مقررات مربوط به قیم و قیمومت در قانون مدنی از ماده 1218 تا 1256 بیان شده است. قیمومت یک نوع نمایندگی قضایی و قیم یک نماینده قضایی است که توسط دادگاه برای شخص محجور تعیین می شود. این نوع نمایندگی دارای شرایط ویژه ای است. در مقاله زیر به موارد نصب، عزل و وظایف قیم به تفکیک پرداخته خواهد شد.
برای چه اشخاصی باید قیم تعیین شود؟
به موجب مقررات قیم و قیمومت در قانون مدنی، برای اشخاص زیر نصب قیم اجباری است:
1- برای افراد صغیری که ولی (پدر یا جدپدری) ندارند.
2- برای افراد مجنون و سفیهی که از زمان کودکی دچار جنون و سفاهت بودند و ولی خاص (پدر و پدری) ندارند.
3- برای افراد مجنون و سفیهی که پس از رسیدن به سن بلوغ مجنون و سفیه شدند.
ماده 1218 قانون مدنی در این خصوص بیان کرده است:
برای اشخاص ذیل نصب قیم می شود:
۱- برای صغاری که ولی خاص ندارند.
۲- برای مجانین و اشخاص غیر رشید که جنون یا عدم رشد آنها متصل به زمان صغر آنها بوده و ولی خاص نداشته باشند.
۳- برای مجانین و اشخاص غیر رشید که جنون یا عدم رشد آنها متصل به زمان صغر آنها نباشد.
چه اشخاصی نمی توانند به سمت قیمومت انتخاب شوند؟
اشخاص زیر به موجب مقررات قیم و قیمومت در قانون، نمی توانند به عنوان قیم فرد دیگر قرار بگیرند:
1- کسانی که خودشان تحت قیمومت و یا ولایت دیگری هستند.
2- کسانی که مرتکب یکی از این جرایم شدند: سرقت، کلاهبرداری، اختلاس، هتک ناموس یا منافیات عفت، جنحه نسبت به اطفال و ورشکستگی به تقصیر.
3- کسانی که حکم ورشکستگی آنها صادر شده. اما هنوز عملیات تصفیه ورشکستگی انجام نشده است.
4- کسانی که خودشان یا بستگان درجه اول ایشان دعوایی با خص محجور داشته باشند.
5- کسانی که دارای فساد اخلاقی هتند. مثلاً دچار اشتهار به روابط جنسی نامشروع و یا اعتیاد به مشروبات الکلی و مواد مخدر دارند.
5- زن نمی تواند بدون اجازه شوهر به سمت قیمومت منصوب شود.
ماده 1231 چنین متذکر می شود:
اشخاص ذیل نباید به سمت قیمومت معین شوند:
۱) کسانی که خود تحت ولایت یا قیمومت هستند.
۲) کسانی که به علت ارتکاب جنایت یا یکی از جنحه‌های ذیل به موجب حکم قطعی محکوم شده باشند: سرقت – خیانت در امانت – کلاه برداری – اختلاس – هتک ناموس یا منافیات عفت – جنحه نسبت به اطفال – ورشکستگی بتقصیر.
۳) کسانی که حکم ورشکستگی آنها صادر و هنوز عمل ورشکستگی آنها تصفیه نشده است.
۴) کسانیکه معروف به فساد اخلاق باشند.
۵) کسی که خود یا اقرباء طبقه اول او دعوائی بر محجور داشته باشد.
وظایف قیم چیست؟
به موجب مقررات قیم و قیمومت در قانون وظایف قیم عبارت است از:
1- مواظبت از شخص مولی علیه.
2- تهیه صورت جامعی از داراییهای مولی علیه.
3- رعایت مصلحت مولی علیه.
4- انجام امور مالی مولی علیه.
5- عدم انجام معامله با خود.
6- عدم صلح دعاوی مولی علیه مگر با تصویب دادستان.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد وظایف قیم اینجا را کلیک کنید.
