حق کسب و پیشه حقی است که به موجب قانون روابط موجر و مستاجر سال 1356 به مستاجرین تعلق می گرفت. این حق به این معنا است که مستاجری که برای مدت مدیدی در محلی مشغول کسب و کار است، اعتباری در این راستا به دست می آورد. در این صورت به منظور اعتباری که کسب می کند، حقی به نام کسب و پیشه و تجارت به او تعلق می گیرد. اما سوال اینجاست آیا می توان این حق مستاجر را در قرارداد اجاره نادیده گرفت؟ آیا می توان در قرارداد اجاره این حق را حذف نمود؟ در این مقاله به بررسی موضوع حذف حق کسب و پیشه و تجارت و امکان پذیر بودن یا نبودن آن می پردازیم.
منظور از حق کسب و پیشه و تجارت چیست؟آیا حذف حق کسب و پیشه امکان دارد؟
حق کسب و پیشه و تجارت بر اساس قانون روابط موجر و مستاجر سال 1356 حقی است که به علت اجاره یک ملک به مستاجر داده می شود. در واقع، در قانون سال 1356 حق کسب و پیشه و تجارت به عنوان یک حق تقدم برای مستاجرین در نظر گرفته می شد. به این معنا که مستاجری که در یک محل شروع به فعالیت می کرد به علت حسن انجام خدماتی که ارائه می داد باعث شهرت ملک و جمع آوری مشتری می شد. اما پس از مدتی مالک از این امتیاز به نفع خود استفاده می کرد و تقاضای تخلیه ملک را از جانب مستاجر داشت یا مبلغ اجاره بها را به میزان قابل توجهی افزایش می داد.
آیا برای پرداخت حق کسب و پیشه و تجارت الزامی برای موجرین وجود دارد؟
به موجب قانون روابط موجر و مستاجر سال 1356، موجرین ملزم شدند که حق کسب و پیشه و تجارت را به مستاجرین خود بپردازند. این الزام از این جهت بود که موجرین از تخلیه ملک صرف نظر نمایند. به عبارت بهتر، هدف از ایجاد این حق نوعی ایجاد حق تقدم برای مستاجرین بود. چرا که مستاجرین با سختی بسیار و با کار کردن فراوان در یک محل، حسن شهرت به دست می آوردند. اما موجرین بهره آن را می بردند.
آیا امکان حذف حق کسب و پیشه تجارت در قرارداد اجاره فی ما بین موجر و مستاجر وجود دارد؟
بسیاری از موجرین بر این اندیشه بودند که این حق مستاجرین را در قرارداد اجاره سلب و ساقط نمایند. اما آیا این کار از منظر قانونی صحیح است یا خیر؟ به عبارت بهتر، آیا چنین توافقی بین موجر و مستاجر مثمر ثمر خواهد بود یا خیر؟
در پاسخ به این سوال باید بگوییم که حق کسب و پیشه و تجارت را نمی توان در قرارداد اجاره سلب و ساقط نمود. به عنوان مثال، در قرارداد اجاره نمی توان چنین شرطی نماییم که مستاجر واحد تجاری حق دریافت حق کسب و پیشه و تجارت را ندارد. حذف حق کسب و پیشه
اما علت چیست؟
حق کسب و پیشه و تجارت حقی است که با تخلیه محل کسب به مستاجر تعلق می گیرد. و از این حق در اثنای مدت اجاره و با توجه به حسن انجام خدمات و جمع آوری مشتری از جانب مستاجر ایجاد می شود. این حق قبل از ایجاد قابل اسقاط نیست. چه اینکه از منظر فقهی به چنین اقدامی اسقاط ما لم یجب می گویند.
تفاوت اصلی و بارز حق کسب و پیشه و تجارت و حق سرقفلی:
1- به موجب حق سرقفلی، مستاجر باید ابتدای کار وجهی را به مالک یا موجر بپردازد. در غیر این صورت حقی برای دریافت سرقفلی ندارد. اما در حق کسب و پیشه و تجارت نیازی نیست که مستاجر وجهی را به مالک بپردازد. چه اینکه حق حق و پیشه و تجارت حقی است که بر اساس حسن تجارت مستاجر و جمع آوری مشتری در محل کسب برای او حاصل می شود.
