تعهد به وسیله و تعهد به نتیجه

عنوان تعهد به وسیله و تعهد به نتیجه را به کرات شنیده ایم. اما، تفاوت این دو چیست؟ همیشه به ما گفتند که تعهد وکیل تعهدی است به وسیله نه نتیجه. این موضوع در ماده 664 قانون مدنی بیان شده است. قانون گذار گفته: وکیل در محاکمه وکیل در قبض حق نیست مگر اینکه قرائن دلالت بر آن نماید و همچنین وکیل در اخذ حق وکیل در مرافعه نخواهد‌ بود. اما دقیقا منظور قانون گذار  چیست؟ همچنین، تعهد به وسیله و نتیجه در مواد 227 تا 229 قانون مجازات مدنی اشاره شده است. در این مقاله به بررسی تعهد به وسیله و نتیجه و فرق آن ها با یکدگیر می پردازیم.

 

تعهد به وسیله چیست؟

تعهد به وسیله نوعی از تعهد است که در آن متعهد سعی و تلاش خود را می کند که به هدفش برسد حالا یا به هدف خود می رسد و یا نمی رسد.

مثال برای تعهد به وسیله:

تعهد پزشک، وکیل و امین تعهد به وسیله است. وکیل می گوید رای دست قاضی است؛ اما من همه ی تلاشم را می کنم تا رای به نفع شما صادر شود. لیکن، نتیجه غایی دست وکیل نیست. این موضوع در ماده 664 قانون مدنی آمده است: وکیل در محاکمه وکیل در قبض حق نیست؛ مگر اینکه قرائن دلالت بر آن نماید و همچنین وکیل در اخذ حق وکیل در مرافعه نخواهد‌ بود.

پزشک هم همین طور است. او تمام تلاش خود را برای حفظ و نجات جان بیمار می کند؛ اما تضمینی برای تحقق نتیجه نمی دهد. امین نیز متعهد می گردد تا از اموال متعهد له نگهداری نماید. این امر منوط به آن است که اتفاقی نیفتد و وقوه قاهره حادث نشود.

قوه قاهره چیست؟

قوه قاهره یا فورس ماژور به حادثه ای خارجی، غیر قابل پیش بینی و غیر قابل اجتناب اطلاق می شود. حوادثی همچون سیل، زلزله، احتراق و انقلاب و … در زمره قوه قاهره یا فورس ماژور قرار می گیرند. اگر متعهد به انجام امری به دلیل فورس ماژور (مثلا وقوع زلزله) قادر به انجام تعهد خود نباشد، نمی توان از او مطالبه خسارت نمود. البته قوه قهره حتما باید دارای سه فاکتور: خارجی، غیر قابل پیش بینی، غیر قابل اجتناب باشد.

تعهد به نتیجه چیست؟

منظور از این عبارت آن است که رسیدن به نتیجه در دست متعهد است. البته مشروط به آنکه اتفاق خاصی نیفتد. مانند این قوه قاهره یا حادثه ای خارجی، غیر قابل پیش بینی و غیر قابل پیشگیری حادث نشود. مانند وقوع سیل، زلزله، جنگ و …

مثال برای تعهد به نتیجه:

تعهد معمار به ساخت بنا. معمار می گوید من خانه ی شما را تا سال آینده تحویل می دهم. البته منوط به آنکه اتفاق خاصی نیفتد (زلزله رخ ندهد، سیل نشود و …). اما در تعهد به وسیله، متعهد اعلام می کند که نتیجه در دست من نیست.

تعهد متصدی حمل و نقل نیز از نوع تعهد به نتیجه است. متصدی حمل و نقل تعهد می کند مال را سالم از مبدأ به مقصد برساند. به شرطی که اتفاقی رخ ندهد. البته،

تفاوت مسئولیت متصدی حمل و نقل در قانون مدنی و قانون تجارت:

متصدی حمل و نقل در قانون مدنی در قالب همان عقد اجاره بیان می شود. متصدی حمل و نقل همچون امین مسئول است. یعنی در صورتی که تعهدی و تفریط نماید مسئول خواهد بود. اما در قانون تجارت، متصدی حمل و نقل تنها در صورت وقوع حادثه خارجی، غیر قابل پیش بینی و غیر قابل پیشگیری مسئول است.

