نگهداری از فرزند یا فرزندان مشترک بر عهده زوج و زوجه به صورت توامان است. توضیح انکه زوج و زوجه هر دو مکلف اند که از فرزند یا فرزندان مراقبت و نگه داری نمایند. اما این موضوع برای زمانی است که زن و شوهر با یکدیگر در یک منزل سکونت دارند. در فرضی که زوج و زوجه جدا از یکدیگر زندگی می کنند و یا طلاق گرفتند، تکلیف حضانت فرزندان به چه شکل است؟ در مقالات قبلی گفتیم که تا سن 7 سالگی حضانت فرزند اعم از دختر و پسر بر عهده مادر است. اما پس از آن حضانت دختر تا سن 9 سالگی با پدر و حضانت پسر تا سن 15 سالگی با پدر می باشد. در این میان، هر یک از زوجین حق ملاقات با طفل را دارند و شخصی که حضانت طفل با اوست نمی تواند مانع این امر شود. اما در صورت ممانعت از ملاقات با طفل چه ضمانت اجرایی وجود خواهد داشت؟ در این مقاله به موضوع ممنوعیت از ملاقات با فرزند می پردازیم.
حضانت به چه معنا است؟
حضانت به معنای نگهداری جسمی و روحی از طفل است. این وظیفه تکلیف والدین است. اما اگر زوج و زوجه از یکدیگر جدا شوند و یا دچار تفریق جسمانی گردند، مسئله حضانت متفاوت می شود. حضانت فرزند اعم از دختر و پسر تا سن 7 سالگی با مادر است. پس از آن، حضانت فرزند دختر تا سن 9 سالگی با پدر و حضانت فرزند پسر تا سن 15 سالگی با پدر است. پس از سن 9 و 15 خود طفل تصمیم می گیرد که با پدر و یا مادر زندگی کند.
اگر زوج و زوجه از یکدیگر جدا شوند آیا می توانند مانع ملاقات طرف مقابل گردند؟
خیر. به موجب مقررات قانونی هیچ یک از والدین در مدتی که حضانت طفل با اوست نمی تواند مانع از ملاقات طفل گردد. بنابراین، وفق مقررات قانونی، ممنوعیت از ملاقات با فرزند معنایی ندارد. ماده 1172 قانون مدنی چنین مقرر می کند:
هیچ یک از ابوین حق ندارند در مدتی که حضانت طفل به عهده آنها است از نگاهداری او امتناع کند در صورت امتناع یکی از ابوین حاکم باید به تقاضای دیگری یا به تقاضای قیم یا یکی از اقرباء و یا به تقاضای مدعی‌العموم نگاهداری طفل را به هر یک از ابوین که حضانت به عهده اوست الزام کند و در صورتی که الزام ممکن یا موثر نباشد حضانت را به خرج پدر و هرگاه پدر فوت شده باشد به خرج مادر تامین کند.
همچنین ماده 1164 قانون مدنی در این خصوص چنین مقرر می دارد:
در صورتی که به علت طلاق یا به هر علت دیگر ابوین طفل در یک منزل سکونت نداشته باشند هر یک از ابوین که طفل تحت حضانت او نمی‌باشد حق ملاقات طفل خود را دارد تعیین زمان و مکان ملاقات و سایر جزئیات مربوطه به آن در صورت اختلاف بین ابوین با محکمه است.
بنابراین،
حق ملاقات با فرزند حق ذاتی و فطری هر یک از والدین است. هر چند ممکن است هر یک از پدر و مادر از این امر به عنوان اهرم فشاری بر کینه جویی و انتقام های خودشان استفاده می کنند.
