داوری یکی از روش های حل و فصل اختلافات است که در زمینه های مختلف مورد توجه بوده است. از چندی قبل داوری برای حل اختلاف بین زوجین به منظور جلوگیری آن ها از طلاق به کار بسته می شد. حتی در آیه 35 سوره نساء نیز ارجاع به اختلافات پیش بینی شده است. داوری با دادرسی متفاوت است که در ادامه این مقاله به تفاوت های آن ها اشاره می کنیم. قانون حمایت خانواده نیز توجه زیادی به امر داوری در طلاق مبذول نموده است . قواعدی را در این خصوص وضع می کند که نسبت به قواعد قبلای جامع تر و کامل تر است. در این نوشتار به موضوع داوری در طلاق و نکات مهم آن می پردازیم:
فرق داوری و دادرسی چیست؟
همان طور که گفتیم داوری و دادرسی با بکدیگر تفاوت هایی دارند. از جمله مهمترین تفاوت های داوری و دادرسی این است که در داوری قضات معمولا انتخاب اصحاب دعوا هستند. در حالی که قضات در دادرسی انتخاب مقامات عمومی می باشند. تفاوت مهم دیگر مربوط به این نکته است که هر چند داور دارای سمت قضایی است اما مکلف به تشریفات آیین دادرسی نیست.
قبل از قانون حمایت خانواده مصوب سال 1353، ارجاع اختلاف زوجین به داوری در ماده 676 قانون پیشین آیین دادرسی مدنی پیش بینی شده بود. قانون حمایت خانواده به این مسئله توجه خاصی مبذول داشت و قواعدی به آن اختصاص داد که جامع تر و کامل تر از قواعد پیشین بود هر چند خالی از اشکال نبود. لایحه قانونی دادگاه مدنی خاص ارجاع به داوری را در موردی که شوهر بخواهد زن خود ار طلاق دهد مقرر داشت و مقررات قانون حمایت خانواده در مورد داوری در طلاق با وضع لایحه قانونی مزبور نسخ ضمنی شد. قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب سال 1370 و آیین نامه اجرایی آن قواعد جدیدی راجع به داوری مقرر داشت که حاکی از توجه قانون گذار به امر داوری در طلاق بود. بر اساس ماده 27 قانون حمایت خانواده در کلیه موارد درخواست طلاق ارجاع امر طلاق به داوری لازم و ضروری است؛ مگر در مورد طلاق توافقی. هر چند در رویه کنونی در طلاق توافقی نیز موضوع به داوری ارجاع می شود.
انتخاب داوران برای داوری در طلاق چگونه است؟
ماده واحده قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب 1370 ضمن تاکید بر داوری جهت حل اختلاف زوجین مقرر می کند، اگر اختلاف بین زوجی از طریق دادگاه و حکمیت حل نشد دادگاه حکم به صدور گواهی عدم امکان سازش می دهد.
اما مراحل داوری برای طلاق چگونه است؟ زوجین چه اقداماتی در خصوص داوری برای طلاق بابد انجام دهند؟
1- هر یک از زوجین مکلف اند ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ تصمیم دادگاه یک نفر از اقارب خود را به عنوان داور به دادگاه معرفی کنند.
2- چنانچه از بین اقارب فرد واجد صلاحیت برای امر داوری در طلاق وجود نداشت یا اگر فرد از انجام داوری خودداری کرد، طرفین می توانند از افراد واجد صلاحیت داور را انتخاب کنند.
هر چند در ادامه این مقاله اشاره می کنیم که برخی از این شروط بعدا توسط قانون گذار دست خوش تغییر شد.
چه کسانی طلاحیت لازم برای امر داوری در طلاق را دارند؟
اشخاصی می توانند برای داوری در طلاق انتخاب شوند که:
1- حداقل دارای 40 سال سن باشند.
2- مسلمان باشند.
3- متاهل باشند.
4- آشنا به مسائل شرعی، خانوادگی و اجتماعی باشند.
5- اشتهار به فسق و فساد نداشته باشند.