• بیشتر بخوانید: اجاره اشخاص چیست؟

 

 

نگاهی به تفاوت های بارز تعهد به وسیله و تعهد به نتیجه:

1- تعهد به وسیله دست متعهد نیست؛ اما تعهد به نتیجه دست متعهد است.

2- در تعهد به وسیله اگر متعهد مورد تعهد را انجام ندهد مسئول نیست؛ مگر اینکه تعدی و تفریط او ثابت شود. بار اثبات تعدی و تفریط نیز با متعهد له است.

3- در تعهد به نتیجه اگر متعهد موضوع تعهد را انجام ندهد، مسئول است. در صورت عدم انجام تعهد، او باید به متعهد له خسارت پرداخت کند. مگر اینکه بتواند قوه قاهره را اثبات کند. ماده 227 قانون مدنی در این خصوص چنین می گوید:

متخلف از انجام تعهد وقتی محکوم به تادیه خسارت میشود که نتواند ثابت نماید که عدم انجام به واسطه علت خارجی بوده است که‌ نمیتوان مربوط به او نمود.

همچنین ماده 229 قانون مدنی اشاره می کند:

اگر متعهد به واسطه حادثه که دفع آن خارج از حیطه اقتدار اوست نتواند از عهده تعهد خود برآید محکوم به تادیه خسارت نخواهد بود.

4- تعهد به وسیله با تقصیر ارتباط دارد و تعهد به نتیجه با قوه قاهره مرتبط است.

در موارد شک و تردید اصل بر کدام است؟

ممکن است در مورد قضیه ای شک کنیم که تعهد از نوع تعهد به وسیله است یا تعهد به نتیجه است. در فرض تردید، همیشه اصل را بر تعهد به نتیجه می گذاریم. مثلا نقاشی تعهد می کند که نقاشی ای را در تاریخ مقرر فی ما بین طرفین به متعهد له تحویل دهد. متاسفانه از انجام تعهد خود در موعد مقرر خودداری می کند. متعهدله تردید می کند که تعهد نقاش از نوع تعهد به نتیجه است یا وسیله. در موارد شک اصل را بر تعهد به نتیجه می گذاریم نه وسیله. پس تعهد نقاش تعهد به نتیجه است.

نتیجه گیری مقاله

دو عبارت تعهد به وسیله و تعهد به نتیجه در علم حقوق به کرات تکرار می شود. بنابراین، درک تفاوت میان این دو مهم است. در تعهد به وسیله، رسیدن به هدف غایی در دست متعهد نیست. او تنها می تواند تلاش و کوشش خود را به کار گیرد تا نتیجه به نفع متعهد له تمام شود. مانند وکیل یا پزشک و یا امین. اما در مورد تعهد به نتیجه موضوع متفاوت است. در تعهد به نتیجه، نتیجه نهایی در دست متعهد است. مانند تعهد معمار مبنی بر ساخت خانه ای کلنگی. او تعهد می کند که در ظرف مدت زمان معینی خانه را بسازد و به متعهد له تحویل دهد. البته به شرط آنکه، قوه قاهره اتفاق نیفتد.

تعهد به وسیله با تعدی و تفریط متعهد سر و کار دارد. در مقابل تعهد به نتیجه با قوه قاهره مرتبط است. هر جا تردید داشتیم که موضوعی در دسته تعهد به وسیله است یا نتیجه، اصل بر تعهد به نتیجه است.

قبل از هر اقدام حقوقی حتما با وکیل متخصص در آن حوزه مشورت نمایید. گروه وکلای موسسه ترنم عدالت با سالها سابقه در امور حقوقی، کیفری، خانوادگی، ثبتی، ملکی، امور حسبی و … شما را در رسیدن به حقوقتان یاری و مساعدت می نمایند. با ما تماس بگیرید. 

 

برای دریافت وقت مشاوره حضوری و تلفنی به صفحه درخواست مشاوره و تماس با ما مراجعه کنید.