نکاح یا ازدواج یکی از عقود رضایی مندرج در قانون مدنی است. ازدواج بر خلاف دیگر عقود همچون بیع و اجاره و … دارای شرایط ویژه ای است. در سایر عقود ممکن است موضوع وکالت مطرح شود. اما آیا مبحث وکالت در ازدواج نیز قابل طرح است؟ اگر پاسخ مثبت است شرایط وکالت در ازدواج چیست؟ در این مقاله به ازدواج و شرایط وکالت دادن در عقد ازدواج می پردازیم.
شرایط عقد ازدواج در قانون چیست؟ شرایط وکالت در ازدواج
تحقق عقد نکاح دارای شرایط زیر در قانون مدنی است:
1- ایجاب و قبول:
می دانیم که هر عقدی با ایجاب (پیشنهاد) و قبول محقق می شود. ازدواج نیز همینطور است. در ازدواج ایجاب (پیشنهاد) از طرف زن یا زوجه است و قبول آن با مرد است. بر خلاف چیزی که در عرف میان مردم رایج است که چنین می اندیشند که در ازدواج پیشنهاد یا ایجاب با مرد است.
2- توالی عرفی ایجاب و قبول: شرایط وکالت در ازدواج
ایجاب و قبول زوج و زوجه برای وقوع عقد نکاح باید پشت سر هم و از یک توالی عرفی برخودار باشد. در غیر این صورت نکاح محقق نمی شود. فرض کنید زن ایجاب را اکنون بگوید و مرد قبولی خود را نسبت به ایجاب زن یک سال دیگر اعلام کند. در اینجا توالی عرفی میان ایجاب و قبول وجود ندارد.
3- ایماء و اشاره صریح در صورت لال بودن طرفین:
چنانچه طرفین عقد نکاح یا یکی از آنها لال باشند باید با اشاره ای که واضح باشد منظور خود را اعلام نمایند.
4- معلوم بودن زوج و زوجه:
عقد ازدواج در دسته عقودی است که قائم به شخصیت فرد است. بنابراین، اگر شخصیت طرفین برای یکدیگر معلوم نباشد عقد ازدواج باطل است. بنابراین به موجب قانون مدنی طرفین عقد نکاح باید معلوم باشند به گونه ای که شبهه ای برای هیچ کدام در عقد نکاح وجود نداشته باشد.
آیا اکراه در عقد نکاح وجود دارد؟
به موجب قانون رضایت زوجین شرط نفوذ عقد نکاح است. بنابراین، اگر کسی نسبت به ازدواج با دیگری اکراه شده باشد در این صورت عقد نکاح غیر نافذ است و پس از اینکه شرایط اکراه از بین رفت فردی که تحت اکراه قرار گرفته باید عقد نکاح را تنفیذ یا رد کند. هر چند به موجب دکترین، انتقادات زیادی به این موضوع وارد است. چه اینکه ازدواج مانند سایر عقود نیست. زمانی که علقه زوجیت میان زن و مردی برقرار می شود، ممکن است فرزندانی در ازدواج حاصل شوند. حال اگر فرض را بر این بگیریم که ازدواج اکراهی غیر نافذ باشد و فرد مکرَه بخواهد عقد را رد کند نکاح باطل می شود.
در این صورت تکلیف فرزندان حاصل شده از ازدواج چیست؟ به نظر می رسد، بهتر بود مقنن ازدواج اکراهی را باطل اعلام می کرد. البته اگر درجه اکراه به حدی باشد که به قصد فرد لطمه بزند (نه رضایت او) در این صورت نکاح باطل است. در اینجاست که مسئله اجبار مطرح می شود نه اکراه. برای درک بهتر موضوع به سوال زیر دقت کنید: شرایط وکالت در ازدواج
فرق اکراه و اجبار چیست؟
اکراه حالتی که رضایت فرد را تحت تاثیر قرار می دهد. اما به قصد فرد لطمه ای وارد نمی کند. مثلا الف به ب می گوید اگر با ج ازدواج نکنی تو را از خانه بیرون می کنم. در اینجا ب اکراه شده است. رضایت قلبی او مخدوش است. اما اگر در همین مثال الف به ب بگوید باید با ج ازدواج کنی قصد ب را از بین برده است. چه اینکه راهی برای انتخاب ب باقی نگذاشته است. در اینجا اگر ب مجبور شده و اجبار نیز سبب بطلان قصد ازدواج می شود. شرایط وکالت در ازدواج
آیا وکالت در نکاح امکان پذیر است؟
بله. به موجب مقررات قانون مدنی وکالت در عقد ازدواج امکان پذیر است. اما دارای شرایطی است. وکالت در ازدواج به این معنا است که هر یک از زوج و زوجه می توانند برای ازدواج خود با دیگری به فرد دیگری وکالت دهند.