2- حق سرقفلی قابل اسقاط است. یعنی در قرارداد اجاره می توان موردی را یافت که مستاجر نسبت به سرقفلی ادعایی نداشته باشد. به عبارتی، اگر مستاجر وجهی را در ابتدای کار پرداخت نکرده باشد، حقی نسبت به سرقفلی ندارد. اما همانطور که در مقاله بالا گفتیم امکان سلب و اسقاط حق کسب و پیشه و تجارت وجود ندارد. چرا که در صورت حدوث چنین امری اسقاط ما لم یجب صورت گرفته است و این امر از منظر فقهی و حقوقی معتبر نیست.
نمونه دادخواست مطالبه حق کسب و پیشه و تجارت
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی مجتمع قضایی ………………
با سلام؛
احتراما موارد زیر را خدمت محضر حضرت عالی معروض می دارم:
اینجانب مغازه خرازی را در مورخه 1357/06/28 از خوانده محترم دعوا اجاره نمودم. سال هاست که در آن محل فعالیت دارم و تمامی مشتریان بنده را به نام و نشان کوچک می شناسند و از روی حسن شهرت و اعتباری که طی سالیان متمادی برای بنده در محل ایجاد شده، حاضر به خرید از اینجانب هستند. اکنون پس از 44 سال فعالیت در این حوزه و مشتریانی که با توسل به حسن شهرت خود در محل کسب جمع آوری نموده ام موجر قصد تخلیه ملک استیجاری را دارد.
اینجانب طی اظهارنامه شماره ……………………. مورخ ……………….. از ایشان خواستار حق کسب و پیشه و تجارت شده ام. اما متاسفانه ایشان هر بار به بهانه های واهی از پرداخت حق بنده خودداری می نمایند و اعلام می کنند که چنین حقی به بنده تعلق نمی گیرد. لذا با توجه به جمیع جهات معنونه تقاضای رسیدگی و صدر حکم مقتضی در این خصوص از محضر شما عالیجناب مورد استدعا است.
با تقدیم شایسته ترین احترامات
نتیجه گیری مقاله
حق کسب و پیشه و تجارت یکی از حقوق متعلق به مستاجرین است که به موجب قانون روابط موجر و مستاجر سال 1356 برای مستاجرین در نظر گرفته شده است. این حق، حقی است که به علت اجاره یک ملک به مستاجر داده می شود. در واقع، در قانون سال 1356 حق کسب و پیشه و تجارت به عنوان یک حق تقدم برای مستاجرین در نظر گرفته می شد. به این معنا که مستاجری که در یک محل شروع به فعالیت می کرد به علت حسن انجام خدماتی که ارائه می داد باعث شهرت ملک و جمع آوری مشتری می شد.
متاسفانه مالکین از پرداخت این حق به مستاجرین خودداری می کردند. و یا در قرارداد اجاره ذکر می کردند که مستاجر هیچ گونه حقی جهت کسب و پیشه و تجارت ندارد و یا این حق را از خود سلب و ساقط نمود. در حالی که چنین اسقاط حقی هیچ اعتباری از منظر فقهی و قانونی ندارد. بنابراین مستاجرین مشمول قانون روابط موجر و مستاجر سال 1356 همچنان مشمول این حق هستند.
قبل از انجام هر امر حقوقی، و یا کیفری با وکیل متخصص در آن حوزه مشورت کنید. گروه وکلای موسسه ترنم عدالت با سالها سابقه در امور حقوقی، کیفری، خانوادگی، ارث، و … شما را تا زمان رسیدن به حقوقتان یاری و مساعدت می نمایند. با ما تماس بگیرید.
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و یا تلفنی به صفحه درخواست مشاوره و تماس با ما مراجعه کنید.