همچنین نکته مهم این است که در داوران بلوغ و عقل و کاردانی نیز شرط است. هر چند برخی از فقها عدالت و حریت (آزاده بودن) را نیز برای تعیین داور مهم می دانند. اما صاحب جواهر این صفات را لازم نمی داند.
اما دیوان عدالت اداری در رای شماره 36 مورخ 1382/02/13 سن 40 سال را برای داور طلاق ابطال کرد و بر اساس بند 8 ماده 58 قانون حمایت خانواده ماده واحده قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق و آیین نامه آن نسخ شد. ماده 28 قانون حمایت خانواده در زمینه داوری می گوید: هر یک از زوجین ظرف یک هفته از تاریخ ابلاغ یک نفر از اقارب خود را که حداقل 30 سال سن داشته باشد و از سوی دیگر آشنا به مسائل شرعی، خانوادگی و اجتماعی باشد را به عنوان داور انتخاب می کند. اگر در بین اقارب کسی نبود یا حاضر به داوری نشد می توانند داور را از بین افراد واجد صلاحیت انتخاب کنند.
داور برای انجام موضوع داوری در طلاق چگونه عمل می کند؟
جلسات داوری با حضور زوجین تشکیل می شود. داوران سعی در رفع اختلاف و ذات البین میان زوجین می نمایند. عدم حضور یکی از زوجین نیز مانع از داوری نیست. حتی اگر هیچ کدام از زوجین در جلسات داوری شرکت نکنند داور امر داوری در طلاق را انجام می دهد و النهایه به دادگاه اعلام می کند که سازش و رفع اختلاف ممکن نبود. سپس دادگاه با استناد به نظر داوری گواهی عدم امکان سازش را صادر می کند.
اگر داوری از طرف قاضی انتخاب شود، آیا رضایت زوجین شرط است؟
این موضوع بیشتر جنبه فقهی و شرعی دار تا حقوقی. آیه کریمه 35 از سوره نساء از کلمه داور یا حکم سخن گفته است. ترجمه این آیه چنین است:
و اگر از ناسازگاری و اختلاف میان آنان بیم داشتید یک داور از خانواده شوهر و یک داور از خانواده زن برانگیزید. اگر آن دو اصلاح بخواهند خداوند آنان را موفق می دارد و به رستی خداوند دانا و آگاه است.
در تفسیر این آیه عده از فقها بر این نظر هستند که اگر قاضی، داور یا حکم را تعیین کند نیازی به رضایت زوجین نیست. هر چند باز هم موضوع اختلافی است. اما نظر فقهای امامیه بر این است که رضایت زوجین و تایید داورن شرط نیست. همچنین وفق ترجمه آیه ابتدا باید داور را از میان خانواده زوج و زوجه انتخاب کرد. زیرا اعضای خانواده اعرف به حال زن و شوهر و اختلاف آن ها هستند. اما گزینش داور از غیر از اعضای خانواده نیز جایز است. زیرا غرض و مقصود حل اختلاف بین زوجین است که با انتخاب داوری غیر از اعضای خانواده نیز حاصل می شود.
نتیجه گیری:
بر اساس قوانین موضوعه حقوق، هر گاه شوهر بخواهد همسر خود را طلاق دهد باید به دادگاه خانواده مراجعه کند. جز در موارد مربوط به طلاق توافقی در صلاحیت داوری است. یعنی موضوع به داوری ارجاع می شود و سعی در رفع اختلاف و ذات البین میان زوجین می نمایند. در صورتی که سازش ایجاد نشود، دادگاه طبق نظر داور، گواهی عدم امکان سازش را صادر می کند. نکته مهم این است که عدم حضور یکی از زوجین مانع از امر داوری در طلاق نیست. حتی عدم حضور هر دو طرف نیز مانع از انجام امور داوری نیست. در حال حاضر در رویه فعلی دادگاه ها، در طلاق توافقی نیز موضوع به داوری ارجاع می شود. اگر زوجه قصد جدایی داشته باشد و طبق نظر داور سازش میان زوجین ایجاد نشود، دادگاه حکم به طلاق می هد و مرد را ملزم به طلاق زوجه می کند.
نظر شما در خصوص این نوشتار چیست؟ در قسمت دیدگاه نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.