ماده 1071 قانون مدنی چنین مقرر کرده است:
هر یک از مرد و زن میتواند برای عقد نکاح وکالت به غیر دهد.
در دفتار ازدواج و طلاق جمله ای در این مورد میشنویم که گفته می شود:
“آیا بنده وکیلم شما را به عقد …… در بیاورم؟ این جمله برای همه ما آشناست.
اما وکالت در ازدواج فقط به این مورد منتهی نمی شود. مصادیق دیگری نیز برای وکالت در ازدواج وجود دارد. ممکن است الف به ب بگوید فردی را به همسری من در بیاور. یا بگوید ج را به همسری من در بیاور.
فرق این دو جمله با یکدیگر چیست؟
1- در جمله اول که الف به ب می گوید فردی را به عقد من دربیاور، وکالت به صورت مطلق داده شده است.
2- در جمله دوم که الف به ب می گوید ج را به عقد من دربیاور، وکالت به صورت مقید داده شده است.
محل نزاع کجاست؟ شرایط وکالت در ازدواج
اگر موکل به صورت مطلق وکالت دهد در این صورت وکیل نمی تواند موکله را برای خود تزویج کند. یعنی در این مثال ب نمی تواند خودش با الف ازدواج کند. مگر اینکه وکیل به طور صریح (نه ضمنی) به او اذن دهد.
ماده 1072 قانون مدنی مقرر می کند:
در صورتی که وکالت به طور اطلاق داده شود وکیل نمی‌تواند موکله را برای خود تزویج کند مگر اینکه این اذن صریحا به او داده شده باشد.
همچنین هر یک از زوج و زوجه می توانند در مورد شرایط عقد ازدواج و مهریه نیز به دیگری وکالت دهند. فرض کنید الف به ب می گوید خانمی با قامتی بلند و دارای موی مشکی و تحصیلات دکتری و با مهریه 100 سکه را به عقد نکاح من دربیاور. اگر وکیل خانمی را به عقد او در آورد که دارای تحصیلات کارشناسی و تعداد مهریه نیز 1500 سکه تمام بهار آزادی باشد. در این صورت از شرایطی که الف برای او قرار داده تخطی کرده است. حال در اینجا موکل چه اقدامی می تواند بکند؟
پاسخ این سوال در ماده 1073 قانون مدنی قرار دارد:
اگر وکیل از آنچه که موکل راجع به شخص یا مهر یا خصوصیات دیگر معین کرده تخلف کند صحت عقد متوقف بر تنفیذ موکل خواهد بود.
در مجموع، اگر وکیل رعایت مصلحت موکل را نکند، صحت عقد وکالت مشروط به تنفیذ عقد توسط موکل است.
نتیجه گیری مقاله
وکالت در عقد ازدواج دارای شرایطی است. قانون گذار شرایط وکالت در عقد ازدواج در فصل پنجم قانون مدنی بیان می کند. وکالت در عقد ازدواج می تواند به دو صورت مطلق و مقید باشد. اما توجه کنید اگر وکالت به صورت مطلق باشد وکیل نمی تواند خودش با موکل ازدواج کند. مگر اینکه این اذن به طور صریح به او داده شود. البته هر یک از زوج و زوجه می توانند برای شرایط مهریه و شخص مورد نظر خود به دیگری وکالت دهند. اگر وکیل رعایت مصلحت موکل را نکند، عقد ازدواج منوط به تنفیذ یا رد از طرف موکل است. شرایط وکالت در ازدواج
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و تلفنی به صفحه درخواست مشاوره مراجعه کنید.
