سقط جنین در قانون مجازات اسلامی یکی از حوزه هایی است که ممکن است از سوی پزشکان یا افراد غیر پزشک انجام شود.
در واقع، سقط جنین در قانون مجازات اسلامی یکی از جرائمی است که به دلایل مختلف از جمله وجود بچه های نامشروع به وقوع می پیوندد. میدانیم که پزشکی رسالتی است که در همه ادوار مورد نیاز جامعه بشری است. ممکن است پزشکان از این رسالت به نحو درستی استفاده نمایند و یا در جهت خلاف گام بردارند. سقط جنین نیز از جمله چنین مقوله هایی است که ممکن است غیرقانونی انجام شود و یا در راستای سلامتی زن، امری حیاتی باشد. در مقاله زیر به بررسی جرم سقط جنین و انواع، عناصر تشکیل دهنده ی آن می پردازیم.در این مقاله در مورد سقط جنین در قانون و شرایط آن بحث خواهیم کرد.
مفهوم سقط جنین
سقط جنین در لغت به معنای افتادن جنین قبل از طی مراحل رشد کامل در رحم است. اما در اصطلاح پزشکان منظور از سقط جنین: «بیرون کردن حاصل باروری تخمک و اسپرم در زمانی که خارج از رحم قابلیت رشد و تکوین نداشته باشد».
انواع سقط جنین
1- سقط جنین در زمانی که جرم انگاری شده است:
این نوع سقط جنین در زمانی اتفاق می افتد که محتویات رحم قبل از موعد طبیعی در اثر خوردن دارو یا زدن ضربه از رحم خارج شود.
2- سقط جنین در زمانی که برای امور پزشکی باشد:
در صورتی که باروری و ادامه آن برای سلامتی مادر مضر باشد و مشکلاتی برای او به همراه داشته باشد. در این صورت اقدام به سقط جنین مجاز است. ماده واحده قانون سقط جنین مصوب 1384/03/10 چنین مقرر کرده است:
«سقط درمانی با تشخیص قطعی سه پزشک متخصص و تأیید پزشکی قانونی مبنی بر بیماری جنین که به علت عقب افتادگی یا ناقص‌الخلقه بودن موجب حرج مادر است و یا بیماری مادر که با تهدید جانی مادر توأم باشد قبل از ولوج روح (چهار ماه) با رضایت زن مجاز میباشد و مجازات و مسؤولیتی متوجه پزشک مباشر نخواهد بود. متخلفین از اجرای مفاد این قانون به مجازاتهای مقرر در قانون مجازات اسلامی محکوم خواهند شد».
ذکر این نکته مهم است که سقط جنین باید قبل از حلول روح در جنین باشد. بنابراین چنانچه سقط جنین پس از حلول روح در جنین باشد این امر قابل تعقیب و مجازات است.
3- سقط جنین به صورت خود به خودی انجام شود:
برخی از خانمها دارای بیماری زمینه ای هستند که منجر به سقط جنین می شود. مثلاً اندکی استرس ممکن است منجر به سقط جنین شود. به طوریکه جنین خود به خود بدون دخالت طبیب، ماماها و یا هر کس دیگری سقط شود. در این صورت واضح است که اگر جنین سقط شود فاقد وصف مجرمانه است.
عناصر قانونی سقط جنین
جرم سقط جنین نیز مانند سایر جرایم دارای سه رکن قانونی، مادی و معنوی (روانی) است.
عنصر قانونی سقط جنین در قانون مجازات اسلامی
عنصر قانونی جرم سقط جنین: مواد 662، 663 و 664 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 در مورد جرم سقط جنین مقررکرده است:
ماده 622: «هر کس عالماً عامداً به واسطه ضرب یا اذیت و آزار زن حامله، موجب سقط جنین وی شود، علاوه بر پرداخت دیه یا قصاص حسب مورد به حبس از یک تا سه سال محکوم خواهد شد».
این ماده در حالتی است که شخصی عالماً عامداً موجب سقط جنین شود.
ماده 623: «هر کس به واسطه دادن ادویه یا وسایل دیگری موجب سقط جنین زن گردد به شش ماه تا یک سال حبس محکوم میشود و اگر عالماً و‌عامداً زن حامله‌ای را دلالت به استعمال ادویه یا وسایل دیگری نماید که جنین وی سقط گردد به حبس از سه تا شش ماه محکوم خواهد شد مگر این که‌ثابت شود این اقدام برای حفظ حیات مادر میباشد و در هر مورد حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط داده خواهد شد».
در این ماده نوع سقط جنین برای قانون گذار طریقیت داشته است. به گونه ای که اگر کسی به واسطه دادن دارو موجب سقط جنین گردد این عمل دارای وصف مجرمانه است. اما اگر عمل او برای حفظ حیات مادر باشد، عمل سقط جنین فاقد وصف مجرمانه است.
ماده 624: «اگر طبیب یا ماما یا داروفروش و اشخاصی که به عنوان طبابت یا مامایی یا جراحی یا داروفروشی اقدام میکنند وسایل سقط جنین فراهم سازند و یا مباشرت به اسقاط جنین نمایند به حبس از دو تا پنج سال محکوم خواهند شد و حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط صورت‌خواهد پذیرفت».
در فرضی که پزشک یا داروفروش اقدام به سق جنین نمایند یا وسایل سقط جنین را فراهم کنند مجزات آنها تشدید خواهد شد.
عنصر مادی سقط جنین
عنصر مادی جرم سقط جنین: عبارت است از فعل مثبت به صورت فیزیکی یا شیمیایی. منظور از فعل مثبت فیزیکی دادن دارو، ادویه و … است. در مقابل منظور از فعل شیمیایی تزریق داروست.
عنصر معنوی جرم سقط جنین
عنصر معنوی جرم سقط جنین متشکل از دو سوء نیت عام و خاص است. سوء نیت عام علم و عمد مرتکب نسبت به حامله بودن زن است. در حالیکه سوء نیت خاص منتج به نتیجه شدن و سقط شدن جنین است. بنابراین اگر کسی نداند که زنی حامله است و مرتکب سقط جنین شود، عمل او فاقد وصف مجرمانه خواهد بود.
نتیجه گیری مقاله
سقط جنین یکی از جرایمی است که به وفور به وقوع می پیوندد. به ویژه در میان افرادی که به طور نامشروع باردار می شوند و تمایلی به حفظ فرزند ندارند. سقط جنین در قانون مجازات اسلامی از سوی قانون گذار مورد جرم انگاری قرار گرفته است. جرم سقط جنین، مانند سایر جرایم دارای سه عنصر قانونی، مادی و روانی یا معنوی است. البته باید به این نکته توجه نمود که اگر سقط جنین بنا به تجویز پزشک باشد و برای سلامت مادر ضرورت داشته باشد جرم محسوب نخواهد شد.
برای اطلاعات بیشتر با وکلای مؤسسه ترنم عدالت همراه باشید.