زن ناشزه زنی است که به دلیل عدم تمکین، نفقه به او تعلق نمی گیرد. در واقع، می توان گفت زنی که بدون هیچ گونه دلیل موجهی از تمکین در برابر زوج خودداری می کند و به حکم دادگاه ناشزه تلقی می شود، مستحق نفقه نیست. اما سوال اساسی این است که اقامتگاه این زن کجاست؟ آیا زن ناشزه می تواند اقامتگاه مستقلی از اقامتگاه زوج اختیار کند. در این مقاله به موضوع اقامتگاه زن ناشزه می پردازیم.
اقامتگاه هر شخص کجاست؟اقامتگاه زن ناشزه
اقامتگاه هر شخص مرکز مهم امور اوست. این موضوع در ماده 1002 قانون مدنی بیان شده است:
اقامتگاه هر شخصی عبارت از محلی است که شخص در آنجا سکونت داشته و مرکز مهم امور او نیز در آنجا باشد اگر محل سکونت شخصی غیر از مرکز مهم امور او باشد مرکز امور او اقامتگاه محسوب است اقامتگاه اشخاص حقوقی مرکز عملیات آنها خواهد بود.
اگر محل سکونت با مرکز مهم امور او تفاوت داشته باشد، مرکز مهم امور مد نظر قرار گرفته می شود.
اقامتگاه از چه نظر اهمیت دارد؟
اقامتگاه هر شخص از این نظر اهمیت دارد که در صورتی که قراردادی با او داشته باشیم، محل اقامت او را در قرارداد درج می کنیم. همچنین اگر دعوایی به طرفیت شخصی اقامه نماییم، اقامتگاه او را می شناسیم.
اقامتگاه از نظر دسته بندی به چند دسته تقسیم می شود؟
اقامتگاه از یک نظر به اقامتگاه اختیاری و اجباری تقسیم می شود. منظور از اقامتگاه اختیاری همان اقامتگاهی است که در ماده 1010 قانون مدنی ذکر شده است. در واقع، در این نوع از اقامتگاه، طرفین یک محل را به عنوان محل اقامت خود انتخاب می کنند. این ماده چنین مقرر می کند:
اگر ضمن معامله یا قراردادی طرفین معامله یا یکی از آنها برای اجرای تعهدات حاصله از آن معامله محلی غیر از اقامتگاه حقیقی خود انتخاب کرده باشد نسبت به دعاوی راجعه به آن معامله همان محلی که انتخاب شده است اقامتگاه او محسوب خواهد شد و هم چنین است در صورتی که برای ابلاغ اوراق دعوی و احضار و اخطار محلی را غیر از اقامتگاه حقیقی خود معین کند.
اما اقامتگاه اجباری چیست؟ اقامتگاه زن ن
اقامتگاه اجباری اقامتگاهی است که قانون برای اشخاص در نظر می گیرد. یکی از انواع اقامتگاه اجباری، اقامتگاه زن شوهر دار است. اقامتگاه زن شوهردار همان اقامتگاه شوهر است. ماده 1005 قانون مدنی در این خصوص چنین بیان می کند:
اقامتگاه زن شوهردار همان اقامتگاه شوهر است معذالک زنی که شوهر او اقامتگاه معلومی ندارد و همچنین زنی که با رضایت شوهر خود و یا با اجازه محکمه مسکن علیحده اختیار کرده میتواند اقامتگاه شخصی علیحده نیز داشته باشد.
نشوز به چه معنا است؟
نشوز در لغت به معنای نافرمانی و عدم تمکین است. در معنای حقوقی نشوز به حالت زنی می گویند که از تمکین در مقابل همسر خود خودداری می کند. اگر زنی از همسر خود تمکین نکند ناشزه و مستحق نفقه نیست.
منظور از تمکین چیست؟
تمکین در لغت به معنای اطاعت و فرمانبرداری و در اصطلاح حقوقی به معنای این است که زن از شوهر خود تبعیت نماید. قانون گذار تمکین را به دو دسته عام و خاص تقسیم می کند. منظور از تمکین عام بودن زن با شوهر در یک منزل، عدم خروج از منزل بدون اجازه شوهر است. اما تمکین خاص صرفا به رابطه زناشویی میان زوج و زوجه مربوط است.
چنانچه زن بدون وجود مانع مشروع از ایفای وظایف زوجیت در مقابل زوج امتناع کند ناشزه بوده و نفقه به او تعلق نمی گیرد. همچنین، زوج می تواند با داشتن رای قطعی عدم تمکین زوجه، برای ازدواج مجدد اقدام کند.
موانع مشروع زوجه برای عدم تمکین چیست؟
گاهی اوقات زن به دلیل وجود مانع یا موانع مشروع از ایفای وظایف زوجیت در مقابل مرد خودداری می کند. این موانع مشروع کدام است؟
1- اگر بودن مرد با زن در یک منزل مستلزم خوف ضرر جسمی، آبرویی و … برای زن باشد، زن می تواند از مرد تمکین نکند و در نتیجه می تواند اقامتگاه خود را تغییر دهد. مردی که همسر خود را کتک می زند، مصداق بارز برای وجود مانع مشروع زن، به منظور اتخاذ مسکن علیحده و جداگانه است.
2- زمانی که زن از حق حبس خود استفاده می کند. اگر زن وفق ماده 1085 قانون مدنی قصد دارد تا قبل از اخذ مهریه، از تمکین از مقابل شوهر خودداری کند، تکلیفی ندارد که در منزل مستقل زوج زندگی نماید.
