اقاله قرارداد یکی از راه های انحلال قرارداد است. اقاله نوعی عقد است. بر خلاف فسخ قرارداد که حاکی از اراده یک جانبه طرفین است؛ اقاله روشی برای منحل نمودن عقد است که در آن هر دو طرف راضی به انحلال قرارداد هستند. در واقع، در اقاله یا تفاسخ اصحابی که قرارداد را منعقد کردند تصمیم می گیرند که همان قرارداد را با رضایت بر هم بزنند. حال ممکن است یکی از طرفین بنا به دلایل اقتصادی یا هر امر دیگری اقاله قرارداد را نپذیرد یا پس از مدتی خلاف آن را ادعا کند. در این صورت شخصی که مدعی اقاله است باید با مستندات خود، دادخواست تایید اقاله قرارداد را اقامه کند. در ادامه این نوشتار، به موضوع تایید اقاله قرارداد می پردازیم.
اقاله قرارداد چیست؟ تایید اقاله قرارداد چگونه است؟
تفاسخ یا همان اقاله یکی از راه های بر هم زدن قرارداد است. تفاسخ قرارداد برای زمانی است که هر دو طرف راضی به بر هم زدن قرارداد هستند. مثالی برای تقریب موضوع به ذهن ذکر می کنیم:
مثال برای تایید اقاله قرارداد:
فرض کنید حسن خانه خود را به رضا می فروشد. رضا و حسن پس از مدتی از قرارداد تصمیم می گیرند که قرارداد را اقاله کنند. در واقع، هر دو طرف موافق این کار هستند. حسن به دلایل شخصی دیگر تمایلی به فروش خانه خود ندارد و رضا نیز نمی تواند الباقی ثمن معامله را تامین کند. بنابراین، تنها راه حل باقی مانده برای هر دو، اقاله قرارداد است.
همان طور که فوقا نیز اشاره کردیم اقاله قرارداد نوعی انعقاد عقد جدید است. یعنی حسن و رضا به انعقاد عقد تازه ای رو می آورند. اما مشکل اینجاست که رضا در مدت کوتاهی که مالک خانه بوده، کارهایی در خانه انجام داده است. اما الان که قرارداد اقاله می شود، نمی داند تکلیف آن منافع احداثی چیست؟ به عبارت دیگر تکلیف منافع مبیع پس از تایید اقاله قرارداد چیست؟ در ادامه نوشتار به این امر اشاره می کنیم:
برای تعیین تکلیف منافع حاصل از قرارداد اولیه، باید میان منافع متصل و منافع منفصل فرق قائل شد:
فرض کنید دادخواست تایید اقاله قرارداد مطرح کنید؛ ولی مبیع دارای منافعی است:
1- فرض اول: رضا پس از خرید خانه حسن، لامپ های زیبایی در سقف خانه کار می کند. این لامپ ها قابلیت جدا شدن از سقف را دارند. بنابراین در صورت اقاله قرارداد، حسن باید لامپ ها را به رضا بدهد. چون لامپ ها در دسته منافع منفصل هستند.
2- فرض دوم: رضا پس از خرید خانه از حسن، تصمیم می گیرد، خانه را رنگ آمیزی کند. اما پس از مدتی قرارداد اقاله می شود. در این صورت حسن باید مبلغ رنگ آمیزی رضا را به او بدهد. چه اینکه این اقدام او باعث افزایش قیمت مبیع شده است. در عین حال، قابل انفکاک از مبیع نیست. یعنی در دسته منافع متصل قرار می گیرد. همچنین در بیع حیوان این موضوع زیاد به چشم می خورد. فرض کنید حسن گوسفند خود را به رضا می فروشد. پس از مدتی قرارداد بیع فی ما بین دو طرف به دلیلی اقاله می شود. در مدتی که حیوان نزد رضا بوده، فربه شده است. در این صورت با اقاله قرارداد، فربگی به عنوان منفعت متصل به حسن تعلق دارد. با این تفاسیر، حسن باید مبلغی را به رضا بابت افزایش قیمت مبیع بپردازد.
آیا اقاله قابل اسقاط است؟
منظور از اسقاط اقاله این است که طرفین این اختیار را از خود سلب کنند که بعدا بتوانند قرارداد را با تراضی یکدیگر بر هم بزنند. آیا چنین اختیاری برای طرفین وجود دارد؟ به فرض که طرفین بتوانند اقاله را اسقاط کنند. در فرضی که هر دو راضی به انحلال عقد از این راه هستند سلب این حق از خودشان محلی از اعتنا ندارد. چرا طرفین باید اراده خود را محدود نمایند؟ این امر عقلانی نیست. زمانی که دو طرف راضی هستند نیازی نیست که در قرارداد این موضوع سلب شود. اما نباید این موضوع را فراموش کرد که فسخ با اقاله این تفاوت مهم را دارد: خیارات منشا فسخ هستند. اما اقاله منشاء ارادی دارد.
