ازدواج موقت یا صیغه، ازدواجی است که برای مدت معینی که طرفین قرار داده اند، اعتبار دارد. توجه کنید هر چقدر مدت ازدواج موقت زیاد باشد، باز هم آن را تبدیل به ازدواج دائم نمی کند. این امر در عرف به اشتباه جا افتاده است که اگر الف و ب صیغه نود و نه ساله باشند، ازدواج آن ها دائمی است. در حالیکه باز هم ازدواج از نوع موقت است. به دلیل آثار ناشی از امر ازدواج، که مهمترین آن دارا شدن فرزند است، قانون گذار تاکید زیادی بر ثبت ازدواج اعم از دائم و موقت داشته است. در این مقاله به موضوع ثبت رسمی ازدواج موقت می پردازیم.
فرق ازدواج دائم و موقت چیست؟
در ازدواج دائم برای ازدواج مدتی ذکر نمی شود. اما در ازدواج موقت حتما باید مدت قرار داده شود.
ذکر مهریه در ازدواج دائم الزامی نیست. اما در صورتی که در ازدواج موقت مهریه ذکر نگردد، ازدواج باطل است.
نفقه در ازدواج دائم بر عهده زوج است. اما در ازدواج موقت زوج الزامی به پرداخت نفقه ندارد. مگر اینکه این موضوع در سند نکاخ ذکر شود.
در ازدواج دائم زن و شوهر از یکدیگر ارث می برند. اما در ازدواج موقت زن و مرد از یکدیگر ارث نمی رند و نمی توانند خلاف این امر توافق کنند.
طرق انحلال ازدواج دائم طلاق و فسخ نکاح است. اما ازدواج موقت با بذل مدت و فسخ نکاح منحل می گردد.
در چه مواردی لازم است تا ازدواج موقت ثبت گردد؟
1- در صورتی که زوج و زوجه ای که با یکدیگر نکاح موقت منعقد کردند صاحب فرزند شوند.
2- توافق طرفین برای ثبت نکاح
3- ثبت نکاح موقت شرط ازدواج باشد.
در این سه مورد ثبت نکاح موقت الزامی است.
دادخواست الزام به تنظیم سند رسمی ازدواج از سوی زوجه:
فرض کنید زن و مردی با یکدیگر به صورت موقت ازدواج می کنند. پس از مدتی زوج از ثبت رسمی ازدواج موقت استنکاف می نماید. در اینجا زوجه طی دادخواستی برای ثبت رسمی ازدواج موقت اقدام کند. اکنون سوال این است:
دادگاه در قبال خواسته خانم چه تصمیمی اتخاذ می نماید؟
از نشست قضایی دادگستری تبریز در خرداد ماه 1384 این پاسخ ها حاصل شد:
نظر اکثریت:
اکثریت قضات بر این رویه استوار بودند که ازدواج موقت هم مانند ازدواج دائم دارای آثاری است که اثبات آن با سند رسمی آسان تر خواهد بود. مواد 1 و 33 قانون ثبت احوال چنین اشاره می کند:
ماده 1 قانون ثبت احوال:
(اصلاحی ۱۳۶۳/۱۰/۱۸) – وظائف سازمان ثبت احوال کشور به قرار ذیل است:
الف – ثبت ولادت و صدور شناسنامه.
ب – ثبت واقعه وفات و صدور گواهی مرگ.
ج – تعویض شناسنامه‌های موجود در دست مردم.
د – ثبت ازدواج و طلاق و نقل تحولات.
ه – صدور گواهی ولادت برای اتباع خارجه.
و – تنظیم دفاتر ثبت کل وقایع و نام خانوادگی.
ز – جمع‌آوری و تهیه آمار انسانی سراسر کشور و انتشار آن.
ح – وظائف مقرر دیگری که طبق قانون به عهده سازمان گذاشته شده است.
ماده 33 قانون ثبت احوال:
(اصلاحی ۱۳۶۳/۱۰/۱۸) – کلیه وقایع ازدواج و طلاق یا وفات زوج یا زوجه و رجوع و بذل مدت و فسخ نکاح باید در دفاتر ثبت کل وقایع ثبت شود ولی در شناسنامه به شرح زیر انعکاس خواهد یافت:
در المثنای شناسنامه مرد یا زن آخرین نکاح و طلاق یا بذل مدت و در صورت تعدد زوجات آن تعداد ازدواج که به قوت خود باقی است منعکس خواهد شد.
