بعضی از افراد در زمان حیات خود چنین می اندیشند که چنانچه دچار مرگ مغزی شوند، اعضای بدن خود را به دیگری یا دیگران اهدا کنند. اهدای عضو بیش از هر چیز جنبه احسان دارد. در واقع، افراد با عمل اهدای عضو، می خواهند احساسات کمک کردن به دیگران را در خود پاسخ دهند. این عمل ارزش معنوی زیادی در بین مردم دارد. چرا که جان و حیات بخشیدن به انسان دیگر می تواند توشه بزرگی برای آخرت فرد باشد. از منظر انسانی عمل اهدای عضو به دیگران بسیار پسندیده است. حال سؤال این است نظر علم حقوق در مورد اهدای عضو چیست؟ شرایط اهدای عضو در قانون چگونه است؟ در این مقاله به بررسی عمل حقوقی اهدای عضو و شرایط اهدای عضو در قانون خواهیم پرداخت.
اهدای عضو در گذر زمان
از گذشته (حدوداً 10 سال پیش) تمایل به اهدای عضو میان مردم رو به فزونی است. بسیاری از افراد با داشتن کارت اهدای عضو تصمیم می گیرند که در صورت ابتلاء به مرگ مغزی اعضای بدن آنها به فرد یا افراد نیازمند اهدا شود. از این رو تعیین و تبیین شرایط اهدای عضو و نگرش قانون به آن مهم به نظر می رسد.
شرایط اهدای عضو در قانون
می دانیم که اهدای عضو در صورتی امکان پذیر است فرد اهدا کننده دچار مرگ مغزی شده باشد. تشخیص مرگ مغزی چگونه است؟ بر اساس ماده واحده قانون پیوند اعضای بیماران فوت شده یا بیمارانی که مرگ مغزی آنها مسلم است مصوب 1379 و ایین نامه اجرایی آن مصوب 1381 انجام می شود. این قانون چنین مقرر کرده است:
بیمارستانهای مجهز برای پیوند اعضاء، پس از کسب اجازه کتبی از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، می‌توانند از اعضای‌سالم بیماران فوت شده یا بیمارانی که مرگ مغزی آنان برطبق نظر کارشناسان خُبره مسلم باشد، به شرط وصیت بیمار یا موافقت ولی میت جهت پیوند‌به بیمارانی که ادامه حیاتشان به پیوند عضو یا اعضای فوق بستگی دارد استفاده نمایند.
تبصره 1 – تشخیص مرگ مغزی توسط کارشناسان خبره در بیمارستانهای مجهز دانشگاههای دولتی صورت می‌گیرد. این کارشناسان با حکم وزیر‌بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به مدت چهار سال منصوب می‌شوند.
تبصره 2 – اعضای تیم‌های تشخیص مرگ مغزی نبایستی عضویت تیم‌های پیوند کننده را داشته باشند.
تبصره 3 – پزشکان عضو تیم از جهت جراحات وارده بر میت مشمول دیه نخواهند گردید.
آیین نامه اجرائی این قانون به وسیله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و نماینده قوه قضائیه با هماهنگی سازمان نظام پزشکی جمهوری‌اسلامی ایران و بنیاد امور بیماریهای خاص ظرف سه ماه از تاریخ ابلاغ این قانون تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
پزشکان متخصص به منظور تشخیص مرگ مغزی چه کسانی هستند؟
در آیین نامه اجرایی قانون پبیوند اعضا پزشکان متخصص مرگ مغزی عبارتند از:
- پزشک داخلی
- پزشک بیهوشی
- جراح مغز و اعصاب
- پزشک متخصص نورولوژی.
روند تشخیص پزشکان فوق الذکر به منظور تشخیص مرگ مغزی برای اهدای عضو به چه شکلی است؟
در صورت وقوع مرگ مغزی هر کدام از پزشکان (داخلی، بیهوشی، جراح مغز و اعصاب و پزشک متخصص نورولوژی) به طور جداگانه بیمار را معاینه می کند. سپس در صورتی که اجماع مبنی بر مرگ مغزی میان آنها حاصل شد، مرگ مغزی مسجل تشخیص داده می شود. در این صورت یکی از مهمترین شرایط اهدای عضو محقق خواهد شد.
البته مقنن هوشمندانه در ماده 2 آیین نامه قانون فوق الذکر چنین بیان کرده است:
تشخیص و تأیید مرگ مغزی بر اساس ضوابط این آیین‌نامه توسط چهار پزشک متشکل از یک‌متخصص نورولوژی، یک متخصص جراحی مغز و اعصاب، یک متخصص داخلی و یک متخصص بیهوشی‌صورت می‌گیرد.
تبصره 1- متخصصان فوق الذکر در هر یک از دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی‌استانها که دارای بیمارستانهای مجهز باشند، توسط وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی انتخاب و احکام‌آنان برای مدت چهار سال صادر خواهد شد.
تبصره 2- هر کدام از پزشکان صدرالذکر این ماده جداگانه بیمار را معاینه نموده، برگه مخصوص این امر‌را تکمیل، امضا و مهر می‌نمایند و در صورت اتفاق آرا، مرگ مغزی بیمار مسلم خواهد بود…
کارت های اهدای عضو چگونه است؟
بسیاری از افراد در حیات خود اقدام به دریافت کارت اهدای عضو می کنند. برای دریافت کارت اهدای عضو باید به سایت واحد فراهم آوری اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی شهید بهشتی بیمارستان دکتر مسیح دانشوری مراجعه کند. در آنجا می توانند اصل مربوط به گرفتن کارت اهدای عضو را طی نمایید.
وصیت بیمار چه تأثیری در اهدابی عضو دارد؟
وصیت به عنوان یک سند عادی یا رسمی (به فراخور نحوه تنظیم آن) می تواند برای اهدای عضو مفید باشد. اگر وصیت به صورت شفاهی باشد با پرسش از مطلعین می تواند صورت جلسه ای تنظیم کرد. در این صورت نام و نام خانوادگی فرد در فهرست اهدا کنندگان قرار می گیرد.
شرایط اهدای عضو از منظر قانون چیست؟
1- هدف از تشریح و اهدای عضو باید نجات جان انسان باشد.
2- عمل تشریح و اهدای عضو باید بر اساس وصیت فرد اهدا کننده باشد.
3- پیوند اعضای بدن مسلمان به غیر مسلمان جایز نیست. چرا که بدن مؤمن دارای احترام است.
4- عمل تشریح نباید به گونه ای باشد که سبب توهین به بدن میت را فراهم آورد.
نتیجه گیری مقاله
امورزه با رشد فزاینده انگیزه های خیرخواهانه مواجه هستیم. از این روست که عمل اهدای عضو یا اعضا با اقبال زیادی نزد مردم مواجه است. بسیاری از افراد دارای کارت اهدای عضو هستند و یا وصیتی مبنی بر اهدای اعضای خود را تهیه کردند و یا شفاهاً به اطرافیان خود اعلام کرده اند. برای اهدای عضو گام اول این است که تشخیص مرگ مغزی توسط پزشکان معتمد انجام شود. بنابراین، نباید این گونه پنداشتن که تشریح اعضا بی احترامی به میت خواهد بود. همچنین قانون پیوند اعضا و آیین نامه اجرایی آن بسیاری از خلأهای قانونی را در این مورد حل کرده است.
برای تعیین وقت مشاوره حضوری یا تلفنی با ما تماس بگیرید.
