عهدنامه مورخ 27 ژانویه 1967 در زمینه اصول حاکم بر فعالیت کشورها در مورد کاوش و بهره برداری از فضای ماورای جو تدوین شده است. این عهدنامه اساسی ترین اصول حقوق فضا را در بر دارد و از آن به عنوان مهمترین سند برای بهره مندی و استفاده از حقوق فضا یاد می شود. در این نوشتار اصول اساسی حاکم بر حقوق فضا را بررسی می کنیم.
مهمترین اصول حقوق فضا در عهدنامه مورخ 27 ژانویه 1967 چیست؟
1- اصل آزادی فضای ماورای جو و سایر کرات آسمانی؛
2- اصل منع تصاحب، تملک و تصرف در فضا؛
3- اصل استفاده غیر نظاکی از فضا؛
4- مسئولیت بین المللی کشورها ناشی از فعالیت های فضایی.
در ادامه این نوشتار اصول حقوق فضا را به طور تفصیلی بیان می کنیم:
اصل اول: اصل آزادی فضای ماورای جو و سایر کرات آسمانی به عنوان یکی از مهمترین اصول حقوق فضا:
منظور از کرات آسمانی چیست؟ سیارات، ستارگان، دنباله دار و سنگ های آسمانی هستند. به موجب این اصل حقوق فضا در فضای ماورای جو، کره ماه و سایر کرات آسمانی اصل آزادی کاوش و بهره مندی مسالمت آمیز برای دولت هایی که عهدنامه مورخ 27 ژانویه 1967 را امضا کردند، وجود دارد. این اصل در جهت توسعه همکاری های بین المللی در فضا میان کشورها است. پس، باید به این نکته توجه داشت که منع توسل به زور، انجام آزمایش های زیان بار در فضای ماورای جو و آلوده کردن در محیط زیست از اصول حقوق فضا هستند.
اصل دوم: اصل منع تصاحب، تملک و تصرف فضا:
این اصل در زمره اصول حقوق فضا به این معنی است هر چند در فضا آزادی برای دولت ها وجود دارد. اما این آزادی تملک و تصاحب خصوصی آن نیست. از این رو، به موجب این اصل، تصاحب خصوصی فضای جو، توسط ملت ها، افراد و شرکت ها منع شده است. چه اینکه برخی از شرکت های مستغلاتی دست به فروش اراضی در فضا زدند که این کار مطلقا از نظر حقوق بین الملل وجاهت ندارد. از جمله نتایج این اصل مهم حقوق فضا این است که کشورها حق تعیین مرز میان قلمروی هوایی و قلمروی فضایی را ندارند و کلیه سفاین باید از صلاحیت کشور صاحب پرچم پیروی کنند.
اصل سوم: اصل استفاده غیر نظامی از فضا:
به موجب این اصل انجام هر گونه عملیات نطامی در کرات آسمانی ممنوع است. همچنین ایجاد استحکامات، تاسیسات نظامی و آزمایش هاس سلاحی مختلف، عملیات نظامی در فضا ممنوع است. اما در مورد فضای ماورای جو هنوز مسئله قطعی نیست. ماده 4 عهدنامه فوق الذکر بیان می کند که قرار دادن سفائن حامل سلاح های هسته ای یا دیگر سلاح هایی که قدرت تخریبی دارند ممنوع است. پس بسیاری از دولت ها چنین نتیجه گرفتند که قرار دادن سلاح های کلاسیک در فضای ماورای جو مانعی ندارد. هر چند هنوز نظر دقیقی در این خصوص وجود ندارد.
اصل چهارم: مسئولیت بین المللی ناشی از فعالیت های فضایی:
کشورها ممکن ایت در فضا فعالیت هایی انجام دهند. از جمله این فعالیت ها می توان به پرتاب کردن جسمی به فضا اشاره کرد که ممکن است خسارت بین المللی به همراه داشته باشد. این خسارت ممکن است در زمین یا در جو و یا در فضای ماورای جو و حتی کره ماه رخ دهد. به موجب مقررات حقوق فضا کشورها در صورت ایراد خسارت مسئولیت جبران آن را عهده دار هستند.
نتیجه گیری مقاله:
1- اصول حقوق فضا
در مقاله صدرالاشاره چهار اصل مهم حقوق فضا را با یکدیگر خواندیم: اصل آزادی فضای ماورای جو و سایر کرات آسمانی، اصل منع تصاحب، تملک و تصرف در فضا، اصل استفاده غیر نظامی از فضا، مسئولیت بین المللی کشورها ناشی از فعالیت های فضایی از مهمترین اصول حقوق فضا هستند که به طور تفصیلی در مورد هر کدام نیز توضیح دادیم. به موجب این اصول کشورها حق بهره مندی و کاوش و انجام فعالیت در فضای جو و ماورای جو و کرات آسمانی و ماه را دارند. البته به شرطی که فعالیت ها از نوع فعالیت های نظامی نباشد. همچنین کشورها باید توجه کنند که هر چند آزادی در بهره برداری از فضای جو و ماورای جو وجود دارد. اما هیچ کشور، شخص و یا فردی حق استفاده خصوصی و مالکانه از فضا را ندارد.
2- بهره مندی از فضا و سایر کرات آسمانی:
حقوق فضا در زمره مقررات حقوق بین الملل هستند که تابع عهدنامه منعقده در این خصوص می باشند. فروش اراضی توسط شرکت های مستغلاتی در فضا ممنوع است. چرا که همان طور که گفتیم فضا به هیچ شخص و نهادی تعلق ندارد. النهایه اینکه دولت ها باید مراقب فعالیت های خود در فضا باشند. زیرا هر گونه فعالیت کشورها ممکن است خسارتی برای فضا و سایر کرات آسمانی به بار آورد. در این صورت وفق مقررات حقوق بین الملل و اصول حقوق فضا، کشوری که خسارت به بار آورده مسئول جبران ضرر و زیان وارده می باشد. به عبارتی می توان علیه دولت خاطی در نزد مراجع بین المللی طرح و اقامه دعوا نمود.
نظر شما در خصوص اصول حقوق فضا به موجب عهدنامه 1967 چیست؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.