دادخواست تایید اقاله قرارداد چه زمانی مطرح می شود؟
در همین مثال، فرض کنید حسن و رضا قرارداد را اقاله می کنند. اما رضا پس از مدتی مدعی عدم تفاسخ قرارداد می شود. در اینجا حسن با توجه به ادله و مدارک و مستنداتی که دارد باید دادخواست تایید اقاله قرارداد را در دادگاه طرح کند. در ادامه این نوشتار به یک نمونه دادخواست تایید اقاله قرارداد اشاره می کنیم:
آثار تایید اقاله قرارداد چیست؟
برای تعیین آثار تایید اقاله قرارداد باید گفت:
1- اگر در اقاله قرارداد یکی از عوضین تلف شده باشد، باید مثل یا قیمت آن داده شود. اگر مثلی باشد مثل آن و اگر قیمی باشد قیمت آن داده شود.
2- نمائات و منافع حاصل از مبیع از زمان وقوع عقد تا زمان اقاله در فرض منفصل بودن برای مشتری است و در فرض متصل بودن برای بایع است. درباره منافع متصل و منفصل فوقا توضیح دادیم.
3- اقاله قرارداد و تایید اقاله قرارداد نوعی عقد جدید است. در واقع، طرفین عقد تصمیم می گیرند که عقد را منحل کنند، و آن را تفاسخ نمایند.
مستندات و مدارک تایید اقاله قرارداد چیست؟
1- قرارداد حاکی از اقاله قرارداد اول یا هر دست نوشته دیگری
2- استناد به شهادت شهود یا گواه
3- ارائه چت و گفتگو در فضای مجازی مبنی بر اقاله قرارداد فی ما بین خریدار و فروشنده.
در ادامه این نوشتار به نمونه دادخواست تایید اقاله قرارداد اشاره می کنیم:
نمونه دادخواست تایید اقاله قرارداد
خواهان: حسن محمدی
خوانده: رضا رضایی
خواسته: تایید اقاله قرارداد
ادله و مستندات: گواهی گواهان و یا دست نوشته مکتوب (سند عادی) مبنی بر تایید اقاله قرارداد
ریاست محترم شعبه ………………….. دادگاه ………………….. شهرستان ……………………..
با سلام؛
احتراما موارد زیر را جهت تشحیذ ذهن حضرت عالی عرض می نمایم:
اینجانب در مورخه 1400/01/15 با آقای رضا رضایی قرارداد مبایعه نامه ای برای فروش خانه متعلق به بنده به نشانی خیابان شریعیت، خیابان سهروردی منعقد کردم. قرارداد مشارالیه نیز به پیوست دادخواست می باشد. پس از طی مدت 72 ساعت آقای رضایی اعلام کردند که قادر به تهیه و تامین الباقی ثمن معامله نیستند. بنده نیز به دلایل شخصی از فروش خانه منصرف شده بودم. بنابراین در مورخه 1400/01/19 در بنگاه مشاور املاک آقای اسدی حاضر شدیم و وفق بند 3 قرارداد، آن را اقاله نمودیم.
آقایان اسدی و کریمی نیز شاهد این امر بودند و به عنوان شاهد حاضر به ادای شهادت در نزد مرجع قضایی نیز هستند. البته این موضوع در پشت قرارداد نیز ذکر گردید و بنده و آقای رضایی آن را امضا نمودیم.
لکن، پس از مدتی آقای رضایی از قبول اقاله قرارداد خودداری می ورزند و اعلام می کنند که قرارداد اقاله نشده است. مع هذا با عنایت به جهات معنونه در فوق، درخواست رسیدگی و صدور حکم از محضر شما عالی جناب مبنی بر تایید اقاله قرارداد وفق مواد 219 و 283 قانون مدنی مورد استدعا است.
با تقدیم احترامات فراوان
نظر شما در مورد تایید اقاله قرارداد چیست؟ در قسمت دیدگاه ها، نظرات خود را برای ما کامنت بگذارید.
شما دادخواست اقاله قرارداد هم تنظیم میکنید؟
بله دوست عزیز