3- مردی که همسر خود را به خانه راه نمی دهد. در صورتی که مردی، همسر خود را از خانه بیرون کند، دلیلی برای تمکین زوجه از زوج باقی نمی ماند.
4- در صورتی مرد، اقامتگاه و منزل دقیق و مشخصی نداشته باشد. در این صورت نیز زن، ناشزه نیست و نفقه متعلق به او خواهد بود.
همان طور که فوقا گفتیم، در این چهار مورد نمی توان زن را ناشزه شناخت لذا همچنان مرد مکلف به پرداخت نفقه به زن است.
در ادامه مقاله به موضوع اقامتگاه زن شوهر دار وفق مقررات قانون مدنی می پردازیم.
اما سوال و چالش اصلی اینجاست که اقامتگاه زن ناشزه و زنی که بدون اجازه شوهر منزل جداگانه ای دارد کجاست؟
در دعوای الزام به تمکین، خواهان زوج و خوانده زوجه است. از منظر قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه محل اقامت خوانده صالح است. اگر بر این نظر باشیم که اقامتگاه خانم مکانی است که فعلا در آن حضور دارد و ساکن است، پس دادگاه خانواده محل اقامت خانم صالح به رسیدگی است. اما اگر بر این عقیده باشیم که اقامتگاه خانم همان اقامتگاه شوهر است، پس دادگاه خانواده ای که نزدیک به محل سکونت مشترک است صالح به رسیدگی است.
اختلاف در این موضوع:
اقامتگاه زن ناشزه موضوعی اختلافی میان حقوقدانان است. چرا که قانون گذار اقامتگاه زن ناشزه را تعیین نکرده است. ماده 1005 قانون مدنی مربوط به جایی است که زوجه با رضایت شوهر یا با اجازه دادگاه محل اقامت دیگری را تعیین کرده است. به عنوان مثال، زنی که به دلیل ضرب و جرح مکرر شوهر خود مسکن دیگری را انتخاب می کند، مشمول ماده 1005 قانون مدنی است.
در خصوص این اختلاف رایی از شعبه 12 دیوان عالی کشور در این خصوص صادر شد که در ادامه مقاله به بررسی و تجزیه و تحلیل رای می پردازیم:اقامتگاه زن ناشزه
رای اصداری از شعبه 12 دیوان عالی کشور به شماره 9109970907200563:
در این پرونده مرد اقدام به طرح دعوای الزام به تمکین می کند. شعبه 26 دادگاه کرج اعلام می کند که اقامتگاه خانم همان محلی است که آقا در آنجا اقامت دارد. پس دادگاه بناب باید به این موضوع رسیدگی کند و موضوع را به دادگاه بناب ارجاع می دهد. دادگاه بناب بررسی می کند و اعلام می دارد که زوجه منزل زوج را ترک کرده و وفق ماده 1005 قانون مدنی، اقامتگاه خانم کرج محسوب می شود. بنابراین دادگاه کرج صالح به رسیدگی است نه دادگاه بناب. از این رو، قرار عدم صلاحیت صادر می کند. پرونده به دیوان عالی کشور ارجاع می شود.
نظر دیوان عالی کشور:
… برای تدارک دفاع خوانده نسبت به دعوای مطروحه اطلاع وی از موضوع آن مهم است. نظر به اینکه محل اقامت خوانده وفق دادخواست، کرج تعیین شده است. بنابراین، ابلاغ اخطاریه در محل اقامت خواهان فاقد وجاهت قانونی است…
در نهایت از منظر دیوان عالی کشور، دادگاه کرج صالح به رسیدگی است. عمده استدلال دیوان عالی کشور ناظر به ابلاغ اوراق قضایی است. چرا که زوجه اکنون در منزل مشترک سکونت ندارد و محل دیگری را برای اقامت انتخاب کرده است. از این رو، چنانچه قرار باشد اوراق دعوا به محل زندگی مشترک ارسال گردد، زوجه هیچ گاه از مفاد دعوا اطلاع پیدا نمی کند. بنابراین، اقامتگاهی که زوجه در حال حاضر در آن سکونت دارد، اقامتگاه زوجه محسوب می شود.
نتیجه گیری مقاله
موضوع تعیین اقامتگاه برای زن ناشره از موضوعات اختلافی بود. برخی از حقوقدانان بر این باور بودند که اقامتگاه زن شوهردار وفق ماده 1005 قانون مدنی همان اقامتگاه شوهر است. اما عده ای دیگر بر این عقیده استوار بودند که اقامتگاه زن شوهر دار اقامتگاهی است که در وضعیت فعلی در آن سکونت دارد. موضوع محل اختلاف میان دو دادگاه کرج و بناب مطرح شد و دیوان عالی کشور برای حل اختلاف وارد گردید. به موجب نظر دیوان عالی کشور، اقامتگاه زن ناشزه همان اقامتگاهی است که فعلا در آن حضور دارد. چه اینکه اگر منزل مشترک را اقامتگاه زوجه بدانیم او هیچ گاه از مفاد قانونی مطلع نمی گردد. بنابراین، به منظور اطلاع از دعوا و ابلاغ اوراق قضایی، محل اقامت فعلی زوجه اقامتگاه او خواهد بود. البته در راه حاضر با وجود ثنا و الکترونیک شدن سیستم ابلاغ، جایی برای بحث این امر باقی نمی ماند.
نظر شما در این خصوص چیست؟ برای ما کامنت بگذارید.
برای گرفتن وقت مشاوره حضوری یا تلفنی به صفحه درخواست مشاوره و تماس با ما مراجعه کنید.