر دانست:
1- عدم لیاقت ولی قهری: همانطور که در متن نوشتار توضیح دادیم اگر ولی قهری لیاقت اداره امور مولی علیه را نداشته باشد به تقاضای خویشاوندان محجور یا دادستان یک نفر به عنوان امین تعیین می شود. بی لیاقتی ولی قهری می تواند در مواردی همچون بی عرضگی او، بی حالی و یا نداشتن معلومات کافی مطرح شود.
2- عدم امانت ولی قهری: منظور از عدم امانت ولی قهری که قانون ذکر می کند عبارت است از تعدی و تفریط در اداره امور مولی علیه. مثلا اگر ولی قهری مال مولی علیه را حیف و میل کند یا از آن استفاده شخصی کند یا مال محجور را به کمتر از ثمن مثل بفروشد یا مالی را به قیمت زیادتر از او بخرد. در این صورت مرتکب خیانت در امانت شده است.
3- کبر سن یا بیماری و امثال آن: ممکن است سن ولی قهری بالا باشد یا به دلیل بیماری یا اعتیاد قادر به امور مولی علیه نباشد در این صورت نیز دادگاه ضم امین می کند.
تمامی این ها مواردی هستند که برای ضم امین در ماده 1184 پیشین قانون مدنی مطرح شده بود. اما در ماده 1184 اصلاحی قانون گذار بیان می کند که در صورت احراز عدم لیاقت ولی قهری در اداره کارهای مولی علیه او عزل خواهد شد و تنها در فرض کبر سن و یا بیماری، امین برای اداره امور مولی علیه تعیین می شود.
وظیفه امین منضم چیست؟
قانون گذار به صراحت وظایف امین منضم را بیان نمی کند. اما با توجه به آنچه گفتیم به نظر می رسد وظایف امین منضم همکاری با ولی قهری در اداره کارهای مولی علیه است. زیرا فرض بر این است که ولی قهری عزل نشده است و فقط اختیارات او محدود می باشد. پس می توان گفت، ولی قهری اختیارات تام و تمام برای اداره امور مولی علیه دارد. یعنی نه امین به تنهایی می تواند اموال مولی علیه را اداره کند و نه ولی قهری به تنهایی قادر به اداره امور مولی علیه است.
نمونه دادخواست ضم امین:
ریاست محترم اداره سرپرستی تهران:
با سلام؛
احتراما موارد زیر را خدمت محضر حضرت عالی معروض می دارم:
اینجانب عمو/ دایی/خاله/عمه مولی علیه به نام ……………………………….. هست. ولی قهری مولی علیه سالها اداره اموال او را بر عهده داشت. اما اکنون قریب به یک سال است که با بیماری صعب العلاجی دست و پنجه نرم می کند و آن طور که شایسته است توانایی اداره امور مولی علیه را ندارد. همچنین به واسطه کبر سن نیز اطلاعات کافی در این حوزه را دارا نیست. لذا از محضر شما خواهشمندم نسبت به این موضوع .فق ماده 1184 قانون مدنی نصمیم گیری نموده و دستور مقتضی صادر نمایید.
با تشکر و تقدیم احترامات فراوان
نتیجه گیری:
ضم امین به این معنا است که شخصی با صفت امانت و مورد اعتماد همراه با ولی قهری محجور اداره امور مولی علیه را بر عهده بگیرد. ماده 1184 پیشین قانون مدنی موارد ضم امین را شامل عدم لیاقت ولی قهری، عدم امانت و کبر سن می داند. اما این ماده پس از مدتی اصلاح شد. در حال حاضر تنها در فرض کبر سن، بیماری و یا اعتیاد ولی قهری یک امین به او اضافه می شود یا منضما و مشترکا امور مولی علیه را اداره نمایند. برای تقدیم دادخواست ضم امین نیز هر یک از خوشاوندان مولی علیه یا دادستان می تواند اقدام کند.