حتی ماده 41 قانون حمایت خانواده این حق را قائل شده است که در صورتی که یکی از والدین مانع ملاقات دیگری شود، می توان علیه او در نزد مراجع قضایی دعوا طرح نمود:
هرگاه دادگاه تشخیص دهد توافقات راجع به ملاقات، حضانت، نگهداری و سایر امور مربوط به طفل برخلاف مصلحت او است یا در صورتی که مسوول حضانت از انجام تکالیف مقرر خودداری کند ویا مانع ملاقات طفل تحت حضانت با اشخاص ذی حق شود، می‌تواند در خصوص اموری از قبیل واگذاری امر حضانت به دیگری یا تعیین شخص ناظر با پیش‌بینی حدود نظارت وی با رعایت مصلحت طفل تصمیم مقتضی اتخاذ کند.
ضمانت اجرای کیفری برای ممنوعیت از ملاقات با فرزند
ماده 54 قانون حمایت خانواده در خصوص ضمانت اجرای کیفری چنین بیان می کند:
هرگاه مسئول حضانت از انجام تکالیف مقرر خودداری کند یا مانع ملاقات طفل با اشخاص ذی حق شود، برای بار اول به پرداخت جزای نقدی درجه هشت و در صورت تکرار به حداکثر مجازات مذکور محکوم می‌شود.
جزای نقدی درجه 8 مجازاتی برای ایجاد ممنوعیت برای ملاقات با فرزند:
جزای نقدی تا ده میلیون ریال.
آیا شرایط سلب حضانت مانع ملاقات طفل می شوند؟
ماده 1173 قانون مدنی، مصادیقی در مورد سلب حضانت از پدر و مادر را بیان می کند. این موارد که به صورت تمثیلی ذکر شده اند به شرح زیر هستند:
1 – اعتیاد زیان‌آور به الکل، مواد مخدر و قمار.
2 – اشتهار به فساد اخلاق و فحشاء.
3 – ابتلا به بیماریهای روانی با تشخیص پزشکی قانونی.
4 – سوء استفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشاء، تکدی‌گری و قاچاق.
5 – تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف.
اما، نکته مهم این است که موارد سلب حضانت، باعث ممنوعیت ملاقات با فرزند نمی شوند. بلکه شرایط و تمهیداتی فراهم می گردد که در محیط مناسب طفل بتواند با هر یک از والدین ملاقات نماید.
نتیجه گیری مقاله:
همانطور که در مقاله اشاره کردیم، نگهداری جسمی و روحی از طفل بر عهده پدر و مادر است. اما باید توجه نمود که حضانت با ولایت قهری متفاوت است. چه اینکه ولایت مربوط به امور مالی طفل است. اما حضانت مربوط به پرورش فرزند می باشد. حال، اگر پدر و مادر جدا از هم زندگی کنند، و یا طلاق گرفته باشند، مسئله حضانت برجسته می شود. به موجب قانون حضانت فرزند اعم از دختر و پسر تا سن 7 سالگی با مادر است. پس از آن، حضانت دختر تا سن 9 سالگی با پدر و حضانت فرزند پسر تا سن 15 سالگی با پدر است. پس از گذر از سن 9 و 15، خود طفل تصمیم می گیرد که با پدر زندگی کند یا مادر.
باید توجه داشت در مدت زمانی که حضانت طفل با یکی از والدین است، حق ملاقات برای طرف دیگر وجود دارد. بنابراین، اگر یکی از طرفین ممنوعیت برای ملاقات با فرزند ایجاد کند، برای او تبعات حقوقی و کیفری به همراه خواهد داشت (مواد 41 و 57 قانون حمایت خانواده).
قبل از انجام هر کار حقوقی، با وکیل متخصص در آن زمینه مشورت کنید. گروه وکلای موسسه ترنم عدالت با سالها سابقه در امور حقوقی، کیفری، خانوادگی، ملکی، ثبتی، امور حسبی و … شما را در رسیدن به حقوقتان یاری و مساعدت می نماید. با ما تماس بگیرید.
برای دریافت وقت مشاوره حضوری و یا تلفنی به صفحه درخواست مشاوره و تماس با ما مراجعه کنید.