حق حبس اختیاری است که در ماده 1085 قانون مدنی به زوجه داده شده است. به موجب این حق زن می تواند تا زمانی که مهریه به او تسلیم نشده، از ایفای وظایف زوجیت در مقابل مرد خودداری کند و در عین حال نیز ناشزه شناخته نمی شود. حتی اگر مرد توانایی برای پرداخت مهریه نداشته باشد، و تقاضای تقسیط نماید، تا پایان پرداخت آخرین قسط، حق حبس برای زن وجود دارد. اما، سوال اینجاست آیا حق حبس در ازدواج دوم نیز برای زن هست؟ در این مقاله به موضوع حق حبس در ازدواج دوم می پردازیم.
حق حبس یعنی چه؟
ماده 1085 قانون مدنی در خصوص حق حبس زوجه چنین بیان می کند:
زن میتواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاء وظائفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.
بنابراین، زن تا زمانی که مهریه خود را دریافت نکرده است، می تواند از ایفای وظایف زوجیت در مقابل زوج خودداری کند. این امر به هیچ وجه مسقط حق نفقه او نخواهد بود. البته به موجب نظر اقلیت در نشست قضایی استان کرمان مورخ 1390/04/05 زن مستحق نفقه نیست. چرا که طبق قول مشهور فقهاء، نفقه مشروط به تمکین است و نظر حضرت امام (ره) در تحریرالوسیله نیز همین است. لذا در صورتی‌که تمکین محقق نشده باشد، زوجه استحقاق نفقه ندارد. هنگامی که تمکین مورد درخواست زوج قرار گرفته و زوجه از حق حبس خود استفاده کند در این زمان طبق ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی زن مستحق نفقه خواهد بود و ابتدای آن زمان استفاده از حق حبس است. اما رویه قضایی زن را مستحق نفقه می داند.
آشنایی اجمالی با مفهوم تمکین:
تمکین در یک دسته بندی کلی به تمکین عام و تمکین خاص تقسیم می شود. منظور از تمکین عام حضور زن در منزل مشترک با زوج، حسن معاشرت و اطاعت و تبعیت از زوج است. اما تمکین خاص به معنای برقراری روابط زناشویی است. همان طور که در صدر مقاله اشاره کردیم زوجه می تواند تمکین عام خاص از زوج نکند و در هین حال مستحق نفقه از سوی زوج باشد. البته این امر تا زمانی ادامه دارد که تمامی مهریه خود را دریافت کند. پس از دریافت مهریه دیگر حق حبس برای زن وجود ندارد تا از آن استفاده نماید. در ادامه این نوشتار به حق حبس در ازدواج دوم می پرازیم:
اگر مهریه به صورت اقساطی پرداخت شود تاثیری در حق حبس زوجه دارد؟
حتی اگر مهریه زوجه به صورت اقساطی پرداخت گردد تا زمانی که زوج تمامی اقساط را پرداخت نکند، حق حبس زوجه از بین نمی رود. بنابراین، با وجود پرداخت مهریه به صورت اقساطی، زوجه همچنان می تواند از زوج تمکین نکند در عین حال ناشزه نیست و مستحق نفقه خواهد بود.
آیا حق حبس در ازدواج دوم برقرار می گردد؟
اگر خانمی از همسر اول خود جدا شود و یا همسر اول او فوت شود و یا به هر دلیلی زن و شوهر از یکدیگر جدا شوند و زن با مرد دیگری ازدواج نماید، خانم دیگر شرایط دوشیزه بودن را ندارد. اما آیا مستحق استفاده از حق حبس خود خواهد بود؟
برای پاسخ به این سوال باید نگاهی به شرایط مذکور در ماده 1085 قانون مدنی بیندازیم. شرایط استفاده از حق حبس در قانون مدنی دو امر است:
1- مهریه عند المطالبه (حال) باشد؛
2- خانم قبلا از شوهر خود تمکین نکرده باشد.
بنابراین،
ازدواج دوم تاثیری در استفاده از حق حبس زوجه ندارد. چه اینکه درست است زوجه بکارت خود را از دست داده است. اما در مقابل شوهر دوم خود هنوز تمکین نکرده و این امر نافی استفاده از حق حبس او نخواهد بود.
نظر اداره کل امور حقوقی قوه قضاییه:
با توجه به مطلق بودن کلمه “زن” در ماده 1085 قانون مدنی حق حبس شامل خانم باکره ای که از همسر اولش جدا شده باشد نیز می شود.
پس می توان چنین گفت که نظر اداره کل امور حقوقی بر این مبنا استوار است که زن در ازدواج اول خود بکارتش را از دست نداده باشد. اگر در ازدواج اول بکارت از بین رفته باشد، دیگر استفاده از حق حبس در ازدواج دوم محلی از اعراب ندارد. اما در صورتی که زوجه در حالت دوشیزگی از همسر خود جدا شود و مجددا ازدواج کند باز هم می تواند از حق حبس در ازدواج دوم استفاده کند.
منظور از نزدکی چه نوع نزدیکی است؟
آیا نزدیکی از قُبُل مورد نظر قانون گذار است یا نزدیکی از دُبُر؟ در این خصوص دکترین نظر واحدی را ارائه نکردند. برخی معتقدند هر نوع نزدیکی در ازدواج اول مسقط حق حبس در ازدواج دوم است. برخی نیز مدعی این امر هستند که تنها نزدیکی از راه متعارف مسقط حق حبس زوجه در ازدواج دوم خواهد بود. بنابراین، وفق نظر اول اگر زوجه از راه دُبُر با همسر اول خود نزدیکی داشته باشد، در ازدواج دوم خود نمی تواند از حق حبس استفاده کند. اما کسانی که پیروی نظر اول هستند بر این باور هستند که تنها نزدیکی از راه قُبُل حق حبس زن را ساقط می کند. نظر شما در این خصوص چیست؟ در قسمت دیدگاه ها نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
نتیجه گیری مقاله
به موجب ماده 1085 قانون مدنی زن می تواند تا زمانی که مهریه به او داده نشده، از ایفای وظایف زناشویی در مقابل مرد خودداری کند. این امر به هیچ عنوان نافی تعلق نفقه به او نخواهد بود. بنابراین، زن در حال استفاده از حق حبس خود، ناشزه محسوب نمی شود. حال، اگر زنی از شوهر خود جدا شود و مجددا ازدواج نماید، همچنان می تواند از حق حبس خود استفاده کند. چرا که به موجب ماده 1085 قانون مدنی شرایط استفاده از حق حبس: 1- مهریه عند المطالبه و 2- عدم تمکین زن از شوهر است. به موجب نظر اداره حقوقی نیز زنی که از شوهر خود جدا شده و مجددا ازدواج می کند، می تواند از حق حبس خود استفاده کند.
قبل از انجام هر اقدام حقوقی حتما با وکیل متخصص در آن حوزه مشورت نمایید. گروه وکلای موسسه ترنم عدالت با سالها سابقه در امور حقوقی، کیفری، خانوادگی، ثبتی، امور حسبی و … شما را تا زمان رسیدن به حقوقتان یاری و مساعدت می نمایند. با ما تماس بگیرید.