در چه مواردی قیم از سمت قیمومت عزل می شود؟
به موجب مقررات قیم و قیمت در قانون در صورت موارد زیر قیم از سمت خود عزل خواهد شد:
1- اگر قیم فاقد صفت امانت باشد و یا این صفت را از دست بدهد.
2- اگر قیم مرتکب اعمال زیر گردد:
سرقت، خیانت در امانت، کلاهبرداری، اختلاس، هتک ناموس، منافیات عفت، جنحه نسبت به اطفال، ورشکستگی به تقصیر یا تقلب.
3- محبوس شدن قیم.
4- ورشکستگی قیم.
5- اثبات عدم صلاحیت قیم.
6- هر گاه قیم عمداً مالی را جزء دارایی های مولی علیه ذکر نکند، عدم ارائه تضمین و عدم ارائه حساب دوران تصدی.
نکته: به موجب مقررات قیم و قیمومت در قانون، اگر قیم خودش دیوانه شود سمت قیمومت خود به خود از بین می رود.
آیا مادر می تواند قیم کودک خود شود؟
پاسخ به این سؤال بر اساس مقررات قیم و قیمومت در قانون مثبت است. اما ازدواج مجدد مادر باید حتماً به اطلاع دادستان برسد و ممکن است بنا به مصلحت از سمت قیم بودن خارج شود و یا یک ناظر در کنار مادر قرار بگیرد. البته باید توجه داشت که مقررات مربوط به حضانت و سرپرستی اطفال با قیمومت متفاوت است. هر چند به موجب قانون مدنی اگر مادر مجدد ازدواج کند حضانت از او سلب می شود. اما این مقرره در قانون حمایت خانواده تا حد زیادی تعدیل شده است. به این معنا که صرفاً با ازدواج مادر حضانت از او سلب نمی شود و مصلحت طفل در نظر گرفته می شود. اما قیمومت مربوط به اداره اموال شخص محجور است و با حضانت تفاوت دارد. ماده 1251 در این خصوص چنین مقرر کرده است:
هر گاه زن بی شوهری ولو مادر مولی علیه که به سمت قیمومت معین شده است اختیار شوهر کند باید مراتب را در ظرف یک ماه از تاریخ انعقاد نکاح به دادستان حوزه اقامت خود یا نماینده او اطلاع دهد .
در این صورت دادستان یا نماینده او می تواند با رعایت وضعیت جدید آن زن تقاضای تعیین قیم جدید و یا ضم ناظر کند.
نتیجه گیری مقاله
قیم، یک نوع نمایندگی قضایی است که مقررات آن در قانون مدنی تعیین شده است. به موجب قانون برای افرادی که صغیر هستند اما ولی قهری ندارند. یا افرادی که محجور و سفیه هستند، اما جنون و سفه آنها متصل به زمان صغرشان نیست. یا اگر جنون و سفه آنها متصل به زمان صغرشان باشد، اما ولی قهری ندارند، قیم تعین می شود.
البته، برخی افراد نمی توانند قیم شوند. مانند کسانی که خودشان تحت قیمومت و یا ولایت دیگری هستند. یا کسانی که مرتکب یکی از این جرایم شدند: سرقت، کلاهبرداری، اختلاس، هتک ناموس یا منافیات عفت، جنحه نسبت به اطفال و ورشکستگی به تقصیر. همچنین، کسانی که حکم ورشکستگی آنها صادر شده اما هنوز عملیات تصفیه ورشکستگی انجام نشده است. یا کسانی که خودشان یا بستگان درجه اول ایشان دعوایی با شخص محجور داشته باشند. و کسانی که دارای فساد اخلاقی هتند. مثلاً دچار اشتهار به روابط جنسی نامشروع و یا اعتیاد به مشروبات الکلی و مواد مخدر دارند.
برای دریافت وقت مشاوره و ارتباط با وکلا اینجا را کلیک کنید.
