گاهی ممکن است شروطی در ضمن عقد ازدواج درج شوند که باطل هستند اما مبطل عقد نیستند. زیرا به ارکان عقد لطمه ای وارد نمی کنند. سه دسته از شروط باطل ازدواج عبارتند از: 1- شرط غیر مقدور 2- شرط بی قایده و 3- شرط نامشروع. اما در مقابل دسته ای دیگر از شروط هستند که خااف مقتضای عقد ازدواج می باشند. این شروط باطل و مبطل عقد ازدواج هستند. در این نوشتار سعی داریم شروط باطل ازدواج را مفصلا بررسی کنیم و درباره هر کدام جداگانه توضیحی ارائه نماییم.
شروط باطل ازدواج کدامند؟
همان طور که در صدر مقاله اشاره کردیم شروطی هستند که باطل هستند اما تاثیری در صحت عقد نکاح ندارند. این شروط عبارتند از: شرط غیر مقدور، شرط بی فایده و شرط نامشروع.
1- بررسی شرط غیر مقدور به عنوان شرط باطل ازدواج:
منظور از این شرط، شرطی است که انجام آن در توان افراد متعارف نباشد. مثلا در ضمن عقد ازدواج شرط شود که شوهر مرده ای را زنده کند و یا یک زبان خارجی را در طول یک روز به زن بیامورد. این شرط غیر مقدور است اما به صحت عقد ازدواج لطمه ای وارد نمی کند.
2- بررسی شرط بی فایده به عنوان شرط باطل عقد ازدواج:
منظور از شرط بی فایده شرطی است که نفع و فایده عقلایی ندارد. مثلا در ضمن عقد ازدواج شرط شود که یکی از همسرها مسافت بین تهران تا کرج را پیاده طی کند. این شرط فایده اس ندارد؛ اما مفسد عقد نکاح نیست.
3- بررسی شرط نامشروع به عنوان شرط باطل عقد ازدواج:
منظور از این شرط، شرطی است که خلاف قوانین آمره باشد و به نظم عمومی لطمه وارد کند. شرط نامشروع در ضمن عقد ازدواج می تواند مصادیق متعددی داشته باشد که در ادامه این نوشتار آن را بیان می کنیم:
1- درج شرط خیار در ضمن عقد نکاح:
ماده 1069 قانون مدنی به صراحت می گوید شرط خیار فسخ نسبت به عقد ازدواج باطل است. اما در عقد ازدواج دائم شرط خیار فسخ نسبت به مهریه صحیح است مشروط به آنکه مدت آن معین باشد. بنابراین، اگر شرط خیار در عقد ازدواج درج شود شرط باطل است؛ ولی عقد صحیح است. شرط خیار در تمامی قراردادها مورد پذیرش قانون گذار قرار گرفته است؛ مگر در مورد عقد نکاح. اما چرا این منع وجود دارد؟ چون عقد نکاح یم عقد مهم و استثنایی است و به عبارتی منشا تشکیل خانواده است. از این رو فسخ نکاح جز در چند مورد خاص پذیرفته نمی شود.
2- شرط فسخ نکاح به دلیل عدم پرداخت مهر:
اگر در ضمن عقد نکاح شرط شود چنانچه شوهر در مدت زمان معینی مهریه زن خود را ندهد، زن حق فسخ عقد ازدواج را دارد، این شرط جزء شروط باطل ازدواج است. اما به صحت عقد ازدواج لطمه ای وارد نمی کند. چرا که این امر در تعارض با اصل بقا و تثبیت خانواده است.
3- شرط زن با شوهر مبنی بر اینکه به خانه همسر قبلی خود نرود و یا با او نزدیکی نکند:
چنین شرطی نیز باطل است. اما به عقد ازدواج لطمه نمی زند.
4- هر گاه زن با شوهر شرط کند که حق حضانت و یا ولایت بر فرزندان را نداشته نباشد:
این شرط نیز باطل ولی مفسد عقد ازدواج نیست. البته در مورد حضانت موضوع کمی متفاوت است. زن می تواند با اخذ وکالت در حضانت، نگهداری و حضانت طفل را خودش عهده دار شود. اما در مورد ولایت چنین حقی وجود ندارد.
5- هر گاه شرط شود که زن حق نفقه ندارد:
این شرط هم باطل است اما مبطل عقد نیست.
6- هر گاه شرط شود که زن در اعمال و معاشرت های خود آزاد باشد:
زن باید از شوهر تمکین کند و نمی تواند هر اقدامی را خودش انجام دهد. پس طبق قوانین آمره اگر این شرط در ازدواج ذکر شود باطل است.
7- هر گاه شرط شود که ریاست خانواده با زن باشد:
این شرط بر خلاف ماده 1105 قانون مدنی است که از قوانین آمره است. پس این شرط نیز از شروط باطل ازدواج است. اما نکاح همچنان صحیح است.
8- هر گاه شرط شود که شوهر حق ندارد زن دیگر بگیرد:
این شرط جزء شروط باطل ازدواج است. اما اگر مرد مجددا ازدواج کند برای زن حق طلاق به وجود می آید.
همان طور که اشاره کردیم این شروط همگی باطل هستند اما به صحت عقد ازدواج لطمه ای نمی زنند.
شروط باطل و مبطل عقد ازدواج:
دسته دیگری از شروط هستند که نه تنها خودشان باططل هستند بلکه به صحت عقد ازدواج نیز لطمه وارد می کنند. در واقع، این شروط باطل و مبطل عقد ازدواج هستند. به عبارت دیگر اینها هم شروط باطل ازدواج هستند هم به صحت ازدواج آسیب می زنند.
شروط باطل و مبطل عقد ازدواج کدامند؟
در اینجا دو سته از شروط را بررسی می کنیم: 1- شرط خلاف مقتضاای ذات عقد ازدواج و 2- شرط مجهولی که جهل به آن موجب جهل به یکی از عوضین شود. شرط اول جزء شروط باطل ازدواج و البته مبطل آن است. اما لازم است در مورد شرط دوم باید کمی توضیح دهیم.
1- شرط خلاف مقتضای ذات عقد ازدواج:
فرض کنید در عقد ازدواج شرط شود که نزدیکی میان زن و شوهر صورت نگیرد. این شرط خلاف مقتضای عقد ازدواج است. بنابراین، اگر چنین شرطی درج شود هم شرط و هم عقد باطل هستند.
2- شرط مجهولی که جهل به آن موجب جهل به یکی از عوضین می شود:
این مورد در نکاح مصداق نمی باید و مختص قراردادهای مالی است.
نتیجه گیری:
همان طور که در مقاله اشاره کردیم شروط باطل ازدواج عبارتند از : 1- شرط غیر مقدور 2- شرط بی فایده و 3- شرط نامشروع. این شروط خودشان باطل هستند اما به صحت عقد ازدواج آسیبی وارد نمی کنند. برای هر کدام نیز مثالی جهت درک بهتر موضوع ذکر کردیم. اما تنها در شرط خلاف مقتضای ذات عقد ازدواج است که این شرط فاسد و مفسد عقد ازدواج نیز هست. مثال بارز آن نیز درج این شرط است که زن و شوهر با یکدیگر نزدیکی نداشته باشند. این شرط خلاف مقتضای ذات عقد ازدواج است و عقد ازدواج را باطل می کند. شرط مجهولی که جهل به آن موجب جهل به یکی از عوضین می شود نیز در قراردادهای مالی جایگاه ندارد و در عقد ازدواج مطرح نمی شود.
نظر شما در خصوص نوشته ” شروط بال ازدواج” چیست؟ نطرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.