ازدواج و طلاق غیرمدخوله در المثنای شناسنامه درج نخواهد شد.
همانطور که از متن مواد فوق برمی آید، قانون ثبت احوال کلمه ازدواج را به طور مطلق بیان کرده است و از این حیث تفاوتی میان ازدواج دائم و ازدواج موقت وجود ندارد. بنابراین، خواسته زوجه قابل استماع و پذیرش است و می توان مرد را ملزم به تنظیم سند رسمی ازدواج کرد.
نظر اقلیت:
اقلبت قضات بر این باور بودند که الزام مرد به تنظیم سند رسمی ازدواج در صورتی صحیح است که از شروط ضمن عقد ازدواج باشد و یا به موجب قانون و عرف این الزام وجود داشته باشد. بنابراین، در صورتی که ثبت ازدواح موقت میان طرفین شرط نشده باشد نمی توان مرد را ملزم به تنظیم ازدواج موقت کرد. در این صورت، باید خواسته زوجه را مردود اعلام کرد.
اما نظر کمیسیون نشست قضایی چه بود؟
مطابق ماده 1 و 33 قانون ثبت احوال وقایع ازدواج و طلاق و بذل مدت در شناسنامه مرد یا زن منعکس می شود. و این امر از وظایف سازمان ثبت احوال است. از سوی دیگر می دانیم، ممکن است آثاری از ازدواج موقت ناشی شود که نیاز به ثبت ازدواج باشد. مثلا در فرضی که فرزند یا فرزندانی از ازدواج موقت حاصل گردد. در این حالت اگر خانمی دادخواست الزام به ثبت ازدواج موقت را مطرح نمود، پذیرش خواسته خانم مغایرتی با قوانین حقوقی نخواهد داشت.
ماده 21 قانون حمایت خانواده مصوب 1391:
نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران در جهت محوریت و استواری روابط خانوادگی، نکاح دائم را که مبنای تشکیل خانواده است مورد حمایت قرار می‌دهد. نکاح موقت نیز تابع موازین شرعی و مقررات قانون مدنی است و ثبت آن در موارد زیر الزامی است:
۱- باردارشدن زوجه
۲- توافق طرفین
۳- شرط ضمن عقد.
در موارد فوق ثبت ازدواج موقت الزامی است.
پس، با توجه به آنچه در فوق اشاره کردیم ثبت ازدواج موقت در فروض باردار شدن زوجه، توافق طرفین و شرط ضمن عقد الزامی است و در غیر از موارد فوق الزامی برای ثبت واقعه ازدواج موقت وجود ندارد. به نظر می رسد نظر قانون گذار بیشتر به نظر اقلیت حقوقدانان در نشست قضایی تبریز نزدیک است.
نتیجه گیری مقاله
ازدواج در یک تقسیم بندی کلی به ازدواج دائم و ازدواج موقت تقسیم می شود. ثبت واقعه ازدواج دائم الزامی است. اما ثبت واقعه ازدواج موقت تنها در سه فرض که در ماده 21 قانون حمایت خانواده درج شده است، الزامی است. این سه مورد عبارتند از: باردار شدن زوجه، توافق طرفین، و شرط ضمن عقد ازدواج موقت. در غیر از موارد فوق امکان ثبت واقعه ازدواج موقت وجود ندارد. بنابراین، در صورتی که زوجه خواستار ثبت ازدواج موقت شود، تنها در فروض سه گانه امکان ثبت واقعه ازدواج وجود دارد.
قبل از انجام هر کار حقوقی، حتما با وکیل متخصص در آن زمینه مشورت کنید. گروه وکلای موسسه ترنم عدالت با سالها سابقه در امور حقوقی، کیفری، خانوادگی، ثبتی، ملکی و … شما را در رسیدن به حقوقتان یاری و مساعدت می نمایند. با ما تماس بگیرید.
برای گرفتن وقت مشاوره حضوری و یا تلفنی به صفحه درخواست مشاوره و تماس با ما مراجعه کنید.
نظراتتان را در مورد این مقاله برای ما کامنت کنید.